Ból gałki ocznej - co go może powodować? Jak rozpoznać przyczynę bólu oczu?

Ból gałki ocznej może mieć różnorakie podłoże. Za jego powstanie odpowiadać mogą m.in.: niedobory witamin, narażenie na stres, zapalenie zatok czy oczodołu. Nierzadko towarzyszą mu inne dolegliwości, które stanowią źródło dużego dyskomfortu. Sprawdź, co może powodować ból gałek ocznych i jakie badania są pomocne w ustaleniu jego przyczyny.

Ból gałki ocznej – przyczyny okulistyczne

Ból w gałce ocznej najczęściej jest kojarzony z zaburzeniami okulistycznymi. Powodują go m.in.:

• Zapalenie tkanek oczodołu – proces zapalny mięśni i ciała tłuszczowego za przegrodą oczodołową, czemu towarzyszy bolesny, zaczerwieniony, ucieplony jednostronny obrzęk okołooczodołowy, wytrzeszcz i ograniczenie ruchomości gałki ocznej. Jego główną przyczyną jest uogólnienie miejscowych procesów zapalnych w obrębie oczodołu (np. zapalenie woreczka łzowego) lub przeniesienie zakażenia z zatok obocznych nosa.
• Zapalenie nerwu wzrokowego w jego odcinku pozagałkowym – pierwszym objawem jest ból przy ruchach gałką oczną, zlokalizowany za okiem. Następuje też spadek ostrości wzroku, zaburzenie rozpoznawania barw, tkliwość gałki ocznej (bolesność przy dotyku, uczucie wypierania oka). Jego główną przyczyną jest proces demielinizacyjny.
• Jaskra – typowy jest dla niej silny ból w okolicy czołowej i uczucie wypychania gałki ocznej. Towarzyszą jej m.in.: światłowstręt, obniżenie ostrości widzenia, widzenie tęczowych kół przy patrzeniu na źródło światła, utrudniona adaptacja wzroku do ciemności, ograniczenie pola widzenia. Przyczyną jaskry jest zbyt wysokie ciśnienie w gałce ocznej.
• Zapalenie błony naczyniowej oka – struktura ta znajduje się między twardówką a siatkówką. Jest zbudowana z tęczówki, ciała rzęskowego i naczyniówki. Do stanu zapalnego prowadzą czynniki zakaźne (bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty lub pierwotniaki) lub niezakaźne (procesy immunologiczne w przebiegu chorób układowych, miejscowe stany chorobowe). Dla ostrego zapalenia typowe są: nagły ból i zaczerwienienie gałki ocznej, światłowstręt, pogorszenie ostrości wzroku. W przewlekłym zapaleniu objawy są mniej nasilone.
• Zespół suchego oka – towarzyszą mu: kłujący ból oka, uczucie ciała obcego, pieczenie, nadmierne łzawienie, częste mruganie, suchość pod powiekami. Wynika on z niedoboru łez, ich nadmiernego parowania lub zaburzeń którejś z warstw filmu łzowego.
• Oftalmodynia – krótkotrwałe, napadowe bóle oczu i oczodołów bez uchwytnej przyczyny.
• Zapalenie mięśnia zewnątrzgałkowego – powoduje ból gałki ocznej nasilający się przy jej ruchach, wytrzeszcz gałki ocznej, obrzęk okolicy oczodołowej i spojówki, upośledzenie ruchomości gałki ocznej. Może towarzyszyć m.in. chorobom układowym, takim jak np.: wrzodziejące zapalenie jelita grubego, choroba Kawasaki, młodzieńcze zapalenie stawów. Wywoływać go mogą również czynniki zewnętrzne, np.: borelioza, wągrzyca, półpasiec.

Uporczywe bóle gałki ocznej i skroni mogą być również objawem ukrytej wady wzroku, nadwyrężania oka, źle założonych lub dopasowanych soczewek kontaktowych czy obecności ciała obcego w oku. Doświadczają ich również pacjenci po przebytych zabiegach okulistycznych.

Ból gałki ocznej – możliwe przyczyny

Ból gałki ocznej nie musi być związany bezpośrednio z narządem wzroku. Okazuje się, że może być konsekwencją niedoborów witamin, które są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Korzystny wpływ na narząd wzroku wykazują zwłaszcza witaminy: A, D oraz z grupy B. Częsty jest też ból gałki ocznej przy nerwicy. Przykre dolegliwości bólowe narządu wzroku mogą być również efektem długotrwałego narażenia na stres i negatywnych emocji. Ból gałki ocznej może też towarzyszyć alergii. Poza objawami ze strony układu oddechowego, pokarmowego czy zmianami skórnymi alergicy zmagają się z pieczeniem, zaczerwienieniem, ze świądem, łzawieniem i z bólem oczu.

Do bólu gałki ocznej doprowadzić mogą infekcje toczące się w obrębie górnych dróg oddechowych. Przeziębienie, grypa, a zwłaszcza stan zapalny zatok obocznych nosa wiążą się z bólem za gałką oczną, który nasila się podczas wysiłku i pochylania się. W przypadku bólu gałek ocznych i głowy można podejrzewać migrenę. Atakowi migreny towarzyszyć może wiele objawów okulistycznych, w tym m.in.: mroczki, plamy przed oczami, kłopoty z ostrością widzenia, migające fale przed oczami, błyski, widma świetlne, zmiana rozmiarów widzianych przedmiotów, a nawet częściowa utrata wzroku. Ból oczu może mieć także inne przyczyny – neurologiczne, laryngologiczne, a nawet stomatologiczne.

Diagnostyka bólu gałki ocznej – wywiad

Ból w gałce ocznej nie powinien być bagatelizowany. Doświadczające go osoby powinny zgłosić się na konsultację do okulisty. W oczekiwaniu na wizytę u lekarza pacjent może starać się łagodzić dolegliwości na własną rękę. Co jest dobre na ból oka? Pomocne będą specjalne krople do oczu, które można kupić w aptece bez recepty. Dodatkowo ciepły kompres z rumianku lub świetlika lekarskiego. To zioła znane z łagodzenia nieprzyjemnych dolegliwości okulistycznych. Jak podano wyżej, za bólem w gałce ocznej stać może wiele patologicznych stanów, które wymagają leczenia. Aby rozpoznać, co jest przyczyną bólu gałki ocznej, lekarz przeprowadza z pacjentem szczegółowe badanie podmiotowe, czyli wywiad. Podczas rozmowy stara się uzyskać jak najwięcej informacji o doświadczanych dolegliwościach – ich nasileniu, charakterze, umiejscowieniu (np. ból gałki ocznej od wewnątrz), czynnikach łagodzących/natężających ból (np. bóle oczu przy ruchach gałek ocznych, podczas mrugania) oraz towarzyszących mu innych objawach. Lekarz pyta o historię zdrowia – zarówno o choroby narządu wzroku, jak i inne zaburzenia, które mogą powodować ból w gałce ocznej. Interesują go również: prowadzony styl życia, wywiad rodzinny w kierunku chorób oczu czy narażenie na czynnik wpływające szkodliwie na oczy (np. pyły, dymy, praca przy komputerze).

Jak poznać przyczynę bólu gałki ocznej?

Okulista dysponuje wieloma badaniami, które pozwalają na określenie przyczyn bólu w gałce ocznej. Na początku przeprowadza ocenę oczu w lampie szczelinowej, czyli biomikroskopie. Badanie to służy do oceny przedniego odcinka oka – spojówki, rogówki, tęczówki, brzegów powiek, soczewki. Przy użyciu specjalnego wziernika ogląda dno oka. To tzw. oftalmoskopia. Przed tylnym odcinkiem oka umieszcza specjalną soczewkę, która w dużym powiększeniu pozwala na ocenę tarczy nerwu wzrokowego czy siatkówki. Lekarz sprawdza, czy bólowi gałki ocznej towarzyszy zaburzenie ostrości wzroku. W tym celu wykorzystuje refraktometr i tablicę Snellena. W zależności od potrzeby przeprowadza badanie pola widzenia, pomiar ciśnienia śródgałkowego, badanie konwergencji, ocenia widzenie peryferyjne, obuoczne i ruchy oczne. W przypadku wydostawania się z oka surowiczej lub ropnej wydzieliny, wrażliwości gałki ocznej i przekrwienia zaleca wymaz z worka spojówkowego. Objawy te mogą sugerować infekcję bakteryjną. Specjalista może zlecić dodatkowe badania okulistyczne, a nawet skierować pacjenta do innego lekarza, gdy przeprowadzone testy nie będą wskazywały na problemy ze wzrokiem.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia

1. M. Gawęcki, B. Bałasz-Duda, Idiopatyczne zapalenie mięśnia zewnątrzgałkowego – opis przypadku, „Klinika Oczna” 2006, t. 108, nr 1–3, s. 134–137.
2. M. Misiuk-Hojło, M. Czyszczoń, Ból oka – co neurolog wiedzieć powinien, „Neurologia po Dyplomie” 2014, nr 6. Online: https://podyplomie.pl/neurologia/17409,bol-oka-co-neurolog-wiedziec-powinien [dostęp: 19.05.2023].
3. A. Zaleska-Żmijewska, Rola lekarza POZ w leczeniu najczęstszych schorzeń powierzchni oka, „Lekarz POZ” 2016, nr 4, s. 349–355.