CEA – antygen karcinoembrionalny. Na co wskazuje?

CEA, czyli inaczej antygen karcinoembrionalny lub rakowo-płodowy, to glikoproteina, która jest wytwarzana w trakcie rozwoju płodowego przez komórki trzustki i przewodu pokarmowego. Wysoki poziom CEA wymaga szerszej diagnostyki, gdyż u zdrowego człowieka jego wartość jest śladowa – po urodzeniu następuje stłumienie antygenu. Znaczący wzrost może być wskaźnikiem złośliwych lub łagodnych zmian nowotworowych, choć również może towarzyszyć innym stanom organizmu. Czy zawsze jest to powód do niepokoju? Sprawdź, jak interpretować wzrost jego stężenia.

CEA − co to jest?

Antygen CEA to jeden z markerów nowotworowych, którego obecność w określonym stężeniu surowicy w krwi może sugerować występowanie zmian nowotworowych. CEA typowany jest na potencjalny, niezależny, czynnik rokowniczy w rozpoznanym raku jelita grubego i odbytnicy.

CEA − badanie i normy

Badanie stężenia antygenu CEA wskazane jest w sytuacjach:

• podejrzenia nowotworu układu pokarmowego – wątroby trzustki, jelita grubego i  odbytu, a także tarczycy i płuc;
• określenia stadium zdiagnozowanego nowotworu;
• monitorowania odpowiedzi na leczenie (m.in.: chemioterapię);

monitorowania przerzutów. Należy podkreślić, że przesiewowe badanie poziomu markera rakowo-płodowego w diagnostyce onkologicznej może jedynie sugerować obecność nowotworu w organizmie, jednak nie określa jego dokładnego rodzaju i pochodzenia. We wczesnych stadiach stężenie CEA we krwi nie odbiega od wartości referencyjnych. Stężenie wzrasta w przypadku zaawansowania zmian patologicznych. Dlatego antygen rakowo-płodowy nie ma waloru testu przesiewowego w kierunku chorób nowotworowych.

Podwyższone CEA – objawy i przyczyny

Przyjmuje się, że stężenie CEA we krwi w przypadku niepalących dorosłych powinno być niższe niż 5 ng/ml, dorosłych palących niższe niż 10 ng/ml.

Podwyższone stężenie antygenu karcinoembrionalnego (CEA) może dotyczyć nienowotworowych chorób wątroby, stanów zapalnych przewodu pokarmowego – choroba Leśniowskiego-Crohna czy wrzodziejące zapalenie jelita grubego, urazów, martwic niedokrwiennych, chorób tkanki łącznej, a także upośledzenia funkcji nerek. Jak wspomniano, wzrost stężenia CEA w surowicy jest stwierdzany u długoletnich palaczy papierosów. Podwyższenie antygenu może również być zauważalne u kobiet ciężarnych. Na ogół stężenie CEA towarzyszące chorobie nowotworowej jest istotnie wyższe niż stężenia towarzyszące wspomnianym chorobom nienowotworowym.

Sam wzrost antygenu rakowo-płodowego nie przesądza o obecności nowotworu, tak samo jako wartości prawidłowe samodzielnie nie wykluczają choroby nowotworowej. Diagnoza może być postawiona tylko przez lekarza po łącznym przeanalizowaniu wyników różnych badań. Do bardziej swoistych markerów nowotworowych, jakie może zlecić lekarz, należy badanie stężenia we krwi CA 19-9 będące głównym markerem raka trzustki, żołądka oraz jelita grubego. Specjalista, w zależności od objawów, które zgłasza pacjent, zleca niekiedy badanie stężenia AFP (alfa-fetoproteina) – markera nowotworów zarodkowych jąder i jajników. Pomocne w postawieniu diagnozy raka jelita grubego może być oznaczenie obecności krewi utajonej w kale. Badanie polega na wykrywaniu w kale niewielkiej ilości krwi, która nie powoduje zmiany barwy i konsystencji kału. Jako rutynowa diagnostyka, badanie powinno być wykonywane raz do roku u osób powyżej 50. roku życia, które w wywiadzie rodzinnym zgłaszają przypadek raka jelita grubego.

Profilaktyka nowotworów

Zgodnie ze zdaniem ekspertów oraz lekarzy onkologów najważniejszą rolę w zapobieganiu nowotworom powinna odgrywać jak najwcześniej wdrożona profilaktyka pierwotna, której głównym celem są kompleksowe działania mające na celu zapobieganie zachorowaniu na nowotwór złośliwy w przyszłości. Opierają się one na utrwalaniu prawidłowych wzorców oraz monitorowaniu czynników ryzyka. Dlatego zbilansowana dieta, powstrzymanie się przed używkami (palenie papierosów, spożywanie alkoholu) oraz świadoma aktywność fizyczna ogranicza ryzyko zachorowania na wiele typów nowotworów.

Bibliografia:

• Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020.
• Soborczyk Agnieszka, Deptała Andrzej, Markery nowotworowe w praktyce klinicznej, Choroby serca i naczyń, 2007 (Tom 4, Nr 4), str. 184-189.