CK w diagnostyce chorób mięśni szkieletowych i chorób serca

Kinaza kreatynowa (CK), nazywana także kinazą fosfokreatynową (CPK), to kluczowy enzym aktywnie uczestniczący w procesach przemian energetycznych organizmu. Zapewnia prawidłowe funkcjonowanie układu mięśniowego oraz sercowo-naczyniowego. Jej niewłaściwy poziom w osoczu krwi może doprowadzić do poważnych komplikacji zdrowotnych, dlatego wymaga szerszej diagnostyki. Dowiedz się, w jakich sytuacjach należy oznaczyć CK oraz o czym świadczą jego odchylenia od normy!

Kinaza kreatynowa (CK) – co to jest?

Kinaza kreatynowa (CK, CKP) jest enzymem katalizującym fosforylację kreatyny. Występuje głównie we włóknach mięśni szkieletowych, kardiomiocytach mięśnia sercowego oraz w mózgu. Mniejsze stężenie związku znajduje się w żołądku, okrężnicy, jelicie cienkim oraz nerkach.

W zależności od budowy i lokalizacji kinaza kreatynowa występuje pod postacią 3 izoenzymów:

• izoformy CK-MM, która stanowi ok. 95% całkowitej ilości CK w mięśniach szkieletowych oraz ok. 70 aktywności w mięśniu sercowym;
• izoformy CK-BB, której największa j ilość znajduje się w mózgu i tkance nerwowej;
• izoformy CK-MB, która – stanowi ok. 30% aktywności CK w mięśniu sercowym.

CK – badanie i normy

W prawidłowych warunkach stężenie kinazy kreatynowej w osoczu jest niewielkie – rośnie wówczas, gdy dochodzi do uszkodzenia komórek mięśniowych na skutek, między innymi, zawału serca, różnego rodzaju urazów, czy też przetrenowania. Dlatego badanie wykonuje się przy podejrzeniu:

• chorób związanych z uszkodzeniem mięśni szkieletowych, którym towarzyszy wyraźne osłabienie siły mięśniowej oraz towarzyszące dolegliwości bólowe – dystrofie mięśniowe, zapalenie mięśni;
• zawału mięśnia sercowego – ból w klatce piersiowej, duszność. Wówczas występuje wzrost aktywności izoenzymu CK-MB. U osób z zawałem serca obserwuje się wzrost stężenia CPK w ciągu pierwszych 3-6 godzin od momentu jego wystąpienia, a najwyższy poziom osiąga po około 24 godzinach;
• urazu serca – podczas PCI (przezskórnych interwencji wieńcowych), ablacji, zabiegów resuscytacyjnych lub kardiowersji;
• zatrucia tlenkiem węgla (czadem) lub alkoholem;
• w trakcie terapii hipercholesterolemii statynami, fibratami oraz neuroleptykami – w celu zapobiegania ewentualnym skutkom ubocznym.

Monitorowanie poziomu CK jest także istotne w planowaniu stopnia intensywności treningów szczególnie u sportowców (wczesne wykrycia mikrourazów tkanki mięśniowej).

Jeśli istnieje podejrzenie zawału serca diagnostyka poszerza się o badanie stężenia troponiny oraz mioglobiny we krwi, a także poziom CK-MB. Przy podejrzeniu uszkodzenia mięśni lekarz zleca oznaczenie obecności mioglobiny w moczu, dehydrogenazę mleczanową, CRP oraz prokalcytoninę.

Wysoka CK – objawy i przyczyny

Możliwą przyczyną odchyleń od normy jest:

• dystrofia mięśniowa – szczególnie początkowa faza dystrofii Duchenne’a;
• rozpad mięśni poprzecznie prążkowanych, czyli rabdomioliza –powstała w przebiegu zespołu zmiażdżenia na skutek urazu, a także we wstrząsie septycznym, podczas terapii fibratami i statynami. W następstwie czego dochodzi do wydzielania białka mioglobiny do krwi, co może skutkować ostrym uszkodzeniem nerek;
• zawał serca;
• zatrucie tlenkiem węgla;
• choroba autoimmunologiczna, w której dochodzi do zajęcia mięśni – reumatoidalne zapalenie stawów, zapalenie skórno-mięśniowe. 

Do wzrostu stężenie CK dochodzi także na skutek przetrenowania, podczas zbyt intensywnego wysiłku fizycznego. Należy wówczas przez około 7 dni powstrzymać się od uprawiania sportu.

Niskie CK − objawy i przyczyny

Obniżenie aktywności kinazy kreatynowej w surowicy może być wynikiem zaawansowanej choroby alkoholowej wątroby, reumatoidalnego zapalenia stawów, a także dystrofii mięśniowej w końcowej fazie, gdy znaczna część tkanki mięśniowej uległa już uszkodzeniu. Niski poziom CK nie ma istotnego znaczenia diagnostycznego.

Jak obniżyć wysoki poziom kinazy kreatynowej?

W pierwszej kolejności należy znaleźć przyczynę oraz wyeliminować czynniki, które do tego doprowadziły. Jeśli odchylenia od normy spowodowane są stanem chorobowym, pacjent musi być pod stałą opieką lekarską. Osoby, u których wzrost CK nastąpił na skutek innych czynników, powinny przede wszystkim kontrolować stan masy ciała (CK bardzo często wzrasta u osób z nadwagą i otyłością). Istotne jest także dbanie o prawidłową regenerację potreningową oraz podaż dobrej jakości węglowodanów, elektrolitów i białek – szczególnie bogatych w aminokwasy BCAA (aminokwasy rozgałęzione, ang. branched-chain amino acid).

Pamiętaj, że w przypadku podwyższonego poziomu CK zawsze należy szukać przyczyny. Oznaczenie poziomu kinazy kreatynowej (CK) oraz innych badań możesz wykonać w DIAGNOSTYCE. Zachęcamy także do omówienia wyników online z naszymi lekarzami.

Bibliografia:

• Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020
• Neumeister B., Besenthal I., Böhm B.O.: Diagnostyka Laboratoryjna. Poradnik kliniczny. Elsevier Urban & Partner, Wrocław 2013