03 lipca 2020 - Przeczytasz w 6 min

Rola witaminy B12 w organizmie. Co warto o niej wiedzieć?

Spis treści:

Witamina B12 czyli kobalamina po raz pierwszy została wyizolowana 1948 roku, lecz opisu swojej budowy doczekała się dopiero w roku 1956. Należy do witamin rozpuszczalnych w wodzie i jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Bierze udział w tworzeniu czerwonych krwinek, przemianach tłuszczów i węglowodanów oraz odgrywa istotną rolę we właściwym działaniu układu nerwowego.

Jedną z częstszych przyczyn poważnego niedoboru witaminy B12 w organizmie jest niedokrwistość Addisona i Biermera, czyli anemia złośliwa. Inne powody niedoboru tej witaminy obejmują m.in. niedostateczne dostarczanie jej w diecie, choroby przewodu pokarmowego czy alkoholizm. Objawy niedobor witaminy B12 to niedokrwistość megaloblastyczna, zaburzenia ze strony przewodu pokarmowego, uszkodzenia układu nerwowego, problemy natury psychicznej i inne.

>>>SPRAWDŹ: e-PAKIET BADANIE NIEDOBORU WITAMIN I MINERAŁÓW

Właściwości witaminy B12

Witamina B12 to tak naprawdę grupa związków, które w organizmie człowieka swobodnie przechodzą z jednej formy w drugą. Zapotrzebowanie dzienne na witaminę B12 jest wprawdzie niewielkie (średnio 2 mg), ale dostarczanie jej w odpowiedniej ilości z pożywieniem jest bardzo ważne. Wchłanianie witaminy B12 z przewodu pokarmowego odbywa się w jelicie krętym, a żeby proces mógł zaistnieć, konieczna jest obecność czynnika wewnętrznego, IF (ang. intrinsic factor) inaczej czynnika Castle’a wytwarzanego w żołądku przez komórki okładzinowe.

Witamina B12 jest niezbędna w procesach krwiotwórczych –  bierze udział w powstawaniu czerwonych krwinek. Ma też znamienne działanie na funkcjonowanie układu nerwowego –  jest konieczna do budowy otoczek mielinowych w nerwach oraz uczestniczy w tworzeniu przekaźników nerwowych. Witamina B12 wpływa na przemiany metaboliczne tłuszczów i węglowodanów, bierze udział w syntezie białek i przemianach puryn i pirymidyn, zasad budujących DNA oraz jest niezbędna w procesach przemiany kwasu foliowego do biologicznie aktywnych postaci.

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B12 różni się w zależności od etapu życia. Największe jest u kobiet karmiących piersią i kobiet ciężarnych, najmniejsze u niemowląt i waha się od 0,5 ug/dobę do 2,8 ug/dobę. Wytyczne różnią się także w zależności od kraju.

Jak zbadać poziom witaminy B12?

Badanie witaminy B12 wykonuje się z krwi żylnej. Do pobrania należy się zgłosić na czczo – najlepiej rano, po 12 godzinnej przerwie w posiłku. W ocenie poziomu stężenia witaminy B12, w przypadku dodatkowych wskazań, wykonuje się  dodatkowe badania,  np. pomiar kwasu metylomalonowego, homocysteiny oraz stężenia transkobalaminy białka transportującego witaminę B12.

Kiedy warto sprawdzić poziom witaminy B12? Przede wszystkim w przypadku  niepokojących objawów, ale także w przypadku schorzeń utrudniających wchłanianie witaminy B12, ryzyka niedoborów tej witaminy, czy diety ubogiej w witaminę B12 (np. wegańskiej). Podkreślmy, że grupy szczególnie narażone na niedobory witaminy B12 to osoby w podeszłym wieku, weganie i wegetarianie, niemowlęta kobiet karmiących stosujących taką dietę, osoby z chorobami układu pokarmowego oraz ludzie nadużywający alkoholu. Warto wiedzieć, że spora ilość witaminy B12 jest zwykle magazynowana w wątrobie (zapasy sięgają 10 mg), więc w przypadku zaprzestania spożywania produktów bogatych w witaminę B12 lub zaburzeń jej wchłaniania, skutki niedoborowe mogą zaistnieć dopiero po dłuższym czasie –  nawet po kilku latach.

U chorych po przebytym zabiegu usunięciu żołądka lub operacji bariatrycznej oraz u osób na diecie wegetariańskiej lub wegańskiej – szczególnie w okresie ciąży lub karmienia piersią – warto monitorować poziom witaminy B12, aby w razie jej niedoborów móc podjąć odpowiednie działania.

Objawy niedoboru witaminy B12

Niedobory witaminy B12 będą skutkować zaburzeniami w układzie krwiotwórczym. Zbyt niski poziom witaminy B12 w organizmie upośledza wytwarzanie erytroblastów, prowadzi do przedwczesnego niszczenia ich w szpiku, a nieprawidłowe erytrocyty (krwinki czerwone) we krwi żyją krócej. Efektem jest niedokrwistość z niedoboru witaminy B12,  czyli niedokrwistość megaloblastyczna. Objawy obejmują ogólne symptomy anemii (osłabienie, wzmożona męczliwość, trudności z koncentracją, zawroty głowy, przyspieszona akcja serca, duszność, bladość) oraz objawy ze strony układu pokarmowego,  takie jak spadek masy ciała i utrata apetytu, utrata smaku, nudności, biegunki lub zaparcia. Charakterystyczne jest pieczenie języka, który staje się ciemnoczerwony, gładki, lśniący i powiększony. W anemii z niedoboru witaminy B12 mogą wystąpić także objawy neurologiczne takie jak mrowienia czy kłucie w palcach, drętwienie rąk i nóg, zaburzenia czucia wibracji czy uczucie przechodzenia prądu wzdłuż kręgosłupa podczas pochylania głowy ku przodowi (tzw. objaw Lhermitte’a).

Niedostateczna ilość witaminy B12 w organizmie może również prowadzić do zmian w błonie śluzowej przewodu pokarmowego oraz uszkodzeń układu nerwowego takich jak: neuropatia obwodowa, zwyrodnienie rdzenia kręgowego czy neuropatia nerwu wzrokowego. Powodem jest m.in. nieprawidłowa synteza zasad purynowych i upośledzony metabolizm kwasów nukleinowych, zaburzenie przemian mieliny i w efekcie zanik włókien nerwowych. Poważne braki witaminy B12 trwające powyżej 3 miesięcy mogą doprowadzić do trwałych i poważnych zmian w układzie nerwowym. Można zaobserwować także zaburzenia pamięci, zaburzenia depresyjne, otępienie, a nawet zaburzenia psychotyczne i inne objawy psychiatryczne. Kolejnym skutkiem niedoboru witaminy B12 jest hiperhomocysteinemia czyli wzrostu stężenie homocysteiny we krwi. Uważa się, że hiperhomocysteinemia prowadzi do narastania zmian miażdżycowych i zwiększa ryzyko chorób układu krążenia, chorób układu nerwowego oraz nowotworów.

Przyczyny niedoboru witaminy B12

Jakie są przyczyny niedoboru witaminy B12? W przypadku ciężkich niedoborów, jedną z częstszych przyczyn są zaburzenia wchłaniania spowodowane upośledzoną budową czynnika Castle’a lub zaburzeniami receptorów w jelicie krętym. Ich powody mogą być rozmaite, a należą do nich np. anemia Addisona i Biermera (choroba autoimunologiczna prowadząca do uszkodzenia komórek okładzinowych produkujących czynnik wewnętrzny Castle’a), stany po usunięciu żołądka czy jelita krętego, choroba Leśniowskiego- Crohna (nieswoista choroba zapalna jelit), zespół rozrostu bakteryjnego, wrodzony niedobór czynnika wewnętrznego i inne. Inną przyczyną może być także wrodzony niedobór transkobalaminy, czyli białka odpowiedzialnego za transport witaminy B12 we krwi. Za niewielkie niedobory witaminy B12 w organizmie, odpowiedzialne mogą być: dieta wegańska lub wegetariańska, niedożywienie lub nadużywanie alkoholu. Także stosowanie niektórych leków utrudnia wchłanianie witaminy B12. Leki, które mogą spowodować takie skutki to: antagoniści receptora histaminowego H2, niektóre leki stosowane w nieswoistych zapalnych chorobach jelit, inhibitory pompy protonowej, niektóre antybiotyki czy metformina czyli jeden z najpowszechniej stosowanych leków w cukrzycy.

Nadmiar witaminy B12 – czym skutkuje?

Nadmiar witaminy B12 usuwany jest wraz z moczem. W związku z tym nie są znane przypadki przedawkowania witaminy B12. Warto jednak wspomnieć, że zaobserwowano powiązania między wysokim poziomem witaminy B12 w organizmie, a występowaniem niektórych nowotworów (np. raka jelita grubego, raka piersi, raka wątrobowokomórkowego, raka żołądka), a także chorób układu krwiotwórczego oraz wątroby.

Witamina B12 – gdzie występuje?

Witamina B12 znajduje się jedynie w produktach pochodzenia zwierzęcego. Głównym źródłem tej witaminy w codziennej diecie człowieka są: produkty mięsne i podroby, mleko, sery twarogowe, ser żółty, jaja, ryby oraz skorupiaki.

Jeśli nie jesteś w stanie dostarczyć swojemu organizmowi odpowiednich ilości witaminy B12 wraz z dietą lub cierpisz na choroby, które to uniemożliwiają – warto, oczywiście po konsultacji z lekarzem, suplementować witaminę B12 w postaci cyjanokobalaminy. Istnieje możliwość spożywania suplementów drogą doustną (np. u osób będących na diecie wegetariańskiej), choć w przypadku zaburzeń wchłaniania nie przynosi to oczekiwanych efektów. W związku z tym witaminę B12 podaje się  domięśniowo lub głęboko podskórnie.

Witamina B12 spełnia istotną rolę w organizmie człowieka. Jest potrzebna do procesów wzrostu organizmu, podziałów komórkowych, hematopoezy (proces wytwarzania elementów krwi) i produkcji mieliny w osłonkach nerwowych. Uczestniczy w metabolizmie kwasów nukleinowych, białek, tłuszczów i węglowodanów. Wpływa na prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i tkanki nabłonkowe. Niedobór witaminy B12 może prowadzić do poważnych powikłań: anemii megaloblastycznej, uszkodzeń nerwów obwodowych i degeneracji rdzenia kręgowego. Jeśli jesteś w grupie zwiększonego ryzyka lub w oparciu o objawy kliniczne podejrzewasz u siebie lub swoich bliskich zaburzenia poziomu witaminy B12, skonsultuj się ze swoim lekarzem. Badanie poziomu witaminy B12 oraz związanych z nią parametrów (np. homocysteiny) można zakupić w e-Sklepie, sprawdź katalog badań.

 

Bibliografia:

– Fizjologia człowieka- pod red. S. J. Konturka

– „ Witamina B12- skutki niedoboru, zasadność terapii i suplementacji diety u osób w wieku podeszłym”- M. Mziray, P. Domagała, R. Żuralska, M. Siepsiak

– „ Witamina B12”- B. Przygoda

– „ Witamina B12- budowa, biosynteza, funkcje i metody oznaczania” – A. Kośmider, K. Czaczyk

– „ Interakcje z lekami – istotnym wskazaniem suplementacji diety witaminą B12”- J. Biernat, M. Bronkowska

– „ Hem i kobalamina w świecie medycyny i farmacji”- J. Mocarska, T. Koczorowski

– „The pathophysiology of elevated vitamin B12 in clinical practice”- E. Andres, K. Serraj, J. Zhu, A.J.M. Vermorken

[1] Normy żywienia dla populacji Polski”- pod red. M. Jarosz. Instytut Żywności i Żywienia. 

Podobne artykuły

Powiązane pakiety
e-PAKIET BADANIE NIEDOBORU WITAMIN I MINERAŁÓW.
Dedykowany dla: Kobiet, Mężczyzn, Dzieci Wskazany: → W przypadku podejrzenia niedoborów witamin lub/i składników mineralnych objawiających się np. jako spadek odporności, anemia, drżenia lub/i osłabienie mięśni, zaburzenia neurologiczne, osteoporoza, pogorszenie stanu skóry i włosów → W monitorowaniu efektów suplementacji witaminami lub/i składnikami mineralnymi → Profilaktycznie, do oceny ogólnego stanu zdrowia Pamiętaj przed pobraniem:  *Na pobranie należy zgłosić się w godzinach porannych. *Do punktu pobrań zgłoś się na czczo. Witaminy i składniki mineralne – rola w organizmie Rola witamin i składników mineralnych w organizmie jest bardzo rozległa. Nie dostarczają one organizmowi energii, czyli nie mają kalorii, odpowiadają natomiast m.in. za odporność na infekcje, proces krwiotworzenia, funkcjonowanie wielu enzymów, przekaźnictwo nerwowo – mięśniowe oraz prawidłowość składu i budowy kości.    Jakie badania przy podejrzeniu niedoborów witamin i minerałów? e-PAKIET BADANIE NIEDOBORU WITAMIN I MINERAŁÓW obejmuje szeroką gamę badań, umożliwiających diagnostykę niedoborów witamin i składników mineralnych: witamina D metabolit 25(OH), witamina B12, kwas foliowy (witamina B9), wapń całkowity, fosfor, magnez, żelazo, cynk.   Niektóre witaminy produkowane są przez organizm (skóra i nerki – witamina D, bakteryjna flora jelitowa – witaminy z grupy B i witamina K), jednak w przypadku pozostałych witamin do prawidłowego funkcjonowania organizmu muszą być dostarczane wraz z pożywieniem. Z kolei zapotrzebowanie naszego organizmu na składniki mineralne pokrywane jest wyłącznie przez dietę. Witaminy i składniki mineralne warunkują poprawność przebiegu szeregu procesów metabolicznych i są niezbędne do życia. Ich niedobory stanowią przyczynę wielu zaburzeń i chorób. Czy i w jakiej ilości należy je suplementować? Badania zamieszczone w e-pakiecie pomogą w uzyskaniu odpowiedzi na zadane pytanie. Poznaj znaczenie badań uwzględnionych w e-pakiecie badanie niedoboru witamin i minerałów: Witamina D metabolit 25(OH) jest prehormonem, który do postaci aktywnej przekształcany jest przez nerki. To uznany wskaźnik gospodarki wapniowo - fosforanowej i obrotu kostnego oraz ważny element diagnostyki krzywicy i osteoporozy. Niedobór witaminy D może sprzyjać rozwojowi zaburzeń odporności i schorzeń o podłożu zapalnym lub autoimmunizacyjnym. Doniesienia naukowe potwierdzają również wpływ witaminy D na płodność. Jej prawidłowe stężenie warunkuje właściwy rozwój komórek jajowych i plemników, wpływa także na zagnieżdżenie i rozwój zarodka w macicy. Udowodniono również, że prawidłowe stężenie witaminy D jest istotnym czynnikiem w profilaktyce niektórych typów nowotworów (raka piersi, jelita grubego i prostaty). Witamina B12 jest nieodzownym elementem warunkującym prawidłowe funkcjonowanie układu krwionośnego i nerwowego. Skutkiem jej niedoborów, które mogą wynikać z rodzaju diety (np. wegańska) i nieprawidłowości w stosowanej diecie są m.in. zaburzenia neurologiczne i psychiczne, choroby neurodegeneracyjne i anemia megaloblastyczna. Niedobór witaminy B12 może być również przyczyną poronień i wad rozwojowych płodu.   Kwas foliowy (witamina B9), podobnie jak witamina B12, odpowiada za proces krwiotworzenia i funkcjonowanie układu nerwowego. Jest szczególnie istotny dla kobiet w ciąży, u których niedobory mogą prowadzić do rozwoju wad cewy nerwowej płodu. Na niedobór kwasu foliowego narażeni są palacze, osoby nadużywające alkoholu, nastolatkowie na etapie intensywnego wzrostu, osoby starsze oraz osoby z zespołami upośledzonego wchłaniania. Prawdopodobieństwo niedoboru zwiększa stosowanie leków przeciwpadaczkowych.  Wapń całkowity. Prawidłowe stężenie wapnia we krwi warunkuje właściwą budowę kośćca i zębów, pracę mięśni i układu nerwowego, ale także układu krzepnięcia. Jego niskie stężenie (hipokalcemia) wiąże się ze zwiększoną pobudliwością nerwowo – mięśniową (drganie i przykurcze mięśni), zwiększonym ryzykiem kamicy nerkowej, zwiększoną podatnością na złamania (osteoporoza) oraz objawami arytmii i zaburzeniami widzenia. Prowadzi także do objawów dermatologicznych: suchej i łuszczącej się skóry, kruchych paznokci, cienkich i szorstkich włosów. W niektórych przypadkach hipokalcemia odpowiedzialna jest za objawy psychiatryczne, takie jak lęk, depresja i niestabilność emocjonalna.  Fosfor nieorganiczny jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego funkcjonowania układu nerwowego, mięśniowego i kostnego. Wskazaniem do jego oznaczenia są: niedobór witaminy D, objawy osłabienia mięśni i kości, zaburzenia neurologiczne, ale także choroby nerek (przewlekła niewydolność i kamica nerkowa) i przytarczyc. Jego prawidłowe stężenie we krwi jest kluczowe u dzieci, u których minerał ten w największym stopniu wykorzystywany jest do budowy kości, zębów, tkanek miękkich, ale także błon komórkowych.  Magnez bierze udział w przekazywaniu impulsów nerwowo – mięśniowych, wpływa również na poprawne funkcjonowanie przytarczyc, czyli gruczołów odpowiedzialnych za utrzymywanie prawidłowego poziomu wapnia w organizmie.  Stężenie magnezu we krwi regulowane jest przez nerki, stąd choroby nerek są wskazaniem do regularnego monitorowania jego poziomu. Oznaczenie magnezu jest niezbędne w ustaleniu przyczyny nawracających skurczy mięśniowych, drżenia lub/i osłabienia mięśni oraz uczucia mrowienia, ale także zaburzeń rytmu serca. Szacuje się, że niedobór magnezu może dotyczyć nawet 10% populacji. Żelazo to pierwiastek warunkujący prawidłowość procesu tworzenia krwinek czerwonych. Jego niedobór zwykle jest konsekwencją małej podaży w diecie, zwiększonego zapotrzebowania (np. okres wzmożonego wzrostu, ciąża) lub nadmiernej utraty z organizmu (np. krwawienia z przewodu pokarmowego, obfite miesiączki). Konsekwencją niedoboru żelaza jest anemia mikrocytarna, objawiająca się osłabieniem, bladością powłok skórnych, spadkiem kondycji fizycznej, kołataniem serca, zawrotami i bólem głowy, drażliwością. U dzieci obserwuje się opóźnione dojrzewanie (brak miesiączki, nieregularne miesiączki), trudności w gojeniu ran, brak koncentracji i trudności w zapamiętywaniu, spaczony apetyt (potrzeba zjadania produktów niejadalnych np. kredy, ziemi, mąki ziemniaczanej). Niezależnie od wieku pojawiają się problemy ze skórą, jest ona sucha, nadmiernie przerzedzają się włosy.  Cynk ze względu na swój udział w budowie kilkudziesięciu różnych enzymów, uczestniczy w metabolizmie węglowodanów i białek, procesie mineralizacji kości, gojenia się ran i regeneracji mięśni. Niedobór cynku może być przyczyną zmniejszonego tempa wzrostu u dzieci, obniżonego stężenia hormonów płciowych (hipogonadyzm), niedoborów odporności, czy też marskości wątroby. Konsekwencją niedoboru mogą być również choroby skóry, w tym wypadanie włosów i łamliwość paznokci, przewlekłe zmęczenie i spadek libido. Badanie poziomu witamin i minerałów to odpowiedzialne zachowanie, świadczące o przemyślanym podejściu do własnego zdrowia i stylu życia. Wyniki badań posłużą ustaleniu przyczyn doskwierających objawów oraz stanowią podstawę do sprecyzowania dawki suplementacji witamin lub składników mineralnych. Ze względu na wzajemne zależności występujące w organizmie i wieloczynnikowy charakter chorób i zaburzeń wynikających z niedoborów witamin i minerałów, uzyskane wyniki badań należy skonsultować z lekarzem.   Co może mieć wpływ na wynik badania poziomu witamin i minerałów? *Od osób suplementujących biotynę w dawce >5mg/dobę, materiał do badania należy pobierać najwcześniej po 8 godz. od ostatniego zażycia biotyny. Jak się pobiera materiał do badania niedoboru witamin i minerałów? Do wykonania badań uwzględnionych w e-pakiecie niezbędna jest próbka krwi.  Ile czeka się na wyniki? Od 1 do 7 dni.   Uzupełnieniem pakietu może być e-PAKIET PROFILAKTYCZNY - PODSTAWOWY, który zawiera cztery ważne badania, za pomocą których oceniona zostanie ogólna kondycja organizmu. Wśród nich występuje morfologia, na którą szczególny wpływ wywierają niedobory żelaza, witaminy B12 i kwasu foliowego. Glukoza i lipidogram dodatkowo obrazują sprawność zachodzących w organizmie przemian węglowodanów i tłuszczów. Natomiast CRP jest wskaźnikiem toczącego się stanu zapalnego. Zestawienie ze sobą wyników dwóch pakietów badań jest cennym uzupełnieniem wiedzy o naszym zdrowiu. Daje podstawę do wykluczenia wielu zaburzeń lub dalszego postępowania diagnostycznego.   E- PAKIET BADANIE NIEDOBORU WITAMIN I MINERAŁÓW jest dostępny w cenie obniżonej o 15% przy zakupie e-PAKIETU PROFILAKTYCZNEGO - PODSTAWOWEGO – sprawdź ofertę TUTAJ. Uwaga! Jeżeli kupujesz badanie dla dziecka, zrealizuj je w punkcie przyjaznym dzieciom- sprawdź PUNKTY PRZYJAZNE DZIECIOM.
Sprawdź
Powiązane badania
Witamina B12
  Diagnostyka i leczenie niedoborów witaminy B12. Diagnostyka i leczenie chorych na anemię. Diagnostyka i leczenie zaburzeń neurologicznych.
Sprawdź

Podobne artykuły