Badanie drożności jajowodów – jak wygląda i jak się do niego przygotować?

Jajowody, to cienkie, elastyczne struktury anatomiczne, które u kobiet łączą jajniki z macicą. Ich głównym zadaniem jest transportowanie dojrzewających komórek jajowych z jajnika do macicy oraz umożliwianie zapłodnienia komórki jajowej przez plemniki, które nie odbywa się w macicy, a właśnie w jajowodzie. Dlatego te struktury stanowią bardzo ważny element w staraniach pary o ciążę.

Co to są jajowody?

Jajowody składają się z trzech części:

• bańka jajowodu: to część znajdująca się najbliżej jajnika, zawiera wiele drobnych struktur zwanych strzępkami jajowodu, które przechwytują komórkę jajową z jajnika po owulacji;
• cieśń jajowodu: to środkowa część jajowodu w postaci rurki o cienkich ścianach, jest miejscem, w którym odbywa się zapłodnienie, w niej spotykają się komórka jajowa i plemniki, a cały proces trwa do 5 dni;
• część maciczna: to krótki, węższy fragment jajowodu, który łączy się z macicą.

Jajowody mimo to, że mają około 10-12 cm, są kluczowymi strukturami dla procesu reprodukcji u kobiet. Zablokowanie lub niedrożność jajowodów może prowadzić do niepłodności.

Co może powodować niedrożność jajowodów i jakie są jej objawy?

Niedrożność jajowodów może mieć różnorodne przyczyny, w tym:

• zrosty: mogą powstać w wyniku zapaleń narządów miednicy mniejszej, urazów chirurgicznych, endometriozy lub infekcji;
• infekcje: infekcje dróg rodnych, takie jak zapalenie jajników, zapalenie przydatków, czy zapalenie macicy;
• zakażenia przenoszone drogą płciową: takie jak rzeżączka, chlamydia, wirus HPV;
• endometrioza: stan, w którym tkanka podobna do błony śluzowej macicy (endometrium) rośnie poza nią, jest to bardzo poważna choroba kobieca, która wymaga leczenia;
• wady wrodzone: takie jak nieprawidłowości anatomiczne macicy, jajników lub jajowodów;
• blizny po operacjach: blizny po operacjach w okolicy miednicy mogą prowadzić do zablokowania jajowodów;
• nieprawidłowa aplikacja wkładki wewnątrzmacicznej;
• nowotwory w obrębie miednicy mniejszej;
• ciąża pozamaciczna;
• poronienia.

Niedrożność jajowodów nie zawsze daje wyraźne objawy, czasem pacjentki nie zgłaszają ich w ogóle. Jednak, jeśli już się pojawią, to najczęstszymi objawami niedrożności jajowodów są:

• niepłodność,
• bóle podbrzusza,
• problemy z miesiączką,
• infekcje dróg rodnych,
• ciąża pozamaciczna.

Badanie HSG – co to jest i jak wygląda?

HSG, czyli histerosalpingografia, badanie drożności jajowodów to procedura diagnostyczna wykorzystywana w dziedzinie ginekologii i położnictwa. Badanie to umożliwia lekarzom ocenę drożności jajowodów oraz diagnozę ewentualnych przeszkód, które mogą utrudniać zajście w ciążę. Zabieg HSG jest zazwyczaj planowany w określonym dniu cyklu miesiączkowego, między 7 a 10 dniem, czyli po ustaniu krwawienia miesiączkowego, ale przed owulacją.  Polega on na wprowadzeniu do jamy macicy specjalnego barwnego środka kontrastowego poprzez szyjkę macicy, a następnie wykonaniu serii rentgenowskich zdjęć. Badanie umożliwia ocenę anatomiczną macicy i jajowodów. Jeśli jajowody są drożne, kontrast powinien się swobodnie przez nie przemieszczać i wydostawać na zewnątrz macicy. Jeśli istnieją jakiekolwiek przeszkody w jajowodach, na przykład zrosty, zwężenia lub zablokowania, kontrast nie będzie mógł swobodnie przepłynąć przez te obszary, co będzie widoczne na obrazach radiologicznych.

Obecnie częściej wykorzystywaną techniką do obrazowania drożności jajowodów jest Sono-HSG, czyli ultrasonograficzna histerosalpingografia. Jest to procedura diagnostyczna wykorzystująca ultrasonografię (USG) do oceny struktur takich jak macica i jajowody. Podobnie jak w tradycyjnej HSG wykorzystywany jest płyn kontrastowy, natomiast do wizualizacji narządów wersja sono wykorzystuje ultradźwięki.

Wykonanie Sono-HSG może wymagać wypełnionego pęcherza moczowego dla lepszej wizualizacji struktur narządów miednicy mniejszej. Następnie, podobnie jak w HSG, do macicy wprowadzany jest specjalny kontrastowy płyn, a za pomocą ultrasonografii obserwuje się jego przepływ przez jajowody oraz ewentualne nieprawidłowości w strukturze macicy. Sono-HSG ma kilka zalet w porównaniu z tradycyjną HSG, w tym brak narażenia na promieniowanie rentgenowskie, co może być korzystne dla pacjentek, szczególnie tych, które są wrażliwe na promieniowanie lub mają obawy związane z narażeniem na promieniowanie podczas procedury diagnostycznej. Ponadto, Sono-HSG może być łatwiej dostępne w niektórych placówkach medycznych, a także może być bardziej komfortowe dla badanych.

Badanie drożności jajowodów – przygotowanie

Przygotowanie do badania drożności jajowodów może różnić się w zależności od praktyki lekarskiej i zaleceń konkretnego lekarza, ale zazwyczaj uwzględnia:

1. Wizytę konsultacyjną i kwalifikacyjną: przed badaniem wymagana jest konsultacja lekarska, na której lekarz omawia z pacjentką szczegóły procedury, przeanalizuje jej historię zdrowia oraz przeprowadzi odpowiednie badania, np. wstępne USG.

2. Drożność jajowodów – w którym dniu cyklu? Badanie HSG jest planowane w pierwszej fazie cyklu miesiączkowego. Badanie nie powinno być wykonywane w przypadku, gdy pacjentka jest w ciąży.

3. Badania w kierunku infekcji: przed zabiegiem należy wykonać posiew z kanału szyjki macicy, cytologię oraz badania z krwi (najczęściej w kierunku infekcji).

4. Środki przeciwbólowe: lekarz może zalecić przyjęcie leków przeciwbólowych, np. ibuprofenu, przed badaniem, aby złagodzić potencjalny dyskomfort. Na życzenie pacjentki niektóre kliniki stosują znieczulenie ogólne, w takim przypadku lekarz dodatkowo może przeprowadzić badanie tzw. laparoskopii zwiadowczej, która wymaga znieczulenia.

5. Pusty/pełny pęcherz: przed badaniem może być zalecane opróżnienie lub wypełnienie pęcherza moczowego na zalecenie lekarza.

6. Unikanie stosunków płciowych: w cyklu, w którym planowane jest HSG należy unikać stosunków seksualnych.

7. Komfortowe ubrania: zaleca się, aby pacjentka ubrała się w wygodne, luźne ubrania na dzień badania.

Badanie drożności jajowodów – kiedy można współżyć?

Badanie HSG może być nieco niekomfortowe dla niektórych pacjentek, ale nie powinno być bardzo bolesne. Często opisywane jest jako uczucie napięcia lub krótkotrwałego bólu podczas wprowadzania płynu kontrastowego do macicy i jajowodów. Czynniki, które mogą wpływać na doświadczanie bólu podczas badania HSG to:

• indywidualna wrażliwość,
• technika wykonania badania i doświadczenie lekarza,
• obecność przeszkód – jeśli istnieją w jajowodach lub macicy, takie jak zrosty lub zwężenia,
• wprowadzenie kontrastu,
• psychologiczny stan pacjentki – czasami obawy lub stres związany z badaniem mogą wpłynąć na doświadczenie bólu.

Po wykonaniu badania drożności jajowodów można wrócić do aktywności seksualnej bez większych ograniczeń, jeśli pacjentka się dobrze czuje. Zazwyczaj nie ma konkretnego zalecanego okresu wstrzemięźliwości seksualnej po badaniu HSG. Jeśli pacjentka doświadczyła dyskomfortu lub bólu podczas badania, może być zalecane odczekanie kilku dni, aż do ustąpienia tych objawów.

Dr n.med. Iwona Chromik