Alergia na białko jaja kurzego – co warto wiedzieć?

Alergia na białko jaja kurzego jest jedną z najczęściej występujących alergii pokarmowych, szczególnie u dzieci. Reakcja alergiczna wynika z nieprawidłowej odpowiedzi układu immunologicznego na białka zawarte w jajku, co może prowadzić do szeregu objawów – od łagodnych do ciężkich, w tym anafilaksji. W artykule omówione zostaną mechanizmy powstawania alergii, jej objawy, metody diagnostyczne oraz aktualne podejścia do leczenia i terapii.

Alergia na jajko czy alergia na białko jaja kurzego?

Jajka są cennym źródłem nienasyconych kwasów tłuszczowych, w tym kwasów omega-3, które pomagają neutralizować negatywne skutki nadmiaru cholesterolu w organizmie. Mimo że są niskokaloryczne, dostarczają uczucia sytości na dłużej, co czyni je doskonałym elementem zbilansowanej diety. Bogactwo składników mineralnych, takich jak fosfor, potas, wapń, żelazo, miedź, sód, cynk, magnez, selen i jod, sprawia, że jajka wspierają prawidłowe funkcjonowanie organizmu na wielu poziomach. Ich prozdrowotne właściwości można wymieniać bez końca. Niestety, coraz więcej osób doświadcza alergii na jajka, a dokładniej na zawarte w nich białko, co może prowadzić do różnorodnych reakcji uczuleniowych, od łagodnych do poważniejszych objawów.

Jajko to niezastąpiony element polskiej kuchni. Można je wykorzystać na wiele sposobów – nie tylko do przygotowania omletu, jajecznicy czy kogla-mogla, ale także jako ważny składnik wielu potraw. Jest kluczowym elementem słodkich wypieków, budyniów i deserów, takich jak lody czy kremy. Dodaje puszystości sosom zarówno słodkim, jak i wytrawnym. Wykorzystuje się je także do panierowania mięs i kotletów, nadając im chrupiącą strukturę. Jajka są również bazą dla różnych napojów, w tym likierów jajecznych oraz odżywczych koktajli. Dzięki swojej wszechstronności stanowią jeden z fundamentów kulinarnych tradycji.

Alergia na jaja kurze jest jedną z najczęstszych alergii pokarmowych, szczególnie wśród dzieci, choć może występować także u dorosłych. Reakcja alergiczna może być wywołana zarówno przez białko, jak i żółtko jaja, jednak to właśnie białko jest silniejszym alergenem. Główne uczulające składniki białka jaja to owoalbumina, owomukoid i owotransferyna, które mogą wywoływać różnorodne objawy – od łagodnych zmian skórnych po ciężkie reakcje ogólnoustrojowe, w tym anafilaksję.

W populacji dziecięcej alergia na białko jajka kurze zajmuje drugie miejsce pod względem częstości występowania, zaraz po alergii na białka mleka krowiego. U części dzieci alergia na jajka zanika wraz z wiekiem, co jest związane z dojrzewaniem układu immunologicznego i rozwijaniem tolerancji na alergeny. Jednak u niektórych osób alergia może utrzymywać się przez całe życie, wymagając stałego unikania produktów zawierających jajka oraz ich pochodne.

Alergia na białko jaja kurzego – objawy i diagnostyka

Alergia na białko jaja kurzego może objawiać się na wiele sposobów, a reakcje organizmu zależą od indywidualnej wrażliwości pacjenta oraz ilości spożytego alergenu. Objawy mogą dotyczyć różnych układów: pokarmowego, oddechowego, skórnego oraz oczu.

Najczęstsze objawy alergii na jajka:

• Objawy ze strony układu pokarmowego: stan zapalny błony śluzowej jamy ustnej, bóle brzucha, biegunka, nudności, wymioty.
• Objawy ze strony układu oddechowego: przewlekły katar, kichanie, kaszel, świszczący oddech, duszności, a w niektórych przypadkach także zaostrzenie objawów astmy.
• Objawy skórne: pokrzywka, zaczerwienienie, świąd skóry, atopowe zapalenie skóry (AZS).
• Objawy oczne: zapalenie spojówek, łzawienie, pieczenie i zaczerwienienie oczu.

Anafilaksja – najcięższa reakcja alergiczna

Najpoważniejszą konsekwencją alergii na jajka jest wstrząs anafilaktyczny, który stanowi bezpośrednie zagrożenie życia. Anafilaksja rozwija się nagle i prowadzi do gwałtownego nasilenia wszystkich objawów alergii, takich jak trudności w oddychaniu, obrzęk dróg oddechowych, gwałtowny spadek ciśnienia krwi, przyspieszone tętno oraz utrata przytomności. W takiej sytuacji niezbędna jest natychmiastowa pomoc medyczna i podanie adrenaliny.

Ze względu na potencjalnie groźne konsekwencje, osoby z silną alergią na jajka powinny unikać wszelkich produktów zawierających białko jaja oraz mieć przy sobie ampułkostrzykawkę z adrenaliną na wypadek nagłej reakcji anafilaktycznej.

Pobranie próbki krwi od pacjenta z podejrzeniem alergii na jajka umożliwia diagnostykę alergii IgE-zależnej. Analiza krwi pozwala określić stężenie swoistych przeciwciał IgE skierowanych przeciwko białkom jaja kurzego. Jeżeli wynik testu jest dodatni, a pacjent doświadcza objawów alergicznych po spożyciu jajek, potwierdza to obecność alergii pokarmowej.

Alergia na białko jaja kurzego – leczenie i dieta

Obecnie jedyną skuteczną metodą leczenia alergii na białko jaja kurzego jest ścisła dieta eliminacyjna, polegająca na całkowitym wykluczeniu jajek oraz produktów, które mogą je zawierać. Jest to duże wyzwanie, ponieważ jajko znajduje się w wielu produktach spożywczych, zarówno w oczywistych, jak i mniej oczywistych źródłach. Oprócz wypieków, makaronów, pierogów czy pasztetów, śladowe ilości białka jajka mogą być obecne także w kostkach rosołowych, niektórych sosach, a nawet w winie i piwie, gdzie używane jest do klarowania napojów.

Jajka są ważnym źródłem pełnowartościowego białka, dlatego w przypadku ich eliminacji konieczne jest wprowadzenie odpowiednich zamienników, aby dieta była dobrze zbilansowana. Dobrymi źródłami białka w diecie osób z alergią na jajka są m.in.: chude mięso drobiowe (kurczak, indyk), ryby (łosoś, tuńczyk), rośliny strączkowe (soczewica, ciecierzyca, fasola), tofu, a także produkty mleczne, jeśli nie występuje dodatkowa alergia na nabiał. Warto również sięgać po orzechy, nasiona oraz pełnoziarniste produkty, które wspierają dostarczanie niezbędnych składników odżywczych.

Osoby z alergią powinny dokładnie czytać etykiety produktów spożywczych i zwracać uwagę na ukryte nazwy białek jajka, takie jak albumina, owomukoid czy globulina. W przypadku wątpliwości dotyczących składu żywności warto skonsultować się z dietetykiem, aby uniknąć niedoborów i zapewnić organizmowi odpowiednią ilość niezbędnych makroskładników.

Alergia na białko jaja kurzego – ciekawostki

• Alergia na jajka a szczepienia – czy istnieje ryzyko reakcji alergicznej?

Niektóre szczepionki, takie jak MMR (przeciw odrze, śwince i różyczce), przeciwko grypie oraz żółtej febrze, mogą potencjalnie wywołać reakcję alergiczną u osób uczulonych na białko jaja kurzego. Wynika to z faktu, że wirusy używane do ich produkcji hodowane są w fibroblastach zarodków kurzych, co sprawia, że w preparatach mogą znajdować się śladowe ilości białek jaja.

Jednak według ekspertów ryzyko wystąpienia reakcji alergicznej po podaniu tych szczepionek jest bardzo niskie. Badania wykazały, że nawet u osób z silnym uczuleniem na białko jaja kurze, podanie większości szczepionek jest bezpieczne i nie prowadzi do poważnych powikłań. W przypadku wątpliwości lekarze mogą zalecić obserwację pacjenta po szczepieniu lub wykonanie testów alergicznych.

• Ukryte źródła jajka w produktach spożywczych

Osoby z alergią na jajka muszą zachować szczególną ostrożność podczas wyboru produktów spożywczych. Jajko może być ukryte pod różnymi nazwami w składzie, dlatego warto zwracać uwagę na określenia takie jak: albumina, globulina, lipowitelina, owoalbumina, owoglobulina. Są to białka jajka, które mogą wywołać reakcję alergiczną nawet w niewielkich ilościach.

Dokładne czytanie etykiet i unikanie produktów zawierających ukryte formy białek jajecznych jest kluczowe w zapobieganiu niepożądanym reakcjom. Warto również pamiętać, że jajko bywa składnikiem wielu produktów przetworzonych, takich jak pieczywo, makarony, wędliny, desery czy sosy, dlatego zawsze należy dokładnie sprawdzać ich skład.

Antygeny zawarte w żółtku jaja kurzego mogą mieć wpływ na rozwój różnych chorób atopowych, choć najczęściej wywołują pokrzywkę kontaktową. Badania immunologiczne wykazują, że u osób z alergią często występują precypityny. Liofilizowany proszek z żółtka dodawany jest do szamponów oraz stosowany do lukrowania wyrobów cukierniczych. U piekarzy mających kontakt z tym składnikiem zaobserwowano obecność swoistych precypityn, którym towarzyszyły objawy oddechowe przypominające astmę. Po zastąpieniu proszku żółtkowego tartrazyną do lukrowania ciast dolegliwości u wszystkich chorych ustąpiły.

• Alergia na białko jaja kurzego – czy może minąć?

U wielu dzieci alergia na białko jaja kurzego ma charakter przejściowy i może ustępować wraz z wiekiem. Szacuje się, że większość dzieci rozwija tolerancję do około 5–7. roku życia, choć u niektórych objawy mogą utrzymywać się dłużej lub nawet przez całe życie. Mechanizm tego zjawiska związany jest z dojrzewaniem układu immunologicznego, który stopniowo uczy się tolerować białka jajka. Istnieją również przypadki, w których alergia ustępuje częściowo – na przykład pacjent może tolerować jajko w formie pieczonej, ale nadal reagować na surowe białko. Regularne monitorowanie alergii przez lekarza oraz kontrolowane próby wprowadzania jajek do diety mogą pomóc w ocenie, czy alergia zaczyna wygasać.

Białko jaja kurzego jest jednym z głównych alergenów, który wywołuje reakcje alergiczne, szczególnie u niemowląt i dzieci do 2. roku życia. Alergie na jaja innych ptaków mogą prowadzić do reakcji krzyżowych, ponieważ ich białka mogą mieć podobną strukturę do białka jaja kurzego.

U dzieci alergia na jaja często ustępuje z wiekiem, ponieważ organizm z czasem rozwija tolerancję na wcześniej wywołujące reakcję alergiczne pokarmy. Szacuje się, że aż 70% dzieci może pozbyć się tej alergii przed ukończeniem 16. roku życia.

Podsumowanie – FAQ

1. Czy stopień uczulenia na białko jajka może się zmieniać z wiekiem, a jeśli tak, to dlaczego niektóre osoby „wyrastają” z tej alergii, a inne nie?

Tak, stopień uczulenia może się zmieniać z wiekiem. U wielu dzieci układ immunologiczny dojrzewa, a tolerancja na białko jajka wzrasta, co prowadzi do ustąpienia alergii. U innych osób reakcja utrzymuje się, prawdopodobnie ze względu na silniejszą odpowiedź immunologiczną lub predyspozycje genetyczne.

2. Jakie są najbardziej zaskakujące produkty spożywcze, w których można znaleźć białko jajka, mimo że nie jest to oczywiste?

Nieoczywiste produkty zawierające białko jajka to m.in.: makaron (zwłaszcza jajeczny), niektóre pieczywo i bułki, majonez, lody, kremy cukiernicze, pianki marshmallow, niektóre wędliny oraz niektóre wina i piwa (gdzie białko jajka używane jest do klarowania).

3. Czy alergia na białko jajka wpływa na tolerancję na inne rodzaje jaj (np. kacze, przepiórcze), a jeśli tak, to dlaczego?

Alergia na białko jajka kurzego może wpływać na tolerancję innych jaj. Wynika to z podobieństwa strukturalnego białek w jajach różnych gatunków ptaków, zwłaszcza owomukoidu – głównego alergenu. Niektóre osoby mogą tolerować np. jaja przepiórcze, ale u innych występuje reakcja krzyżowa.

Mgr Agnieszka Nowak