Witamina E

Pomiar witaminy E w surowicy wykonywany przy określaniu zasadności i efektów suplementacji witaminą. Witamina E jest zbiorową nazwą grupy związków chemicznych o właściwościach antyoksydacyjnych (przeciwutleniających), ograniczających aktywność wolnych rodników w stosunku do kwasów wielonienasyconych, witamin, hormonów i enzymów. U ludzi najistotniejszą przedstawicielem tej grupy jest alfa-tokoferol, rozpuszczalny w lipidach, ale, w przeciwieństwie to witaminy A, nie kumulowany w tkance tłuszczowej. W kategoriach fizjologicznych tokoferol hamuje przedwczesny rozpad krwinek czerwonych i przeciwdziała tworzeniu się blaszki miażdżycowej. Niedobór witaminy E często łączy się z zaburzeniami metabolizmu kwasów tłuszczowych. Powoduje zaburzenia płodności (zwłaszcza u mężczyzn), niedokrwistość, osłabienie mięśni, zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Objawami niedoboru są obrzęki i niedokrwistość hemolityczna (u wcześniaków i noworodków) oraz uszkodzenia mięśni poprzecznie prążkowanych (u dorosłych).  Nadmiar witaminy E może objawiać się bólami głowy, osłabieniem mięśni, zaburzeniem widzenia. Pomiar wykonywany jest w surowicy metodą chromatografii cieczowej HPLC.

Witamina E to określenie na grupę organicznych związków chemicznych, do których zalicza się tokoferole oraz tokotrienole, a także odmienne ich formy (alfa, beta, gamma oraz delta). Z wymienionych powyżej związków najważniejszy z biologicznego punktu widzenia jest alfa-tokoferol, jako że tylko ta forma witaminy E w pełni wykorzystywana jest przez organizm człowieka. Pozostałe związki chemiczne z tej grupy metabolizowane są przez wątrobę.

Witamina E uczestniczy w wielu istotnych procesach stale zachodzących w ludzkim organizmie. Stanowi jeden z podstawowych przeciwutleniaczy, czyli antyoksydantów. Dzięki tej właściwości witamina E skutecznie ogranicza utlenianie związków tłuszczowych, co w konsekwencji prowadzi do niższych stężeń tzw. „złego cholesterolu” (frakcji LDL lipoprotein) we krwi. Jest to szczególnie ważne ze względu na znaczący wpływ wysokich stężeń LDL na wzrost ryzyka rozwoju miażdżycy, a także występowania jej powikłań, takich jak zawał serca lub udar mózgu. Dodatkowo, witamina E zapobiega nadmiernej agregacji płytek krwi, co także korzystnie wpływa na zdrowie sercowo-naczyniowe.

Poza zapobieganiem schorzeniom układu krwionośnego witamina E korzystnie wpływa na zdrowie skóry oraz szybkość jej regeneracji po różnego typu uszkodzeniach. Zapobiega nadmiernemu starzeniu się skóry, poprzez ograniczanie niekorzystnego działania stresu oksydacyjnego na jej komórki. Witamina E uczestniczy także w warunkowaniu prawidłowej płodności u kobiet. Związki z grupy witaminy E uczestniczą w procesach produkcji komórek jajowych, owulacji oraz podtrzymania wczesnej ciąży.

Poza wymienionymi funkcjami witamina E odpowiada za produkcję określonych lipidów, utrzymywanie prawidłowego metabolizmu mięśniowego, a także reguluje działanie licznych enzymów. Pośrednio witamina E może również zmniejszać ryzyko rozwoju różnego typu nowotworów oraz zapobiegać rozwojowi chorób wpływających na jakość widzenia, takich jak zwyrodnienie plamki żółtej. Dzięki witaminie E możliwa jest prawidłowa praca układu immunologicznego (odpornościowego), co ma kluczową rolę w ochronie organizmu przed różnego rodzaju infekcjami, m.in. bakteryjnymi lub wirusowymi.

Przeprowadzenie badania stężeń witaminy E we krwi zalecane jest osobom, które mogą cierpieć na niedobory omawianej witaminy. Warto rozważyć przeprowadzenie tego badania w przypadku, gdy planowane jest rozpoczęcie suplementacji z wykorzystaniem preparatów zawierających witaminę E, w celu oceny zasadności takiego postępowania.

Niedobory witaminy E obecnie występują rzadko. W znaczącej większości przypadków codzienna dieta całkowicie pokrywa dobowe zapotrzebowanie organizmu na tę witaminę. Do rozwoju hipowitaminozy E może dochodzić u osób, które stosują niezbilansowaną dietę lub też cierpią na poważne zaburzenia metaboliczne, które przebiegają z nieprawidłowym wchłanianiem tłuszczów.  Niedobory witaminy E mogą również występować u osób chorujących na mukowiscydozę oraz celiakię.

Normy witaminy E we krwi mogą nieznacznie różnić się pomiędzy poszczególnymi laboratoriami, które przeprowadzają tego typu oznaczenia. Z tego powodu w celu oceny występowania niedoborów lub też nadmiaru witaminy E u  badanego każdorazowo należy odnieść otrzymany wynik do wartości referencyjnych obecnych w wydawanej dokumentacji badania. W przypadku, gdy rezultat badania odbiega od opisanych tam norm, należy zgłosić się do lekarza w celu uzyskania pełnej interpretacji stanu zdrowia pacjenta oraz wdrożenia odpowiedniego leczenia.

W przypadku niedoboru witaminy E objawy mogą być dość niecharakterystyczne oraz dotyczyć wielu narządów i układów organizmu. Stopień nasilenia dolegliwości zależny jest od tego, jak bardzo znaczący jest niedobór  oraz jak długo trwa. Najczęstsze objawy niedoboru witaminy E to, między innymi:

• Zaburzenia pracy mięśni,
• Rozwój zaników mięśniowych,
• Rozwój anemii (niedokrwistości),
• Ogólne osłabienie,
• Zwiększona męczliwość,
• Bladość skóry oraz błon śluzowych,
• Uczucie duszności,
• Pogorszenie koncentracji,
• Zwiększona drażliwość,
• Zaburzenia jakości widzenia,
• Niepłodność,
• Nadmierne wypadanie włosów,
• Pogorszenie się kondycji skóry,
• Częstsze występowanie infekcji.

Nadmiar witaminy E występuje niezwykle rzadko, ze względu na skuteczne mechanizmy fizjologiczne, które mają na celu sprawne usuwanie nadmiernych ilości tego związku z organizmu. Do rozwoju objawów wynikających z nadmiaru witaminy E może dochodzić w przypadku niezwykle intensywnej, nieprawidłowej suplementacji tej witaminy. Dolegliwości, które mogą się wówczas pojawić to, np.:

• Bóle głowy,
• Rozdrażnienie,
• Nudności,
• Biegunki,
• Wymioty

Witamina E (podobnie jak witaminy A, D oraz K) jest substancją rozpuszczalną w tłuszczach. Ludzki organizm nie jest w stanie samodzielnie wyprodukować niezbędnych do funkcjonowania związków chemicznych, które nazywane są witaminą E (tokorienoli oraz tokoferoli) – z tego powodu dzienne zapotrzebowanie na witaminę E musi być pokrywane przez spożywane produkty. Duże ilości witaminy E obecne są m.in. w następujących pokarmach i produktach:

• Oleje – m.in. olej rzepakowy, słonecznikowy lub też sojowy,
• Oliwa z oliwek,
• Awokado,
• Orzechy włoskie,
• Orzechy laskowe,
• Żółtka jaj kurzych,
• Ryby morskie,
• Mięso drobiowe,
• Awokado,
• Migdały,
• Porzeczki,
• Jagody,
• Szpinak,
• Pomidory,
• Papryka,
• Brukselka,
• Otręby owsiane.

Badanie stężenia witaminy E przeprowadzane jest w próbce krwi żylnej pacjenta. Test nie wymaga specjalnego przygotowania, takiego jak stawienie się na pobranie krwi na czczo lub też o określonej porze dnia. Podobnie jak w przypadku innych badań laboratoryjnych wykonywanych w krwi należy pamiętać o właściwym nawodnieniu organizmu przed stawieniem się na pobranie próbki.