Senność po jedzeniu – jakie są jej przyczyny i co może oznaczać?

Senność po posiłku pojawia się często i może mieć różne przyczyny – od nieprawidłowych nawyków żywieniowych po chorobę. Stale występująca senność po posiłku może być przejawem choroby metabolicznej, zaburzeń hormonalnych. Bywa też skutkiem ubocznym zażywanych leków. Odpowiednia ilość snu jest bardzo ważna dla prawidłowego funkcjonowania. Jednak zasypianie w nietypowych sytuacjach (np. wzmożona senność po posiłkach) powinno zaniepokoić. Dowiedz się, z czym może być związana nadmierna senność po jedzeniu. Jakie leki mogą ją powodować?

Senność po jedzeniu jako zjawisko fizjologiczne

Senność po jedzeniu można uznać za swego rodzaju zjawisko fizjologiczne związane z procesami zachodzącymi w organizmie po spożyciu pokarmu. Po posiłku zwiększa się ilość krwi, która jest kierowana do jelit. To w niej transportowane są składniki odżywcze. Jednocześnie mniejsza ilość krwi dociera do ośrodkowego układu nerwowego. W konsekwencji tego człowiek staje się senny. Proces trawienia może objawiać się zmęczeniem, jednak uczucie to powinno naturalnie zniknąć po krótkim czasie. Gwałtowny wzrost przepływu krwi przez jelita podczas posiłku wywołuje przejściowe uczucie senności po posiłku. W przypadku, gdy drzemka  po posiłku staje się koniecznością, należy skonsultować się z lekarzem, bowiem mogą za nią stać różnego rodzaju choroby. Co więcej, częste drzemki po jedzeniu prowadzą niekiedy do zaburzeń rytmu dobowego i bezsenności.      

Senność po jedzeniu a nieprawidłowe nawyki żywieniowe

Ospałość po jedzeniu może być wynikiem nieprawidłowych nawyków żywieniowych. Pojawia się po zjedzeniu dużej ilość tłustego jedzenia. W efekcie tego człowiek czuje się ociężały gdyż organizm przeznacza znaczną część energii na trawienie przyjętego pokarmu. Senność może być również wynikiem spożycia posiłku o dużej zawartości cukrów prostych. W efekcie tego dochodzi do znacznego wyrzutu insuliny, czyli hormonu odpowiedzialnego za metabolizowanie węglowodanów. To z kolei może prowadzić do hipoglikemii i wystąpienia wzmożonej senności. Podobny problem może pojawiać się przy przyjmowaniu produktów z dużą ilością białka. Pochodzący z niego aminokwas – tryptofan – wykorzystywany jest do produkcji serotoniny, czyli neuroprzekaźnika, który w nadmiarze może powodować uczucie znacznej senności. Aby ograniczyć ospałość po jedzeniu, warto dokonać zmian w sposobie żywienia – postawić na mniejsze porcje, ograniczyć spożywanie dań tłustych i wysokowęglowodanowych.

Senność po jedzeniu a cukrzyca

Uczucie senności po jedzeniu może być związane z insulinoopornością. Określa się w ten sposób stan, w którym tkanki reagują w nieprawidłowy sposób na insulinę. Jednocześnie pojawiają się zaburzenia w pobieraniu glukozy z krwi przez komórki. W efekcie t, poza nadmierną sennością po jedzeniu, dochodzi do wzrostu masy ciała, uczucia ciągłego zmęczenia, częstych bólów głowy czy zaburzeń koncentracji. Insulina jest wydzielana z opóźnieniem po posiłku, a na dodatek często w zbyt dużej ilości. Konsekwencją jest hipoglikemia poposiłkowa. Insulinoporność bez odpowiedniej kontroli może przejść w stan przedcukrzycowy i w cukrzycę typu 2. Uczucie senności po posiłku to jeden z głównych objawów cukrzycy, którą okrzyknięto epidemią XXI wieku.

Senność po jedzeniu a tarczyca

Pojawienie się uczucia senności po posiłku może towarzyszyć niedoczynności tarczycy. Stan ten charakteryzuje się obniżonym poziomem hormonów tarczycowych, które mobilizują organizm do działania. Hormony wydzielane przez gruczoł tarczycowy regulują wiele procesów metabolicznych. Kiedy tarczyca produkuje ich zbyt mało, wpływa to na wszystkie procesy, jakie zachodzą w organizmie, również trawienie. Niedoczynność tarczycy wiąże się z pojawieniem szeregu dolegliwości, w tym m.in. silnego zmęczenia, częstego uczucia zimna, które nie jest związane z temperaturą otoczenia, zaburzeń lękowych, zaburzeń pamięci, wzrostem masy ciała, problemów z koncentracją, suchością skóry, wzmożonym wypadaniem włosów, spowolnieniem perystaltyki jelit i sennością w ciągu dnia, która może nasilać się po posiłku.

Senność po jedzeniu a reaktywna hipoglikemia

Możliwą przyczyną senności po jedzeniu jest hipoglikemia reaktywna. Pod nazwą tą kryje się zaburzenie gospodarki węglowodanowej, w którym dochodzi do spadku stężenia glukozy we krwi do < 70 mg/dl po upłynięciu 3–5 godzin od jedzenia. Poza nadmierną sennością w przebiegu hipoglikemii reaktywnej obserwuje się następujące objawy:

• kołatanie serca,
• nadmierne wydzielanie potu,
• podwyższone ciśnienie tętnicze,
• uczucie niepokoju,
• drżenie rąk,
• nieprzerwane uczucie głodu,
• brak sił.

Jak dotąd nie określono dokładnie podłoża powstania hipoglikemii reaktywnej. Prawdopodobnie może być wynikiem nieprawidłowego stylu życia – małej aktywności fizycznej, nieregularnego przyjmowania posiłków, źle zbilansowanej diety, dużego udziału w diecie produktów bogatych w cukry proste. Do czynników ryzyka wystąpienia hipoglikemii reaktywnej można zaliczyć m.in. nadmierną emocjonalność, znaczącą redukcję masy ciała, stosowanie diety niskoenergetycznej i przewlekły stres.

Senność po jedzeniu po lekach

Ospałość po jedzeniu może być również związana z przyjmowanymi lekami. Skutkiem ubocznym niektórych farmaceutyków może być zwiększona senności w ciągu dnia (również po jedzeniu). Wśród przykładowych środków o takim działaniu niepożądanym wymienia się zwłaszcza leki:

• przeciwdepresyjne,
• przeciwpsychotyczne,
• przeciwbólowe o silnym działaniu, jak przykładowo, opioidowe leki przeciwbólowe,
• obniżające ciśnienie tętnicze krwi
• beznodiazepiny (leki o działaniu przeciwlękowym, uspokajającym, nasennym i przeciwdrgawkowym).

Nadmierna senność po jedzeniu a hipersomnia

Hipersomnia to stan charakteryzujący się występowaniem senności mimo przespanej nocy i występowaniem epizodów snu w czasie przeznaczonym na aktywność. Zaburzeniu towarzyszą niekontrolowane drzemki w wielu sytuacjach dnia codziennego, także podczas posiłków. Za powstanie tego stanu odpowiadać może szereg czynników, w tym zaburzenia snu i zaburzenia psychiczne (np. narkolepsja, parasomnie) oraz choroby somatyczne (np. choroby neurodegeneracyjne, zapalenie mózgu i opon mózgowych, uraz głowy, zespół Kleinego-Levina).

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. C. Kresser, Postprandial Somnolence: Why a “Food Coma” Happens. Online: https://kresserinstitute.com/postprandial-somnolence-why-a-food-coma-happens/ [dostęp: 24.09.2022].
2. P. Gajewski, Interna Szczeklika 2019/2020, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.