Panel pierwiastków Zn, Se, I (cynk, selen, jod)

Pomiar stężenia we krwi trzech mikroelementów (pierwiastków śladowych) przyswajanych w naturalnej diecie lub suplementowanych. Panel przydatny w określaniu ich statusu w organizmie wpływającego na aktualny stan zdrowia i ryzyko utraty zdrowia oraz w ustalaniu zasadności suplementacji.
Cynk (Zn) jest składnikiem i kofaktorem ponad 60 enzymów i fizjologicznie istotnych białek, w tym anhydrazy węglanowej, fosfatazy zasadowej, karboksypeptydazy, polimerazy RNA i DNA czy dehydrogenazy alkoholowej. Wpływa na metabolizm białek, mineralizację kości, układ odpornościowy, produkcję prostaglandyn, funkcje wątroby, gojenie się ran etc. Związanie cynku przez proinsulinę jest konieczne dla jej przekształcenia w insulinę, co decyduje o roli cynku w  metabolizmie węglowodanów. Szerzej, deficyty cynku prowadzą do zaburzeń wydzielania insuliny przez komórki β trzustki i  zmniejszonej wrażliwości tkanek obwodowych na insulinę. Drastyczne niedobory cynku prowadzą do karłowatości i hipogonadyzmu (szczególnie u dzieci: zespół Brandta -  akrodermatoza); niedoborów odporności; marskości wątroby itd. U dorosłych z niedoborem cynku wiążą się choroby skóry, wypadanie włosów i łamliwość paznokci, chroniczne zmęczenie i spadek libido. Nadmiar cynku nie stanowi problemu klinicznego, nawet gdy cynk  jest przyjmowany w mega dawkach w preparatach witaminowych. Przedawkowanie cynku może dać objawy ze strony przewodu pokarmowego (nudności, biegunka, wymioty, ból żołądka etc.). Znanym efektem metabolicznym nadmiaru cynku jest obniżenie absorpcji miedzi, prowadzące do hypokupremii i niedoboru żelaza, mogącego doprowadzić do anemii. Niezaabsorbowany w przewodzie pokarmowym cynk wydalany jest z kałem. Zaabsorbowany – z moczem. Niedobór cynku we krwi stanowi zagrożenie zdrowia, a poza tym, wiąże się z współistniejącymi stanami chorobowymi jak marskość wątroby czy zawał mięśnia sercowego. Uaktywnienie procesu nowotworowego (raka płuca, czerniaka) wiąże się ze wzrostem stosunku miedzi do cynku. Nadmiar cynku we krwi nie ma znaczenia diagnostycznego.
Selen (Se). Niedobór selenu wiąże się ze wzrostem ryzyka szeregu problemów zdrowotnych  i zaburzeniami nastroju. Jako antyoksydant, selen w odpowiednim stężeniu chroni przed chorobami serca (50% wzrostowi poziomu selenu we krwi towarzyszyła 24% redukcja ryzyka chorób serca) i nowotworami (m.in. rakiem piersi, płuc, jelita grubego i prostaty). Suplementacja selenu zmniejsza efekty uboczne związane z radioterapią nowotworów (np. raka szyjki macicy i macicy). Prawidłowy poziom selenu zapobiega pogorszeniu funkcji poznawczych, wzmacnia układ odpornościowy oraz łagodni objawy astmy poprzez zmniejszenie poziomu stresu oksydacyjnego i stanu zapalnego w organizmie.  Deficyt selenu zwiększa ryzyko autoimmunologicznego zapalenia tarczycy i niedoczynności tarczycy. Pewne produkty żywnościowe zawierają więcej selenu niż inne i zapewniają jego lepszą biodostępność (orzechy brazylijskie, nerkowce, borowiki, mleko, soczewica). Stężenie selenu w żywości zależy jednak od jego zawartości w środowisku, z którego żywność pochodzi: głównie zawartości  w glebie i w wodzie. Na terenie Polski gleba jest uboga w selen, stąd u wielu osób obserwujemy jego niedobory.
W odróżnieniu od cynku i selenu, pomiar stężenia jodu (I) w surowicy może być przydatny nie tylko w określaniu deficytu jodu w organizmie lecz również jego nadmiaru. Jod jest mikroelementem niezbędnym dla biosyntezy hormonów tarczycy (tyroksyny, T4 i trójjodotyroniny, T3) i przez to wpływającym na funkcję i stan tarczycy, a pośrednio, całościowo na  regulację podstawowej przemiany materii. U dzieci wpływa na wzrost, a u wszystkich, choć głównie u dzieci, na prawidłowy rozwój i funkcje układu nerwowego. Deficyt jodu u ciężarnej prowadzi do nieprawidłowego przebiegu ciąży, włącznie z niedorozwojem płodu. Dzienne zapotrzebowanie na jod zmienia się w różnych etapach życia. Źródła podają, że waha się od 90 µg do 290 µg, a dzienna podaż poniżej 50 µg może powodować niedobory, podczas gdy przekroczenie 350 µg może prowadzić do nadmiaru jodu. Przekroczenie 600 µg może powodować uszkodzenie funkcji tarczycy, w przypadku ciężarnych zagrażające rozwojowi płodu. W żywności jod występuje w różnych formach chemicznych, jako m.in.:  jodek, jod nieorganiczny (anion połączony z kationami sodu i potasu), a także sole potasu i sodu. W przewodzie pokarmowym jodan (sól potasowa kwasu jodowego) jest redukowany i wchłaniany w postaci jodku, natomiast  w dwunastnicy i żołądku jodek jest wchłaniany bezpośrednio. Z krwią jodek transportowany jest do tarczycy. Nie wchłonięty jodan wydalany jest  z moczem. Nadmierna podaż jodu prowadząca do dysfunkcji tarczycy może być efektem stosowanych leków, np. przeciwarytmicznego amidaronu, składającego się w jednej trzeciej z jodu. Stężenie jodu w organizmie zależy od podaży w pokarmie i w wodzie, od szybkości wchłaniania w jelicie i szybkości wchłaniania przez tarczycę. Niedobór jodu jest problemem zdrowia publicznego, dotykającym osoby w każdym wieku, zwłaszcza jednak dzieci i matki karmiące piersią. Przewlekły niedobór jodu prowadzi do spektrum poważnych objawów, obejmujących niedoczynność tarczycy, wole, upośledzenie umysłowe i inne nieprawidłowości wzrostu. Mniejsze niedobory wiązać się mogą z objawami lżejszymi, jak spadek nastroju, otyłość, zmęczenie etc.