Agregacja płytek krwi – co to oznacza?

Agregacja płytek krwi stanowi kluczowy element hemostazy (mechanizmy zapobiegające krwawieniom), który w warunkach fizjologicznych jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania mechanizmu krzepnięcia krwi. Jednak niekontrolowany przebieg tego procesu może przyczyniać się do wystąpienia poważnych konsekwencji zdrowotnych związanych z nadmierną aktywnością układu krzepnięcia i tworzeniem się zakrzepów zamykających świtało naczyń krwionośnych. Zjawisko to jest szczególnie niebezpieczne w kontekście chorób zatorowo-zakrzepowych w przebiegu których może dochodzić do zablokowania swobodnego przepływu krwi, a w konsekwencji niedotlenienia wielu tkanek i narządów.

Agregacja płytek krwi – co to jest?

Agregacja płytek krwi (trombocytów) to jeden z kluczowych elementów hemostazy pierwotnej, czyli zespołu fizjologicznych procesów polegających na doraźnym zatrzymaniu krwawienia poprzez utworzenie mechanicznego czopu płytkowego w miejscu uszkodzenia naczynia krwionośnego. Mechanizm ten stanowi podstawową linię obrony przed nadmierną utratą krwi i jest aktywowany w przeciągu pierwszych kilku minut od momentu przerwania ciągłości łożyska naczyniowego.

Proces formowania pierwotnego czopu hemostatycznego z udziałem płytek krwi można podzielić na trzy etapy:

1. Adhezja – płytki krwi za pośrednictwem obecnych na ich powierzchni receptorów ulegają adhezji do warstwy podśródbłonkowej tkanki łącznej (np. kolagenu, fibronektyny), a także różnych białek eksponowanych na powierzchni innych komórek obecnych we krwi krążącej;

• Aktywacja – aktywowane płytki krwi zmieniają swój kształt z dyskoidalnego na sferyczny, tworząc psudopodia, umożliwiające zwiększenie ich powierzchni oraz zdolności do interakcji z sąsiadującymi płytkami. Podczas tego etapu dochodzi również do uwolnienia z ziarnistości odpowiednich substancji chemicznych, o działaniu proagregacyjnym, przyciągających kolejne komórki i wzmacniających dodatkowo proces aktywacji;

• Agregacja – to proces wzajemnego łączenia się płytek krwi w większe konglomeraty, tworzące czop hemostatyczny zamykający miejsce krwawienia. Jest to jednak rozwiązane tymczasowe, wymagające dodatkowej stabilizacji przy pomocy mechanizmów hemostazy wtórnej, doprowadzającej do przekształcenia czopu płytkowego w skrzep poprzez odkładanie się fibryny. W celu zachowania drożności łożyska naczyniowego, po zahamowaniu krwawienia, aktywowana jest fibrynoliza będąca naturalną przeciwwagą dla procesu krzepnięcia krwi.

Patologiczna agregacja płytek krwi to niekontrolowane nasilenie fizjologicznego procesu wzajemnego zlepiania się trombocytów. Nie jest ona indukowana uszkodzeniem naczynia krwionośnego i nie podlega mechanizmom regulacyjnym odpowiedzialnym za utrzymanie krwi w stanie płynnym. Nasilenie agregacji trombocytów prowadzi do wzrostu ryzyka występowania zatorów oraz zakrzepicy, które niejednokrotnie są przyczyną zagrażających życiu stanów chorobowych.

Przeczytaj także: https://diag.pl/pacjent/artykuly/plytki-krwi-czym-sa-i-na-co-wskazuja-gdy-sa-podwyzszone-lub-za-niskie/

Agregacja płytek krwi – przyczyny

Wśród czynników sprzyjających występowaniu powikłań zakrzepowo-zatorowych wymienić można zaburzoną czynność płytek krwi, ich nadmierną aktywację, a także nasilone powstawanie agregatów płytkowo-leukocytarnych. U podłoża tych nieprawidłowości identyfikuje się m.in:

1. Zaburzenia wrodzone – to rzadkie schorzenia wynikające z defektów w strukturze lub funkcji trombocytów, które są kluczowe dla utrzymania prawidłowego przebiegu procesu krzepnięcia, w tym także etapu agregacji płytek krwi.

• Dysfunkcje nabyte – to zaburzenia funkcji płytek rozwijające się w trakcie życia, często będące wynikiem występowania innych chorób, przyjmowanych leków lub zewnętrznych czynników środowiskowych. Występują one znacznie częściej niż wrodzone defekty funkcjonowania płytek, a wśród nich wymienić można np.:

• Choroby układu krążenia – w wyniku występowania nadciśnienia, a także gromadzenia się blaszki miażdżycowej w obrębie ścian naczyń krwionośnych może dochodzić do uszkodzenia śródbłonka oraz nadmiernej agregacji płytek krwi, co w konsekwencji prowadzi do niekontrolowanego uaktywnienia kaskady krzepnięcia;

• Choroby wątroby i śledziony – narządy te odgrywają istotną rolę w metabolizmie płytek krwi, a wszelkie ich dysfunkcje mogą prowadzić do zaburzeń w mechanizmie krzepnięcia krwi;

• Zakażenia i stany zapalne – w trakcie trwania infekcji lub przewlekłego stanu zapalnego dochodzi do wzrostu stężenia mediatorów zapalnych, takich jak cytokiny, które aktywują płytki krwi i doprowadzają do ich agregacji;

• Stres oksydacyjny – wolne rodniki mogą doprowadzić do utlenienia białek oraz lipidów obecnych na błonie komórkowej płytek krwi i stymulować proces tworzenia zakrzepów. Wzmożona aktywacja płytek pod wpływem stresu oksydacyjnego przyczynia się do rozwoju miażdżycy, zawału serca, udaru mózgu oraz innych chorób układu krążenia;

• Czynniki metaboliczne – wysokie stężenia glukozy występujące w przebiegu cukrzycy, mogą skutkować uszkodzeniem śródbłonka i niekontrolowaną aktywacją płytek krwi;

• Czynniki hormonalne – przyjmowanie doustnych środków antykoncepcyjnych lub stosowanie hormonalnej terapii zastępczej zwiększa ryzyko nadmiernej agregacji płytek, co w konsekwencji może prowadzić do zakrzepicy;

• Ciąża – zwiększona agregacja płytek krwi w trakcie trwania ciąży jest spowodowana zmianami hormonalnymi, które mogą zwiększać ryzyko powstawania zakrzepów;

• Choroby nowotworowe – choroby nowotworowe mogą prowadzić do zmian
  w funkcjonowaniu płytek krwi, zwiększając ryzyko zarówno krwawień, jak i zakrzepów. Związki chemiczne wydzielane przez nieprawidłowo zmienione komórki stymulują płytki krwi do zlepiania się, co często związane jest także z występowaniem zespołu Trousseau (wędrującego zakrzepowego zapalenia żył);

• Styl życia – substancje chemiczne zawarte w dymie tytoniowym mogą uszkadzać naczynia krwionośne i stymulować płytki krwi do agregacji. Brak aktywności fizycznej oraz otyłość dodatkowo zwiększają ryzyko chorób sercowo-naczyniowych i sprzyjają nieprawidłowej aktywacji układu krzepnięcia;

• Leki – niektóre leki takie jak kortykosterydy, chloropromazyna czy fenytoina mogą zwiększać aktywność płytek krwi i sprzyjać ich agregacji;

Niekiedy podczas analizy laboratoryjnej dochodzi do fałszywego zmniejszenia ilości trombocytów w oznaczanej próbce, podczas gdy poziom tych komórek we krwi pozostaje prawidłowy. Zjawisko to wywołane jest zbyt małą ilością substancji zapobiegającej zlepianiu się płytek lub obecnością specyficznych przeciwciał doprowadzających do agregacji trombocytów w niższych temperaturach (zimnych aglutynin). Powstające w warunkach in vitro agregaty płytkowe nie są zliczane przez analizator hematologiczny, co może skutkować błędnymi decyzjami klinicznymi.

Agregacja płytek krwi – objawy

Agregacja płytek krwi sama w sobie nie daje bezpośrednich objawów chorobowych, jednak jej nadmierna aktywność może prowadzić do poważnych zaburzeń zdrowotnych związanych z tworzeniem się zakrzepów. Objawy chorobowe manifestują się w różnorodny sposób, w zależności od lokalizacji powstających zatorów. Wśród typowych objawów będących konsekwencją nadmiernej agregacji płytek krwi wymienić można:

• Ból w klatce piersiowej – nadmierna agregacja płytek krwi może skutkować zwężeniem światła naczyń krwionośnych dostarczających krew do mięśnia sercowego, co w konsekwencji prowadzi do jego niedokrwienia. W przypadku całkowitego zamknięcia przepływu krwi przez naczynia krwionośne następuje rozwinięcie ostrego zespołu wieńcowego, zwanego zawałem.

• Zaburzenia neurologiczne – nagłe osłabienie jednej strony ciała, trudności z mówieniem, zaburzenia równowagi oraz zawroty głowy mogą wskazywać na udar niedokrwienny mózgu. Stan ten występuje w sytuacji, kiedy dopływ krwi do tkanki mózgowej zostaje przerwany na skutek zablokowania naczynia krwionośnego przez powstały zakrzep. Skrzeplina może powstawać bezpośrednio w obrębie tętnic mózgowych lub pochodzić z innych części układu krwionośnego;

• Trudności z oddychaniem – skrzepy powstałe w wyniku nadmiernej agregacji płytek krwi mogą przemieszczać się do płuc, powodując zablokowanie naczyń krwionośnych dostarczających krew do tkanki płucnej.

Czy stres może wpływać na agregację płytek krwi?

Długotrwały stres, zwłaszcza o charakterze przewlekłym może skutkować licznymi zmianami w funkcjonowaniu organizmu, w tym także w układzie krzepnięcia. Zarówno stres fizyczny, jak i psychiczny mogą prowadzić do zwiększenia aktywności płytek krwi i sprzyjać ich agregacji, co z kolei przyczynia się do wzrostu prawdopodobieństwa wystąpienia zakrzepów i rozwinięcia chorób sercowo-naczyniowych.

Bodźce stresowe indukują aktywację układu współczulnego, osi podwzgórzowo-przysadkowej, układu rennina-angiotensyna, a także przyczyniają się do nasilenia procesów zapalnych i wzrostu ilości reaktywnych form tlenu. Aktywacja wymienionych powyżej mechanizmów może prowadzić ostatecznie do wzmożonej agregacji płytek, zwiększenia stężenia osoczowych czynników krzepnięcia i redystrybucji przepływu krwi.

Czy agregacja płytek krwi jest zależna od wieku?

Wraz z wiekiem wiele procesów biologicznych ulega zmianom, co może pośrednio wywierać wpływ także na funkcję płytek krwi. U osób starszych zwykle obserwuje się zwiększoną aktywność trombocytów, a także wzrost tendencji do ich agregacji, co spowodowane jest m.in. zmianami w funkcjonowaniu śródbłonka naczyń krwionośnych, produkującego mniejsze ilości substancji hamujących agregację płytek krwi – tlenku azotu oraz prostacykliny. Dodatkowo z biegiem lat wzrasta poziom czynników prozapalnych oraz reaktywnych form tlenu. W efekcie proces krzepnięcia krwi u osób starszych jest bardziej nasilony, co istotnie zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań zakrzepowo-zatorowych.

Czy przewlekły stan zapalny wpływa na agregację płytek krwi?

Przewlekły stan zapalny wywiera istotny wpływ na agregację płytek krwi, zwiększając tym samym ryzyko powstawania zakrzepów. W przebiegu reakcji obronnej organizmu dochodzi do produkcji prozapalnych cytokin, które stymulują aktywację i agregację płytek krwi. Dodatkowo następuje zwiększenie produkcji cząsteczek adhezyjnych, ułatwiających interakcję płytek z komórkami śródbłonka naczyń krwionośnych, co doprowadza do nasilenia aktywności układu krzepnięcia. Przewlekły stan zapalny związany z chorobami autoimmunologicznymi, otyłością czy cukrzycą dodatkowo zwiększa ryzyko zakrzepicy
i chorób sercowo-naczyniowych.

Czy choroby przewlekłe mogą wpływać na agregację płytek krwi?                                                           

Choroby przewlekłe mogą znacząco wpływać na funkcjonowanie płytek krwi i nasilać proces ich agregacji.  W przebiegu wielu schorzeń, pod wpływem różnorodnych czynników może dochodzić do zmiany aktywności trombocytów, a w konsekwencji do zwiększonego ryzyka występowania krwawień lub zakrzepów. Przykładowo, choroby takie jak cukrzyca lub miażdżyca doprowadzają do uszkodzeń ścian naczyń krwionośnych i zaburzenia równowagi pomiędzy procesami krzepnięcia i fibrynolizy. W chorobach autoimmunologicznych, takich jak: toczeń rumieniowaty układowy czy zespół antyfosfolipidowy, układ odpornościowy atakuje własne płytki krwi, doprowadzając do zniszczenia lub upośledzenia ich funkcji. Nowotwory, zwłaszcza złośliwe, również mogą zwiększać agregację płytek krwi poprzez wydzielanie czynników prozakrzepowych. Pacjenci cierpiący na choroby przewlekłe powinni nieustannie pozostawać pod ścisłą kontrolą lekarza w kontekście monitorowania ryzyka wystąpienia zakrzepicy.