Badanie GFR – czym jest i na czym polega?

 GFR – wskaźnik filtracji kłębuszkowej (ang. glomerular filtration rate) określa wielkość przesączania kłębuszkowego w nerkach. Ale co to właściwie znaczy?

Podstawową jednostką strukturalno-czynnościową nerki jest nefron. Składa się na niego kłębuszek nerkowy wraz z otaczającą go torebką oraz kanalik nerkowy. W kłębuszku nerkowym dochodzi do filtracji przepływającej krwi (jest to właśnie filtracja kłębuszkowa). W ten sposób powstaje tzw. mocz pierwotny – wskutek dalszych procesów, przekształca się w mocz ostateczny. Wskaźnik filtracji kłębuszkowej określa poziom przesączenia kłębuszkowego. Jego wartość szacuje się poprzez badanie GFR, które służy ocenie wydolności nerek.

Jak wygląda badanie GFR?

Wartość GFR (eGFR, ang. estimated GFR) szacuje się w oparciu o stężenie kreatyniny lub cystatyny C w surowicy krwi. Wykorzystuje się do tego specjalne wzory (najczęściej skrócony wzór MDRD, ang. Modification Of Diet In Renal Disease, który uwzględnia stężenie kreatyniny, wiek, płeć i rasę badanej osoby). Wskaźnik filtracji kłębuszkowej podawany jest w przeliczeniu na standardowe pole powierzchni ciała pacjenta. Wynik uzyskuje się w mililitrach na minutę na 1,73 m² powierzchni ciała (ml/min./1,73m²).

Wartość wskaźnika GFR najczęściej szacuje się w laboratorium, w pakiecie z oznaczeniem stężenia kreatyniny w surowicy krwi. Jeśli chcesz poznać swój wskaźnik filtracji kłębuszkowej, wykonaj oznaczenie poziomu kreatyniny w DIAGNOSTYCE. Wynik podawany jest łącznie z wyliczonym szacunkowym współczynnikiem filtracji kłębuszkowej, który uwzględnia Twoją płeć i wiek.

Aby dokładniej wyliczyć wielkość przesączania kłębuszkowego GFR, możesz wykonać także badanie klirensu kreatyniny. Polega ono na oznaczeniu stężenia kreatyniny w dobowej zbiórce moczu i w surowicy krwi, pobranej w dniu zakończenia zbiórki moczu. Z uwagi na trudności związane z tym badaniem, w praktyce znacznie częściej wykonuje się oznaczanie stężenia kreatyniny w surowicy krwi i w ten sposób wylicza się szacowane GFR.

GFR – badanie krwi. Kiedy je wykonać i jak się do niego przygotować?

Tak jak w przypadku większości badań laboratoryjnych, do wyliczenia eGFR potrzebne jest pobranie próbki krwi. W ten sposób można oznaczyć stężenie kreatyniny. Próbkę krwi należy pobrać w godzinach porannych na czczo.

Kiedy należy wykonać takie badanie? Wskaźnik GFR jest jednym z najlepszych wyznaczników funkcji wydalniczej nerek. Takie badanie można wykonać profilaktycznie lub przy monitorowaniu przewlekłych chorób. Wskazaniem do jego przeprowadzenia są:

• przewlekła choroba nerek,
• kłębuszkowe zapalenie nerek,
• śródmiąższowe zapalenie nerek,
• inne choroby i zaburzeniach nerek oraz dróg moczowych,
• podejrzenie zaburzenia pracy nerek.

Badanie GFR – krótko o normach

Za prawidłowy wynik współczynnika filtracji kłębuszkowej, uznaje się wartość ≧90 ml/min/1,73 m² (zwykle około 120-130 ml/min/1,73 m²). Nieznacznie niższy wynik (czyli niewielkie zmniejszenie GFR) nie musi jeszcze świadczyć o upośledzeniu czynności nerek. W takim przypadku należy jednak zdecydować się na konsultację z lekarzem.

Badanie pozwala określić, w jakim stadium choroby nerek znajduje się pacjent. Wyróżnia się 5 etapów, którym przyporządkowane są przedziały wartości GFR. Wyniki znacznie odbiegające od normy (czyli poniżej 30 ml/min/1,73 m²) wskazują na poważną niewydolność nerek.

eGFR – niskie czy wysokie? Co to oznacza?

Wielkość GFR (wraz z wielkością albuminurii) stanowi podstawowy wskaźnik oceny zaawansowania przewlekłej choroby nerek. Zmniejszenie GFR <60 ml/min/1,73 m² świadczy o zaburzeniu funkcji nerek i ich niewydolności. Przyczyny mogą być rozmaite, ale do najczęściej spotykanych należą:

• uszkodzenie nerek w przebiegu cukrzycy lub nadciśnienia,
• kłębuszkowe zapalenia nerek,
• cewkowo-śródmiąższowe choroby nerek (np. odmiedniczkowe zapalenie nerek),
• ostre uszkodzenia nerek,
• wielotorbielowate zwyrodnienie nerek.

W niektórych sytuacjach wskaźnik filtracji kłębuszkowej może być też nadmiernie wysoki (np. w przebiegu cukrzycy). Taki wzrost eGFR (hiperfiltracja kłębuszkowa) również jest stanem niepożądanym i niekorzystnie wpływa na czynność nerek.

Pamiętaj, że eGFR to szacunkowo wyliczany wskaźnik przesączania kłębuszkowego w oparciu o stężenie kreatyniny w surowicy krwi. Na jego wynik wpływa wiele czynników, np. masa mięśniowa, odwodnienie, intensywny wysiłek fizyczny czy stosowanie niektórych leków. Oceny i interpretacji badań zawsze powinien dokonać więc lekarz.

Jak poprawić wielkość GFR? Jeśli Twój wynik wielkości przesączania kłębuszkowego jest niepokojący, powinieneś udać się do lekarza, który zaleci dalsze postępowanie.

Oznaczenie stężenia kreatyniny możesz wykonać w DIAGNOSTYCE. Do wyniku automatycznie zostanie dodana wartość eGFR. Zachęcamy też do skorzystania z konsultacji online.

Bibliografia:

• GFR – R. Drabczyk
• Interna Szczeklika – P. Gajewski, A. Szczeklik