Alergia wziewna - przyczyny, objawy, badania

Alergeny w powietrzu

Trudno od nich uciec, bo stale nas otaczają. Najczęściej alergeny wziewne kojarzą się nam z pyłkami traw i drzew, ale nie tylko takie cząsteczki mogą nas uczulać drogą oddechową. Wśród alergenów obecnych w powietrzu znajdziemy także odchody roztoczy, zarodniki pleśni czy złuszczony naskórek zwierząt domowych.

Alergia jest nadmierną reakcją organizmu na czynniki – alergeny, które dla zdrowej osoby są zupełnie nieszkodliwe. Objawy nadwrażliwości na najróżniejsze substancje ma w tej chwili około 40 proc. społeczeństwa. Badania wskazują, że ta liczba będzie jeszcze wzrastać.
W zależności od sposobu ekspozycji na alergeny mamy do czynienia z alergią pokarmową, kontaktową i wziewną.

W tym ostatnim przypadku objawy alergiczne wywołują alergeny obecne w otaczającym nas powietrzu, które dostają się do organizmu drogą wziewną. Alergenami mogą być fragmenty wdychanych odchodów roztoczy obecnych w kurzu domowym, składniki pyłku roślin czy zarodników grzybów. Istotne w tej grupie są również alergeny pochodzenia zwierzęcego obecne w łupieżu zwierząt hodowlanych i domowych, wydzielinach, sierści, etc.

Alergeny wziewne

Ze względu na wyraźną kolejność sezonów kwitnienia wygodne było podzielenie roślin posiadających alergizujący pyłek na drzewa, trawy i chwasty. Kontaktujące się z wilgotną śluzówką pyłki przechodzą przemiany fizjologiczne i zaczynają wydzielać uczulające substancje stymulujące miejscową i niekiedy ogólną odpowiedź alergiczną organizmu.

Sezon pylenia otwiera leszczyna. Jej pyłek pojawia się w powietrzu już w pierwszej połowie stycznia. Brzoza rozpoczyna pylenie na przełomie zimy i wiosny, po leszczynie i równolegle z olchą. W ostatnich latach sezon pylenia zaczyna się coraz wcześniej. Pyłki drzew, oprócz tego, że mogą wywoływać pierwotną alergię, często odpowiedzialne są również za tzw. reakcje krzyżowe.

Reakcje krzyżowe alergenowo – specyficznych przeciwciał IgE powodowane są podobieństwem chemicznym (homologią) w obrębie rodzin tzw. alergenów molekularnych, czyli składników źródła alergenów (na przykład ziaren pyłku) odpowiedzialnych za uczulenie. Przykładowo, sIgE specyficzna dla uczulającego pierwotnie na drodze oddechowej alergenu molekularnego pyłku brzozy reagują z homologicznym dla niego (spokrewnionym) alergenem z innego źródła (np. jabłka, marchwi czy selera) dając miejscową reakcję uczuleniową, mimo, że pacjent po raz pierwszy w życiu miał przyjemność jeść jabłko, seler, etc.

W maju pylenie rozpoczynają trawy, babka, szczaw i pokrzywa. W czerwcu i lipcu dołączą do nich komosa, bylica i ambrozja. Pyłki traw i chwastów utrzymują się w powietrzu nawet do końca września.

Grzyby pleśniowe. W odróżnieniu od pyłków roślin, zarodniki grzybów pleśniowych są obecne w powietrzu niemal przez cały rok. Wyjątkiem jest okres mrozów. Badania wskazują, że od 20 do 30% chorych na astmę ma alergię na ich zarodniki. Natomiast w całej populacji na alergeny zarodników pleśni reaguje około 6% osób.

Grzyby pleśniowe spotyka się w przyrodzie powszechnie. Można się z nimi zetknąć na zewnątrz i wewnątrz budynków. Rozwijają się na żywych i martwych tkankach, zarówno roślinnych jak i zwierzęcych. Można je znaleźć na spadłych liściach, resztkach roślin, na suszonych owocach czy powierzchni gleby. Bardzo intensywnie rozwijają się również w wilgotnych pomieszczeniach, łazienkach ze słabą wentylacją, lodówkach, ramach okiennych czy w urządzeniach klimatyzacyjnych.

Za najczęściej uczulające zostały uznane pleśnie z rodzajów Alternaria i Cladosporium. Według badań ich zarodniki mogą stanowić nawet do 93% całkowitej liczby zarodników grzybów w powietrzu. Osiągają najwyższe stężenia w powietrzu od czerwca aż do września. W dalszej kolejności źródłami alergenów pleśniowych są grzyby z rodzajów Penicillium i Aspergillus. Powstają przede wszystkim w zamkniętych pomieszczeniach ze słabą wentylacją i większą wilgotnością. Utrzymują się w powietrzu przez cały rok.

Roztocze kurzu domowego, czyli bardzo małe pajęczaki zamieszkujące pomieszczenia mieszkalne. Ich pokarm stanowi złuszczony ludzki naskórek (keratyna), tkaniny (celuloza) i strzępki grzybni (chityna). Głównymi alergenami roztoczy są składniki ich odchodów  oraz fragmenty ciał, które razem stanowią główne składowe kurzu.

Roztocze doskonale czują się w strefie sypialnianej, przede wszystkim w pościeli i tam stwierdza się ich największe nagromadzenie. Występują także w dywanach, wykładzinach podłogowych, narzutach, fotelach lub ciężkich zasłonach.
Alergeny roztoczy uczulają całorocznie. Symptomy alergii uaktywniają się w okresie grzewczym, gdyż wtedy rzadziej wietrzymy pomieszczenia, w których przebywamy. Na szczęście w sezonie grzewczym względna wilgotność powietrza w centralnym ogrzewaniu wynosi kilkanaście procent, co jest dla roztoczy niezwykle szkodliwe i ogranicza ich rozmnażanie.

Alergeny zwierząt domowych. Zwierzęta domowe i hodowlane stanowią częstą przyczynę alergii wziewnej. Do silnie alergizujących zwierząt należą: koty, psy, konie, myszy, szczury, chomiki, a nawet króliki. Najczęściej uczulają zwierzęta, z którymi mamy najściślejszy kontakt. W przypadku zwierząt domowych są to: koty, psy, chomiki i myszy (częściej te hodowane niż dzikie) i króliki. Silnie uczulającym zwierzęciem hodowlanym jest koń. Źródłem silnych alergenów są odchody i pióra ptaków hodowanych w mieszkaniach i hodowanych przemysłowo.

Warto się zastanowić, co uczula w zwierzętach domowych? Czy to rzeczywiście jest sierść, którą obiegowo uważa się za źródło zwierzęcych alergenów? Okazuje się, że podstawowymi źródłami alergenów psa i kota są: złuszczony naskórek (łupież), wydzieliny gruczołów łojowych i łzowych oraz ślina. Natomiast w przypadku świnki morskiej, myszy czy szczura, źródłem uczulenia są alergeny obecne w moczu.

Objawy alergii wziewnej

Alergia wziewna może się objawiać na wiele sposobów. Do najczęściej spotykanych symptomów można zaliczyć:

• Katar połączony z uczuciem zatkania nosa, świądem, oraz napadami kichania.
• Zapalenie spojówek, zaczerwienienie, łzawienie, pieczenie oczu, świąd, a nawet opuchlizna.
• Kaszel, zwykle bez gorączki. Najczęściej pojawia się w nocy lub nad ranem.
• W alergii wziewnej rzadziej występują objawy ze strony przewodu pokarmowego, czy wysoka gorączka. Mogą się jednak zdarzyć, gdy alergii wziewnej towarzyszy reakcja krzyżowa na inne alergeny.
• Następstwem alergii na alergeny wziewne może być astma alergiczna.

Mam objawy alergii wziewnej. Co robić?

Diagnostyka alergii wziewnej nie należy do najłatwiejszych. Kluczowe będzie znalezienie źródła uczulenia. Od czego zacząć? Od wizyty u specjalisty. Lekarz rozpocznie diagnostykę od dokładnego wywiadu. Jego celem jest połączenie objawów u chorego z konkretnymi czynnikami, które mogą być ich przyczyną. W przypadku alergii wziewnej pomocny będzie kalendarz pylenia roślin. Specjalista zapyta też o historię chorób alergicznych w rodzinie, zwyczaje pacjenta, przyjmowane leki i ogólny stan zdrowia.

Co dalej? Jeśli specjalista będzie podejrzewał alergię, zleci wykonanie laboratoryjnych testów diagnostycznych. W przypadku alergii wziewnej może to być, oznaczenie swoistych przeciwciał IgE dla konkretnych alergenów wytypowanych w wywiadzie. Obecność IgE swoistej dla danego źródła alergenu (przykładowo pyłku brzozy) lub dla jego alergenów molekularnych (przykładowo Bet v 1) wskazuje na nie jako na przyczynę uczulenia, a stężenie takiej IgE jest miarą prawdopodobieństwa alergii.  

Panel 20 alergenów wziewnych

Jednym z przykładowych rozwiązań diagnostyki laboratoryjnej alergii wziewnej jest przeprowadzenie testu Polycheck, panel 20 alergenów wziewnych. Badanie wykonuje się w niewielkiej próbce krwi badanego. Co ważne, pacjent nie musi specjalnie przygotowywać się do badania, nie musi również odstawiać przyjmowanych leków. Wykonując panel 20 alergenów oddechowych można za jednym razem sprawdzić występowanie swoistych przeciwciał IgE wobec najczęściej występujących alergenów w tej grupie. Przy pomocy testu Polycheck, IgE sp panel alergenów oddechowych, oznaczymy poziom przeciwciał wobec pyłków: brzozy, olszy, leszczyny, dębu, tymotki łąkowej, żyta, bylicy i babki, roztoczy kurzu domowego (D. pteronyssinus i D. farinae), naskórka: kota, psa, konia, świnki morskiej, królika i chomika, a także popularnych grzybów pleśniowych (Cladosporium, Aspergillus, Penicillium, Alternaria).

Chcesz wiedzieć więcej? Sprawdź naszą ofertę.

Literatura:

1. R. Pawliczek (red.), Alergologia kompendium, Termedia, s. 28,
2. A. J. Sybilski, Czy pozbyć się zwierząt po rozpoznaniu alergii?, Medycyna po dyplomie, 2016
3. B. Samoliński, Profilaktyka uczulenia na roztocze kurzu mieszkaniowego (…), Alergia, 4/2017
4. M. Sadyś, D. Myszkowska, M. Smith, Zeszyty Naukowe Towarzystwa Doktorantów UJ, Nauki Ścisłe, Nr 3, 2011
5. P. Rapiejko, Alergeny pyłku roślin. Medical Education, Warszawa 2012
6. E. Rudzki, Alergeny, Kraków 2008