Próby wątrobowe (ALT, AST, ALP, BIL, GGTP)

Oznaczenie wielkości parametrów wątroby (enzymów wątrobowych i bilirubiny) jest istotne  w diagnostyce laboratoryjnej chorób wątroby i dróg żółciowych.Termin próby wątrobowe obejmuje badania w surowicy krwi czterech enzymów i bilirubiny. Ich wyniki interpretowane łącznie są przydatne w diagnozowaniu i różnicowaniu chorób wątroby i dróg żółciowych, a także w diagnostyce chorób przewodu pokarmowego (np. zapalenia trzustki) oraz zawału serca. W ramach prób wątrobowych oznacza się bilirubinę oraz aktywność wewnątrzkomórkowych enzymów hepatocytów: ALT (aminotransferazy alaninowej i AST (aminotransferazy asparginianowej)  i enzymów  związanych z nabłonkiem dróg żółciowych:  ALP (fosfatazy zasadowej) i GGTP (gamma-glutamylotranspeptydazy).  Wzrost aktywności ALT i AST może świadczyć o uszkodzeniu komórek wątroby w ostrych i przewlekłych chorobach wątroby, takich jak wirusowe zapalenia wątroby typu B i C, toksyczne uszkodzenie wątroby, marskość wątroby, ale również o niewydolności krążenia, zawale serca,  mononukleozie zakaźnej i hipoksji.  Wzrost aktywności  GGTP i ALP jest istotny w diagnostyce niedrożności dróg żółciowych, cholestazy wątrobowej spowodowanej kamicą żółciową lub nowotworami itd. Więcej informacji zobacz: ALT – badanie 20, AST – badanie 21, ALP – badanie 22, BIL (bilirubina) – badanie 23, GGTP – badanie 26.

Podwyższone wartości: Zapalenie wirusowe wątroby (wirusy hepatotropowe i inne), zapalenia wątroby (polekowe, toksyczne, autoimmunizacyjne i niedokrwienne), cholestaza, marskość wątroby, stłuszczenie wątroby, marskość dróg żółciowych, nowotwór pierwotny wątroby, niedobór alfa-1-antytrypsyny.

Hemoliza (wzrost AST).

Próby wątrobowe to rodzaj badania laboratoryjnego, które przeprowadzane jest w krwi żylnej. Podczas tego testu oznaczane jest aż 5 parametrów krwi osoby badanej – 4 enzymy wątrobowe oraz bilirubina. Uzyskane wyniki dostarczają istotnych informacji w zakresie zdrowia wątroby oraz pozwalają na rozpoznanie licznych schorzeń tego narządu. W skład badania wchodzi oznaczenie stężeń następujących substancji:

• Aminotransferaza alaninowa (ALT),
• Aminotransferaza asparaginianowa (AST),
• Fosfataza alkaliczna (ALP),
• Gamma-glutamylotranspeptydaza (GGTP),
• Bilirubina całkowita.

Badania laboratoryjne, które mają na celu ocenę funkcjonowania wątroby są szczególnie istotne, ze względu na skomplikowany mechanizm rozwoju wielu chorób tego narządu. Wątroba posiada bardzo skuteczne mechanizmy kompensacyjne. Oznacza to, że w przypadku uszkodzenia części jej miąższu np. przez proces chorobowy lub też zatrucia toksyczne, pozostała, zdrowa część będzie w stanie skutecznie przejąć funkcje całego narządu. Dzięki temu nie dochodzi do rozwoju objawów chorobowych, które mogłyby zostać zauważone przez pacjenta.

Pierwsze dolegliwości zazwyczaj pojawiają się dopiero w momencie, gdy uszkodzenia wątroby obejmą znaczącą większość narządu, a zdolności kompensacyjne pozostałej części miąższu nie będą w stanie zapewnić dalszej, prawidłowej funkcji. Zjawisko to w wielu przypadkach może prowadzić do opóźnienia właściwej diagnostyki, która pozwoliłaby na uniknięcie zaawansowanej postaci schorzenia wątroby. Jest to szczególnie widoczne w przypadku chorób o długotrwałym, powolnym przebiegu, takich jak np. określone rodzaje wirusowego zapalenia wątroby (WZW) lub też pewne typy nowotworów tego narządu.

Próby wątrobowe pozwalają na wczesne wykrycie nawet niewielkich zmian patologicznych rozwijających się w wątrobie. Dzięki temu możliwe jest odpowiednio wczesne zdiagnozowanie licznych chorób, które w przeciwnym przypadku mogłyby nadal niszczyć miąższ tego narządu oraz prowadzić do jego permanentnych, nieodwracalnych uszkodzeń.

Z tego powodu zalecane jest regularne przeprowadzanie omawianego testu w ramach odpowiedzialnej profilaktyki zdrowotnej, która ma na celu wczesną identyfikację potencjalnie niebezpiecznych zjawisk chorobowych. Badanie parametrów wątrobowych, wraz z innymi, podstawowymi testami laboratoryjnymi, zalecane jest osobom dorosłym około raz w roku. W przypadku występowania szczególnych uwarunkowań zdrowotnych może zachodzić konieczność częstszego wykonywania tego typu badań.

Próby wątrobowe, poza walorem testu profilaktycznego stanowią także podstawowe narzędzie, które wykorzystywane jest do diagnozowania przyczyn dolegliwości związanych z wątrobą. Istnieje wiele, niezwykle zróżnicowanych chorób wątroby, które często posiadają bardzo odmienną etiologię oraz przebieg. Jest jednak pewna grupa objawów, do rozwoju których dochodzi w większości przypadków zaawansowanych postaci chorób wątroby. Szczególne zaniepokojenie w tym obszarze powinno wzbudzić występowanie dolegliwości takich jak m.in.:

• Ból zlokalizowany w prawym górnym kwadrancie brzucha (prawe nadbrzusze),
• Ogólne osłabienie,
• Przewlekłe uczucie zmęczenia,
• Pogorszenie / całkowita utrata apetytu,
• Przewlekłe biegunki,
• Nudności oraz wymioty,
• Zaburzenia świadomości,
• Rozwój żółtaczki, czyli zmiana zabarwienia skóry oraz błon śluzowych na żółtawy kolor,
• Zwiększenie się obwodu brzucha, związane z gromadzeniem się płynu w jamie otrzewnowej (wodobrzusze),
• Występowanie świądu skóry,
• Łatwiejsze sinaczenie ,
• Przedłużający się czas krwawienia po urazach.

Normy wyników prób wątrobowych mogą nieznacznie różnić się pomiędzy poszczególnymi placówkami diagnostycznymi, które wykonują badanie. Z tego powodu w celu określenia poprawności wyników każdorazowo należy zestawić otrzymane dane z wartościami referencyjnymi, które znajdują się w dokumentacji wydawanej badanemu.

Nieprawidłowości w obrębie każdego z parametrów objętego terminem prób wątrobowych może świadczyć o innym rodzaju schorzenia. Przykładowo, wzrost aktywności AST oraz ALT we krwi może być związany z rozwojem wirusowego zapalenia wątroby (WZW) typu B lub C, obecnością toksycznych uszkodzeń tego narządu lub też sugerować występowanie marskości wątroby. Nieprawidłowe, wysokie poziomy ALP oraz GGTP mogą być związane z chorobami dróg żółciowych, na przykład niedrożnością przewodów żółciowych, kamicą pęcherzyka żółciowego oraz nowotworami rozwijającymi się w obrębie tych struktur. Podwyższone poziomy bilirubiny mogą być obecne w przebiegu różnego typu chorób wątroby, jednak zazwyczaj można wykryć je w przebiegu widocznej żółtaczki.

Interpretacja wyników prób wątrobowych jest dość skomplikowana, jako że nigdy nie należy interpretować jedynie części otrzymanych danych. Dodatkowo, należy wziąć pod uwagę ogólny stan kliniczny osoby badanej, jej historię choroby, współwystępujące obciążenia zdrowotne, a także wyniki innych badań diagnostycznych oraz obrazowych. Z tego powodu, w przypadku nieprawidłowości w otrzymanych wynikach każdorazowo należy skonsultować się z lekarzem, w celu uzyskania prawidłowej, pełnej ich interpretacji oraz odpowiedzialnego zaplanowania dalszego postępowania medyczno-diagnostycznego.

Materiał do przeprowadzenia prób wątrobowych stanowi próbka krwi żylnej. Ze względu na specyficzna aktywność enzymów wątrobowych przeprowadzenie tego badania wymaga stawienia się na pobranie krwi na czczo. Optymalnie, ostatni posiłek należy zjeść na ok. 12 godzin przed pobraniem krwi. Na kilka dni wcześniej należy także unikać spożywania alkoholu oraz ciężkostrawnych, tłustych potraw. Dieta w okresie poprzedzającym badanie nie powinna jednak odbiegać od codziennej diety badanego.