Astenia – jak ją rozpoznać? Niezbędne badania dla osób odczuwających przewlekłe zmęczenie

Odczuwasz przewlekłe zmęczenie, jesteś nieustannie osłabiony i znużony, brakuje Ci motywacji do działania? Takie objawy towarzyszą astenii. Sprawdź, jakie mogą być przyczyny tego zaburzenia i jakie badania są pomocne w ustaleniu jego podłoża. Te informacje i więcej znajdziesz w poniższym poradniku.

Astenia – co to znaczy?

Nadmiar obowiązków, narażenie na silny stres, zła jakość i za mało godzin snu, brak czasu, przesilenie wiosenne – to czynniki, które sprawiają, że odczuwamy zmęczenie i jesteśmy bardziej senni. Jednak są to przejściowe dolegliwości, które mijają wraz z regeneracją organizmu i wypoczynkiem. Utrzymujące się przez dłuższy czas nadmierna senność i zmęczenie to objawy, które nie powinny być bagatelizowane. Mogą one świadczyć o toczącym się w organizmie stanie chorobowym. Ciągłe zmęczenie w języku medycznym określane jest jako astenia.

W jaki sposób przejawia się astenia?

Przewlekłe zmęczenie to główny przejaw astenii. Zmagająca się z nią osobą odczuwa je od chwili przebudzenia.Astenii towarzyszą dodatkowo:

• uczucie ciągłego osłabienia,
• znużenie,
• brak chęci do działania – chory z trudem znajduje motywację do podejmowania codziennych obowiązków,
• brak energii,
• spowolnienie reakcji,
• zmniejszenie zdolności intelektualnych, trudności w logicznym myśleniu, zaburzenia koncentracji, problemy w znajdowaniu rozwiązań, trudności w przetwarzaniu informacji.

Objawy towarzyszące astenii sprawiają, że chory staje się niewydolny w wykonywaniu zadań domowych i w pracy. Osoba chronicznie zmęczona unika sytuacji konfliktowych, wyzwań i podejmowania nowych aktywności, jest mniej odporna na stres, nerwowa. Może u niej dojść do zmniejszenia zdolności do przeżywania emocji. Wykazuje ona apatię i znajduje się w grupie ryzyka rozwoju depresji.

Przewlekłe zmęczenie wiąże się też z doświadczaniem objawów somatycznych, wśród których wymienić można m.in.:

• trudności z zasypianiem lub sen, który nie daje odpoczynku,
• niską tolerancję na wysiłek fizyczny, szybką męczliwość,
• palpitacje serca,
• nudności, wymioty, problemy żołądkowo-jelitowe,
• brak apetytu i związany z tym spadek masy ciała.

Sprawdź, o czym może świadczyć senność po jedzeniu.

Astenia – przyczyny powstania

W piśmiennictwie naukowym wymieniane są liczne przyczyny astenii. Jedną z częstszych jest przewlekła choroba. Utrzymujące się przez długi czas problemy zdrowotne powodują nadmierne wykorzystanie zasobów energetycznych, pogorszenie samopoczucia, obniżenie jakości życia, spadek samooceny, zaburzenie metabolizmu i inne negatywne konsekwencje. Wśród schorzeń, które sprzyjają powstaniu astenii, znajdują się m.in.:

• choroby układu oddechowego (np. przewlekła duszność),
• choroby tarczycy (zwłaszcza niedoczynność tarczycy),
• choroby serca i naczyń krwionośnych (np. niewydolność serca, wady serca),
• choroby metaboliczne (np. cukrzyca),
• zespoły związane z niewydolnością nerek (np. mocznica),
• stany niedoborowe składników mineralnych lub odżywczych (związane np. z zaburzeniami wchłaniania, jadłowstrętem psychicznym, długotrwałym niedożywieniem),
• zaburzenia psychiczne (np. zaburzenia lękowe, nerwice, psychastenia, depresja, schizofrenia),
• zaburzenia hormonalne,
• nadużywanie narkotyków lub alkoholu.

Zespół przewlekłego zmęczenia w chorobie nowotworowej jest szczególnie często obserwowany. Jednak choroby to niejedyne możliwe przyczyny astenii. Do jej powstania doprowadzić mogą również czynniki środowiskowe, w tym m.in.: przewlekłe narażenie na nadmierny hałas, długotrwała ekspozycja na wysokie temperatury czy utrzymujące się przez długi czas problemy osobiste. Astenia bywa skutkiem ubocznym stosowania niektórych leków (np. środków przeciwdepresyjnych, chemioterapii, preparatów kontrolujących ciśnienie tętnicze).

Na czym polega diagnostyka astenii?

Astenia, czyli przewlekłe zmęczenie, to przypadłość, która nastręcza lekarzom nierzadko problemów w ustaleniu przyczyny jej powstania. Jak wcześniej podano, może być ona przejawem rozmaitych stanów. Diagnostyka rozpoczyna się od szczegółowego badania podmiotowego. W czasie wywiadu medycznego pacjent zostanie zapytany m.in. o doświadczane objawy (rodzaj, intensywność, okoliczności powstania, czynniki je łagodzące i nasilające, czas utrzymywania się), przyjmowane leki, przebyte zabiegi, choroby towarzyszące, historię medyczną rodziny, wykonywaną pracę, środowisko życia.

Następnie ma miejsce badanie przedmiotowe. Informacje uzyskane w wywiadzie znacząco pomagają w ustaleniu zakresu badania fizykalnego. Lekarz skieruje pacjenta na badania krwi, aby ocenić ogólny stan zdrowia (morfologię krwi, lipidogram), wykluczyć cukrzycę (poziom glukozy we krwi na czczo) czy stan zapalny (białko C-reaktywne, odczyn Biernackiego – OB). Zlecane są badania oceniające gospodarkę elektrolitową (tzw. jonogram). Z uwagi na to, że przewlekłe zmęczenie to główny objaw chorób tarczycy, pacjent kierowany jest na badanie TSH. Przy podejrzeniu schorzeń układu moczowego wykonywane jest badanie moczu, ocenia się podstawowe parametry nerkowe (np. kreatyninę, mocznik) i wątrobowe (profil wątrobowy, zawierający m.in. ALT, AST, bilirubinę). Zestaw badań laboratoryjnych zależy od podejrzewanych przyczyn astenii.

Analiza obrazu klinicznego w połączeniu z wynikami badań warunkuje dalsze postępowanie. Specjalista może zalecić wykonanie badań obrazowych, takich jak: USG, rezonans magnetyczny czy tomografia komputerowa. W niektórych przypadkach lekarz przeprowadza dodatkowo ocenę psychiatryczną w celu wykluczenia zaburzeń psychicznych, mających zbliżone objawy, co astenia.

Autorka: dr n. o zdr. Olga Dąbska