03 lutego 2023 - Przeczytasz w 4 min

Niedobór witaminy B12 – jak sprawdzić? Poznaj objawy oraz przyczyny.

Witamina B12 pełni ważną rolę w ludzkim organizmie. Niedostateczna jej ilość może prowadzić do wielu zaburzeń. Niektóre grupy osób są bardziej niż inne narażona na niedobór witaminy B12. Kogo zwykle dotyczy niedobór witaminy B12 i czy warto zbadań jej poziom we krwi?

niedobór witaminy B12 - suplementacja w żywności

Witamina B12 – rola w organizmie?

Witamina B12, czyli kobalamina, to związek zawierający w centrum cząsteczki atom kobaltu. W ludzkim organizmie kobalamina pełni funkcję koenzymu niektórych reakcji metabolicznych.

Witamina B12 jest niezbędna do:

  • produkcji erytrocytów w szpiku kostnym, a więc zapewnienia odpowiedniej dystrybucji gazów oddechowych w tkankach,
  • podziałów komórek i syntezy DNA – jest to szczególnie istotne w procesie rozwoju płodu,
  • tworzenia osłonek mielinowych na włóknach nerwowych, co zapewnia prawidłowe przewodzenie impulsów nerwowych i sprawne funkcjonowanie całego układu nerwowego,
  • syntezy neuroprzekaźników takich jak serotonina, dopamina, adrenalina czy melatonina, dzięki którym możliwe jest utrzymywanie równowagi psychicznej,
  • prawidłowego zachodzenia przemian tłuszczów i węglowodanów.

Witamina B12 – gdzie występuje?

Witamina B12 jest obecna w produktach pochodzenia zwierzęcego. Łatwo dostępne źródła witaminy B12 to mięso, ryby i owoce morza, podroby, nabiał oraz jaja. Szacuje się, że około połowa dostarczanej z pokarmem witaminy B12 zostaje przyswajana przez organizm.

Jako roślinne źródło witaminy B12 podaje się czasami wodorosty i glony, ale zawierają one nieaktywne biologicznie analogi kobalaminy, które nie są wchłaniane. Osoby niespożywające mięsa mogą znaleźć syntetyczną witaminę B12 w specjalnie wzbogaconych napojach roślinnych.

Niedobór witaminy B12 – czy jest groźny?

zdrowy człowiek, stosujący odpowiednio zrównoważoną dietę nie powinien doświadczyć niedoboru kobalaminy. Jeśli z jakiegoś powodu podaż witaminy B12 spadnie, zaburzenia nie pojawiają się zbyt szybko ponieważ zapasy organizmy pokrywają zapotrzebowanie nawet na kilka lat. Dopiero po tym czasie mogą wystąpić zauważalne objawy świadczące o niedoborze witaminy B12 i jego skutkach.

Możliwe skutki długotrwałego niedoboru witaminy B12 to m.in.:

  • niedokrwistość megaloblastyczna,
  • uszkodzenia układu nerwowego i choroby neurodegradacyjne,
  • zaburzenia psychiczne,
  • miażdżyca naczyń krwionośnych,
  • wady rozwojowe płodu i poronienia.

Niedobór witaminy B12 – objawy

Brak witaminy B12 może dawać ogólne objawy anemii takie jak osłabienie, szybka męczliwość, trudności z koncentracją, zawroty głowy, duszności i bladość skóry.

Często objawy niedoboru witaminy B12 często mają charakter zaburzeń neurologicznych takich jak: pieczenie języka, mrowienie w palcach, drętwienie kończyn, zaburzenia widzenia, zaburzenia chodu czy osłabienie siły mięśniowej. Mogą również pojawiać się problemy natury psychicznej: zaburzenia emocjonalne, apatia, depresja czy pogorszenie pamięci.

Zaburzenia funkcjonowania układu pokarmowego towarzyszące niedostatecznej ilości witaminy B12 to m.in. spadek masy ciała, utrata apetytu, nudności, bóle brzucha, biegunki i zaparcia.

Baner - Badanie niedoboru witamin i minerałów.

Niedobór witaminy B12 – przyczyny

Ponieważ witamina B12 jest łatwo dostępna w popularnych produktach spożywczych, rzadko kiedy dochodzi do poważnego niedoboru związanego z dietą. Wyjątkiem są osoby niespożywające mięsa i produktów odzwierzęcych, które powinny stosować odpowiednią suplementację. Produkty roślinne nie są źródłem witaminy B12. 

Najczęstsze przyczyny niedoboru witaminy B12 mają związek z zaburzeniami jej wchłaniania w układzie pokarmowym:

  • choroba Addisona-Biermera – autoimmunologiczna choroba, w której występują przeciwciała przeciwko czynnikowi wewnętrznemu Castle’a lub komórkom okładzinowym żołądka, które biorą udział we wchłanianiu witaminy,
  • choroba Leśniowskiego-Crohna i inne stany zapalne jelit oraz zaburzenia wchłaniania (np. celiakia),
  • alkoholizm,
  • zaburzenia prowadzące do zmiany pH soku żołądkowego,
  • stany po operacjach w obrębie układu pokarmowego.

Niedobór witaminy B12 może wynikać z działania niektórych długotrwale stosowanych leków takich jak metformina (w leczeniu cukrzycy) oraz leki stosowane w leczeniu wrzodów żołądka oraz nadkwasoty i refluksu.

Jak sprawdzić niedobór witaminy B12?

Badanie warto wykonać w przypadku wystąpienia niepokojących objawów, a także, gdy istnieje podwyższone ryzyko wystąpienia niedoboru. Kontrolowanie poziomu witaminy B12 we krwi zaleca się osobom na diecie bezmięsnej, cukrzykom, osobom z przewlekłymi zaburzeniami wchłaniania i osobom starszym oraz po operacjach żołądka.

Badanie poziomu witaminy B12 w organizmie wykonuje się z próbki krwi żylnej, pobranej w godzinach porannych na czczo.

Razem z oznaczeniem poziomu witaminy B12 w surowicy krwi warto sprawdzić też poziom kwasu foliowego oraz homocysteiny. Wszystkie te parametry są ze sobą powiązane, a taka poszerzona diagnostyka pozwala często z wyprzedzeniem zaobserwować rozwijające się zaburzenia.

Należy też zaznaczyć, że wykonując tylko podstawowe badanie morfologii krwi można zaobserwować obraz krwinek charakterystyczny dla niedoboru witaminy B12, który powinien skłonić do dalszej diagnostyki.

Jak szybko uzupełnić niedobór witaminy B12?

W sytuacji, gdy zostanie stwierdzony niedobór witaminy B12, niezbędne jest go jak najszybsze wyrównanie. Towarzyszyć temu powinno określenie przyczyny zaburzenia.

W zależności od stanu pacjenta oraz przyczyny występowania braków można stosować:

  • iniekcje domięśniowe lub podskórne – w przypadku bardzo dużych niedoborów oraz kiedy niemożliwe jest prawidłowe wchłanianie z układu pokarmowego,
  • suplementacja preparatami aptecznymi – zalecana dawka suplementacyjna to 50–100 µg/dzień lub większe dawki raz na kilka dni w zależności od zaleceń lekarza,
  • wprowadzenie większej ilości produktów mięsnych do diety.

Mimo, że nadmiar witaminy B12 jest łatwo usuwany z organizmu, to nie należy stosować dużych dawek suplementów bez konsultacji z lekarzem. Najlepszym postępowaniem w celu zapewnienia właściwego poziomu witamin w organizmie jest właściwa, zrównoważona dieta oraz regularne badania profilaktyczne.

Autor: Mgr Marta Filipowska

Bibliografia:

  1. Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie. Jarosz M. et al. Warsaw, Poland Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny, 2020.
  2. Zaburzenie wchłaniania witaminy B12 – przyczyny, skutki i postępowanie dietetyczne. Pilarski K, Pilarska A. Food Forum NR 1 (Luty 2019).

Podobne artykuły

Powiązane pakiety

e-PAKIET BADANIE NIEDOBORU WITAMIN I MINERAŁÓW.
Dedykowany dla: Kobiet, Mężczyzn, Dzieci Wskazany: → W przypadku podejrzenia niedoborów witamin lub/i składników mineralnych objawiających się np. jako spadek odporności, anemia, drżenia lub/i osłabienie mięśni, zaburzenia neurologiczne, osteoporoza, pogorszenie stanu skóry i włosów → W monitorowaniu efektów suplementacji witaminami lub/i składnikami mineralnymi → Profilaktycznie, do oceny ogólnego stanu zdrowia Pamiętaj przed pobraniem:  *Na pobranie należy zgłosić się w godzinach porannych. *Do punktu pobrań zgłoś się na czczo. Witaminy i składniki mineralne – rola w organizmie Rola witamin i składników mineralnych w organizmie jest bardzo rozległa. Nie dostarczają one organizmowi energii, czyli nie mają kalorii, odpowiadają natomiast m.in. za odporność na infekcje, proces krwiotworzenia, funkcjonowanie wielu enzymów, przekaźnictwo nerwowo – mięśniowe oraz prawidłowość składu i budowy kości.    Jakie badania przy podejrzeniu niedoborów witamin i minerałów? e-PAKIET BADANIE NIEDOBORU WITAMIN I MINERAŁÓW obejmuje szeroką gamę badań, umożliwiających diagnostykę niedoborów witamin i składników mineralnych: witamina D metabolit 25(OH), witamina B12, kwas foliowy (witamina B9), wapń całkowity, fosfor, magnez, żelazo, cynk.   Niektóre witaminy produkowane są przez organizm (skóra i nerki – witamina D, bakteryjna flora jelitowa – witaminy z grupy B i witamina K), jednak w przypadku pozostałych witamin do prawidłowego funkcjonowania organizmu muszą być dostarczane wraz z pożywieniem. Z kolei zapotrzebowanie naszego organizmu na składniki mineralne pokrywane jest wyłącznie przez dietę. Witaminy i składniki mineralne warunkują poprawność przebiegu szeregu procesów metabolicznych i są niezbędne do życia. Ich niedobory stanowią przyczynę wielu zaburzeń i chorób. Czy i w jakiej ilości należy je suplementować? Badania zamieszczone w e-pakiecie pomogą w uzyskaniu odpowiedzi na zadane pytanie. Poznaj znaczenie badań uwzględnionych w e-pakiecie badanie niedoboru witamin i minerałów: Witamina D metabolit 25(OH) jest prehormonem, który do postaci aktywnej przekształcany jest przez nerki. To uznany wskaźnik gospodarki wapniowo - fosforanowej i obrotu kostnego oraz ważny element diagnostyki krzywicy i osteoporozy. Niedobór witaminy D może sprzyjać rozwojowi zaburzeń odporności i schorzeń o podłożu zapalnym lub autoimmunizacyjnym. Doniesienia naukowe potwierdzają również wpływ witaminy D na płodność. Jej prawidłowe stężenie warunkuje właściwy rozwój komórek jajowych i plemników, wpływa także na zagnieżdżenie i rozwój zarodka w macicy. Udowodniono również, że prawidłowe stężenie witaminy D jest istotnym czynnikiem w profilaktyce niektórych typów nowotworów (raka piersi, jelita grubego i prostaty). Witamina B12 jest nieodzownym elementem warunkującym prawidłowe funkcjonowanie układu krwionośnego i nerwowego. Skutkiem jej niedoborów, które mogą wynikać z rodzaju diety (np. wegańska) i nieprawidłowości w stosowanej diecie są m.in. zaburzenia neurologiczne i psychiczne, choroby neurodegeneracyjne i anemia megaloblastyczna. Niedobór witaminy B12 może być również przyczyną poronień i wad rozwojowych płodu.   Kwas foliowy (witamina B9), podobnie jak witamina B12, odpowiada za proces krwiotworzenia i funkcjonowanie układu nerwowego. Jest szczególnie istotny dla kobiet w ciąży, u których niedobory mogą prowadzić do rozwoju wad cewy nerwowej płodu. Na niedobór kwasu foliowego narażeni są palacze, osoby nadużywające alkoholu, nastolatkowie na etapie intensywnego wzrostu, osoby starsze oraz osoby z zespołami upośledzonego wchłaniania. Prawdopodobieństwo niedoboru zwiększa stosowanie leków przeciwpadaczkowych.  Wapń całkowity. Prawidłowe stężenie wapnia we krwi warunkuje właściwą budowę kośćca i zębów, pracę mięśni i układu nerwowego, ale także układu krzepnięcia. Jego niskie stężenie (hipokalcemia) wiąże się ze zwiększoną pobudliwością nerwowo – mięśniową (drganie i przykurcze mięśni), zwiększonym ryzykiem kamicy nerkowej, zwiększoną podatnością na złamania (osteoporoza) oraz objawami arytmii i zaburzeniami widzenia. Prowadzi także do objawów dermatologicznych: suchej i łuszczącej się skóry, kruchych paznokci, cienkich i szorstkich włosów. W niektórych przypadkach hipokalcemia odpowiedzialna jest za objawy psychiatryczne, takie jak lęk, depresja i niestabilność emocjonalna.  Fosfor nieorganiczny jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, mięśniowego i kostnego. Wskazaniem do jego oznaczenia są: niedobór witaminy D, objawy osłabienia mięśni i kości, zaburzenia neurologiczne, ale także choroby nerek (przewlekła niewydolność i kamica nerkowa) i przytarczyc. Jego prawidłowe stężenie we krwi jest kluczowe u dzieci, u których minerał ten w największym stopniu wykorzystywany jest do budowy kości, zębów, tkanek miękkich, ale także błon komórkowych.  Magnez bierze udział w przekazywaniu impulsów nerwowo – mięśniowych, wpływa również na poprawne funkcjonowanie przytarczyc, czyli gruczołów odpowiedzialnych za utrzymywanie prawidłowego poziomu wapnia w organizmie.  Stężenie magnezu we krwi regulowane jest przez nerki, stąd choroby nerek są wskazaniem do regularnego monitorowania jego poziomu. Oznaczenie magnezu jest niezbędne w ustaleniu przyczyny nawracających skurczy mięśniowych, drżenia lub/i osłabienia mięśni oraz uczucia mrowienia, ale także zaburzeń rytmu serca. Szacuje się, że niedobór magnezu może dotyczyć nawet 10% populacji. Żelazo to pierwiastek warunkujący prawidłowość procesu tworzenia krwinek czerwonych. Jego niedobór zwykle jest konsekwencją małej podaży w diecie, zwiększonego zapotrzebowania (np. okres wzmożonego wzrostu, ciąża) lub nadmiernej utraty z organizmu (np. krwawienia z przewodu pokarmowego, obfite miesiączki). Konsekwencją niedoboru żelaza jest anemia mikrocytarna, objawiająca się osłabieniem, bladością powłok skórnych, spadkiem kondycji fizycznej, kołataniem serca, zawrotami i bólem głowy, drażliwością. U dzieci obserwuje się opóźnione dojrzewanie (brak miesiączki, nieregularne miesiączki), trudności w gojeniu ran, brak koncentracji i trudności w zapamiętywaniu, spaczony apetyt (potrzeba zjadania produktów niejadalnych np. kredy, ziemi, mąki ziemniaczanej). Niezależnie od wieku pojawiają się problemy ze skórą, jest ona sucha, nadmiernie przerzedzają się włosy.  Cynk ze względu na swój udział w budowie kilkudziesięciu różnych enzymów, uczestniczy w metabolizmie węglowodanów i białek, procesie mineralizacji kości, gojenia się ran i regeneracji mięśni. Niedobór cynku może być przyczyną zmniejszonego tempa wzrostu u dzieci, obniżonego stężenia hormonów płciowych (hipogonadyzm), niedoborów odporności, czy też marskości wątroby. Konsekwencją niedoboru mogą być również choroby skóry, w tym wypadanie włosów i łamliwość paznokci, przewlekłe zmęczenie i spadek libido. Badanie poziomu witamin i minerałów to odpowiedzialne zachowanie, świadczące o przemyślanym podejściu do własnego zdrowia i stylu życia. Wyniki badań posłużą ustaleniu przyczyn doskwierających objawów oraz stanowią podstawę do sprecyzowania dawki suplementacji witamin lub składników mineralnych. Ze względu na wzajemne zależności występujące w organizmie i wieloczynnikowy charakter chorób i zaburzeń wynikających z niedoborów witamin i minerałów, uzyskane wyniki badań należy skonsultować z lekarzem.   Co może mieć wpływ na wynik badania poziomu witamin i minerałów? *Od osób suplementujących biotynę w dawce >5mg/dobę, materiał do badania należy pobierać najwcześniej po 8 godz. od ostatniego zażycia biotyny. Jak się pobiera materiał do badania niedoboru witamin i minerałów? Do wykonania badań uwzględnionych w e-pakiecie niezbędna jest próbka krwi.  Ile czeka się na wyniki? Od 1 do 7 dni.   Uzupełnieniem pakietu może być e-PAKIET PROFILAKTYCZNY - PODSTAWOWY, który zawiera cztery ważne badania, za pomocą których oceniona zostanie ogólna kondycja organizmu. Wśród nich występuje morfologia, na którą szczególny wpływ wywierają niedobory żelaza, witaminy B12 i kwasu foliowego. Glukoza i lipidogram dodatkowo obrazują sprawność zachodzących w organizmie przemian węglowodanów i tłuszczów. Natomiast CRP jest wskaźnikiem toczącego się stanu zapalnego. Zestawienie ze sobą wyników dwóch pakietów badań jest cennym uzupełnieniem wiedzy o naszym zdrowiu. Daje podstawę do wykluczenia wielu zaburzeń lub dalszego postępowania diagnostycznego.   E- PAKIET BADANIE NIEDOBORU WITAMIN I MINERAŁÓW jest dostępny w cenie obniżonej o 15% przy zakupie e-PAKIETU PROFILAKTYCZNEGO - PODSTAWOWEGO – sprawdź ofertę TUTAJ. Uwaga! Jeżeli kupujesz badanie dla dziecka, zrealizuj je w punkcie przyjaznym dzieciom- sprawdź PUNKTY PRZYJAZNE DZIECIOM.
Powiązane badania

Morfologia krwi
Morfologia krwi pełna (tzw. morfologia 5 diff.). Jakościowa i ilościowa ocena składu i morfologii  krwi obwodowej, krwinek: czerwonych (erytrocytów), białych (pięciu frakcji) oraz płytek krwi (trombocytów). Podstawowe przesiewowe b

Homocysteina
Oznaczenia homocysteiny jako czynnika przyspieszającego miażdżycę oraz żylne i tętnicze powikłania zatorowo-zakrzepowe. Ocena  ryzyka chorób sercowo-naczyniowych, naczyniowo-mózgowych i naczyń obwodowych.

Kwas foliowy
Diagnostyka i leczenie chorych na niedobory kwasu foliowego. Diagnostyka i leczenie chorych na anemię.

Witamina B12
  Diagnostyka i leczenie niedoborów witaminy B12. Diagnostyka i leczenie chorych na anemię. Diagnostyka i leczenie zaburzeń neurologicznych.

Podobne artykuły