Ból w dole pleców - kręgosłup, nerki, czy inne przyczyny?

Ból w dole pleców to ból obejmujący odcinek lędźwiowy i krzyżowy kręgosłupa. To częsta dolegliwość, która w większości wypadków nie oznacza poważnych schorzeń. Warto jednak poznać objawy, które powinny nas skłonić do kontaktu z lekarzem.

Ból pleców – z czego wynika?

Ból pleców odcinka krzyżowo-lędźwiowego określany jako ból pleców na dole jest częstą dolegliwością; szacuje się, że dotyczy nawet 80% z nas. Zwykle ustępuje samoistnie, ale ma tendencję do nawrotów, rzadko jest związany z poważną chorobą wymagającą pilnej interwencji lekarskiej.

W większości wypadków jest to tzw. ból nieswoisty, czyli niezwiązany z konkretnym schorzeniem i którego przyczyny nie można wskazać za pomocą badań obrazowych. Tylko ok. 10% przypadków wymaga rozszerzenia diagnostyki. Jednak nie można go bagatelizować, bowiem może towarzyszyć wielu groźnym stanom chorobowym jak: zakażenia, nowotwory, choroby narządów jamy brzusznej (tętniak aorty, choroby jelit, trzustki, nerek, narządów rodnych).

Najczęściej ból wynika z mechanicznego przeciążenia lub uszkodzenia struktur otaczających kręgosłup: kręgów, krążków międzykręgowych, więzadeł, mięśni, ścięgien czy nerwów.

Częstość występowania bólów kręgosłupa wzrasta wraz z wiekiem oraz przy występowaniu innych czynników sprzyjających takich jak:

• siedzący tryb życia, słaba kondycja fizyczna,
• nadwaga i otyłość,
• ciąża,
• stosowanie używek,
• skłonność genetyczna,
• współistnienie innych chorób np. cukrzyca, osteoporoza,
• rodzaj wykonywanej pracy: częste wykonywanie powtarzalnych ruchów lub przyjmowanie wymuszonej pozycji, ciężka praca fizyczna,
• czynniki psychiczne: stres, depresja.

Ból pleców – rodzaje i przyczyny

W zależności od wywołującej ból kręgosłupa przyczyny, wyróżnia się:

• ból nieswoisty – stanowi zdecydowaną większość, bo nawet 90% wszystkich odczuwanych dolegliwości bólowych dolnej części kręgosłupa. Powstaje w wyniku przeciążenia elementów i struktur tworzących kręgosłup, nie można wskazać konkretnej przyczyny. Niekiedy jego przyczyną są również wady postawy i wady budowy ciała. Odczuwany jest po wysiłku lub niewielkim urazie np. upadku, ustępuje zaś po odpoczynku. Może promieniować do wewnętrznej części uda aż do kolana. Zwykle mija po kilku dniach, jednak ma tendencje do nawrotów;
• ból korzeniowy lub ból związany ze zwężeniem kanału kręgowego – wywołany jest przez ucisk nerwów wychodzących z rdzenia nerwowego lub samego rdzenia. Powstaje w wyniku zmian zwyrodnieniowych prowadzących do deformacji struktur kręgosłupa, złamania kręgów w przebiegu osteoporozy czy przepukliny krążka międzykręgowego (dyskopatii). Istnieje kilka rodzajów tej dolegliwości:
  • zespół korzeniowy – ból opisywany jest jako piekący lub rwący (rwa kulszowa), odczuwane jest również mrowienie i drętwienie kończyny oraz osłabienie siły mięśniowej. Może pojawiać się nagle lub narastać stopniowo, nasila się w czasie zginania tułowia, kaszlu i kichania,
  • zespół ogona końskiego – występują rozległe zaburzenia czucia i ruchu obu kończyn dolnych oraz krocza z towarzyszącymi zaburzeniami oddawania moczu i stolca. Wymaga pilnej interwencji lekarskiej, gdyż może prowadzić do nieodwracalnych uszkodzeń nerwów,
  • chromanie przestankowe neurogenne – związany ze zwężeniem kanału kręgowego. Występuje ból krzyża w czasie chodzenia, osłabienie siły mięśniowej w kończynach dolnych nasilające się wraz z przebytym dystansem oraz skurcze nóg i bóle łydek. Dolegliwości występują podczas stania i chodzenia, a zmniejszają przy pochylaniu się do przodu;
• ból psychogenny – przewlekły stres lub depresja mogą prowadzić do pojawienia się bólu kręgosłupa w odcinku krzyżowym;
• ból spowodowany inna chorobą – ból dolnej części pleców może być spowodowany inną chorobą kręgosłupa lub sąsiadujących narządów:
  • zesztywniąjące zapalenie stawów kręgosłupa – ból jest w tym schorzeniu zwykle zlokalizowany w pośladku, nasila się w godzinach nocnych i porannych, zmniejsza się stopniowo w czasie ruchu.
  • nowotwór lub zakażenie kręgosłupa – w tych schorzeniach ból nie ustępuje w czasie odpoczynku ani w nocy, towarzyszą mu ponadto: pogorszenie samopoczucia, utrata masy ciała, gorączka.

Bóle dolnego odcinka kręgosłupa mogą wystąpić w przebiegu chorób sąsiadujących narządów, towarzyszą wtedy inne dolegliwości związane z lokalizacją pierwotnego schorzenia. Mówimy wtedy o bólach z przeniesienia lub bólach rzutowanych. Występują one w schorzeniach:

• układu moczowego: kamica nerkowa lub moczowodowa, zapalenie dróg moczowych, zapalenie pęcherza,
• układu rozrodczego u kobiet: przewlekłe stany zapalne i guzy narządu rodnego, endometrioza, bolesne miesiączki,
• chorobach gruczołu krokowego u mężczyzn,
• chorobach jelit np. przewlekłe zaparcia, choroby wątroby, trzustki,
• schorzeniach stawów biodrowych i krzyżowo-biodrowych.

Bóle pleców w ciąży

Ciąża jest okresem sprzyjającym powstawaniu tej dolegliwości. W tym czasie dochodzi bowiem do przemieszczenia środka ciężkości, przyrostu masy ciała, zwiększenia krzywizny lędźwiowej oraz szeregu innych zmian w układzie mięśniowo-powięziowym, kostno-stawowym głównie w obrębie kręgosłupa i miednicy. Zmiany te mogą prowadzić do dolegliwości bólowych odcinka lędźwiowego i krzyżowego kręgosłupa, pośladków, bioder, a nawet ud.

Ból pleców po prawej stronie, ból pleców po lewej stronie

Ból pleców na dole po bokach, czyli występujący niesymetrycznie może być bólem przeciążeniowym, czyli spowodowanym nadmiernym i nierównomiernym obciążaniem struktur kręgosłupa np. poprzez nieergonomiczną pracę, wykonywanie długotrwałych powtarzalnych czynności polegających na podnoszeniu, dźwiganiu, w czasie skrętu tułowia, a także w wyniku wad postawy. Może powstać również wskutek urazu np. upadku.

Ból po jednej stronie występuje w rwie kulszowej, a także w zesztywniającym zapaleniu stawów kręgosłupa. Może pochodzić również z jednostronnie zajętego procesem chorobowym stawu biodrowego, krzyżowo-biodrowego a nawet kolanowego. Może wreszcie pochodzić z narządów sąsiednich np. zlokalizowanych w jamie brzusznej i schorzeń w nich powstających:

• kamica nerkowa lub moczowodowa – ból zlokalizowany jest w okolicy lędźwiowej, zwykle promieniuje do pachwiny lub wewnętrznej strony uda, towarzyszą mu: dreszcze, gorączka, niekiedy nudności, wymioty, wzmożone parcie na mocz i częstsze jego oddawanie. Ból okolicy lędźwiowej występuje również w stanach zapalnych miedniczek nerkowych. Asymetryczny ból towarzyszy również guzom i torbielom nerki.
• schorzenia ginekologiczne – ból zlokalizowany jest jednostronnie może również towarzyszyć takim stanom jak: torbiel jajnika, endometrioza, guzy zlokalizowane w obrębie macicy lub przydatków. Zwykle wtedy nie jest to objaw izolowany a towarzyszą mu inne dolegliwości: ból podbrzusza i pleców, bolesne miesiączkowanie, nieregularne krwawienia, bolesne współżycie, parcie na mocz, dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego (zaparcia, biegunki, wzdęcia).

Ból okolicy lędźwiowej naśladujący ból korzeniowy może również być objawem tętniaka aorty brzusznej, jego nasilenie jest niezależne od ruchu, ale może ulegać zmniejszeniu w pozycji na plecach ze zgiętymi nogami w kolanach. Gdy ulega nasileniu i zaczyna promieniować do pachwiny i wzdłuż uda może to świadczyć o poszerzaniu się i zagrażającym pęknięciu tętniaka.

Ból pleców – objawy alarmowe

W większości przypadków źródłem dolegliwości bólowych nie są poważne schorzenia jednak przy wystąpieniu pewnych objawów alarmowych należy zasięgnąć porady lekarskiej. Gdy wystąpiło nietrzymanie lub zatrzymanie moczu lub stolca, osłabienie czucia w okolicy krocza lub ból pleców powstał w wyniku wypadku lub urazu i nie ustępuje należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza lub zadzwonić po pogotowie.

Inne objawy mogące świadczyć o poważnym schorzeniu to:

• osłabienie siły mięśniowej lub drętwienie jednej bądź obu nóg,
• nasilenie bólu w trakcie kaszlu lub kichania,
• pojawienie się bólu w czasie chodzenia lub w pozycji pionowej,
• gorączka lub chudnięcie bez uchwytnej przyczyny,
• ból w trakcie terapii sterydami,
• towarzysząca choroba nowotworowa lub inna ciężka choroba współistniejąca,
• przebyty w niedawnym czasie zabieg operacyjny urologiczny lub ginekologiczny,
• ból o dużym nasileniu nie ustępujący w czasie odpoczynku.

Mgr Renata Grzelik