Algorytm ROMA i rak jajnika - jak ocenia się ryzyko choroby nowotworowej?

Artykuły
Redakcja Diagnostyki
Udostępnij
Spis treści:

Rak jajnika to jeden z częściej występujących nowotworów u Polek. Szczególny niepokój budzi związane z nim rokowanie. Rak jajnika jest zwykle wykrywany w późnym stadium zaawansowania, kiedy szanse na całkowite wyleczenie są niewielkie. Algorytm ROMA to specjalnie skonstruowane narzędzie diagnostyczne pozwalające na oszacowanie ryzyka raka w zmianie zlokalizowanej w przydatkach. Jeśli chcesz wiedzieć więcej, czytaj dalej!

Algorytm ROMA − co to jest? Rak jajnika

Algorytm ROMA służy do wstępnego różnicowania łagodnych i złośliwych nowotworów jajnika. Określa on ryzyko raka jajnika, czyli nowotworu złośliwego pochodzenia nabłonkowego, na podstawie  stężenie CA125 i HE4 w osoczu krwi, a także stan menopauzalny kobiety. Algorytm ROMA cechuje się wyższą dokładnością diagnostyczną niż klasyczny indeks RMI,  „Indeks Ryzyka Raka Jajnika” (ang. Risk of Malignancy Index), który opiera się na obserwacjach i pomiarach niepokojącej zmiany w USG, a także interpretowane oddzielnie stężenia pomiarów we krwi CA125 i HE4.

Rak jajnika to najczęściej występujący nowotwór złośliwy jajnika. Częstość jego występowania rośnie wraz z wiekiem kobiety. Brak charakterystycznych objawów sprawia, że jest on najczęściej wykrywany w znacznym stopniu zaawansowania, gdy nacieka okoliczne tkanki, występuje w płynie jamy brzusznej lub opłucnej, a także kiedy daje przerzuty do narządów odległych.

Stanowi 6., co do częstości występowania, nowotwór złośliwy u kobiet w naszym kraju. Znaczny stopień zaawansowania w chwili wykrycia sprawia, że rak jajnika bardzo często jest chorobą śmiertelną. Plasuje się na 4. miejscu nowotworowych przyczyn śmierci wśród kobiet w Polsce. Algorytm ROMA pozwala na oszacowanie ryzyka jego wstąpienia na wczesnym stopniu zaawansowania, kiedy zmiana nowotworowa jest ograniczona do jajnika. Pacjentki z ryzykiem zmiany złośliwej są kierowane do placówki medycznej wyspecjalizowanej w leczeniu tego nowotworu.

ROMA − badanie i normy

Algorytm ROMA pozwala na oszacowanie ryzyka złośliwości niepokojącej zmiany zlokalizowanej na jajniku. Wskazaniem do wykonania tego oznaczenia jest:

  • uwidoczniona w trakcie USG lub innego badania obrazowego zmiana nowotworowa na jajniku,
  • planowane leczenie chirurgiczne wykrytej zmiany,
  • kwalifikacja do leczenia onkologicznego guza jajnika.

Algorytm ROMA może być zastosowany u kobiet, które ukończyły 18. rok życia. U osób młodszych, poddanych leczeniu onkologicznemu w przeszłości lub obecnie leczonych chemioterapią, wyniki oznaczenia są niemiarodajne.

Na algorytm ROMA składa się skojarzone oznaczenie stężenia HE4 oraz CA125 w osoczu krwi żylnej. W interpretacji wyniku niezwykle ważną rolę odgrywa status menopauzalny kobiety. W wieku rozrodczym wynik oznaczenia ROMA większy, bądź równy 11,4% wskazuje na wysokie ryzyko raka jajnika w wykrytej zmianie. U kobiet po menopauzie wynik ROMA przekraczający lub równy 29,9% powinien budzić szczególny niepokój onkologiczny.

W trakcie diagnostyki nowotworu jajnika lekarz prowadzący może również zlecić wykonanie innych badań laboratoryjnych, takich jak:

  • obecność mutacji w genie BRCA1 lub BRCA2 – mutacja w tych genach zwiększa ryzyko rozwoju nie tylko raka piersi, ale również i jajnika. Z tego powodu nosicielki tych mutacji powinny być objęte regularnym badaniami profilaktycznymi, które umożliwiają wykrycie nowotworów na wczesnym etapie zaawansowania; 
  • morfologia krwi – pozwala na wykrycie anemii, która może pojawić się w zaawansowanym raku jajnika;
  • CRP – w przebiegu choroby nowotworowej dochodzi do podwyższenia wskaźników ostrej fazy, w tym białka CRP;
  • stężenie estradiolu i testosteronu – w celu zróżnicowania raka jajnika z nowotworami czynnymi hormonalnie.

Podwyższone markery nowotworowe jajnika − objawy i przyczyny

Ponad 90% guzów wykrytych w jajnikach kobiet przed menopauzą oraz 60% zmian w tych narządach po menopauzie to zmiany łagodne. Podwyższone markery nowotworowe jajnika wchodzące w skład algorytmu ROMA wiążą się z wysokim ryzykiem, że guz okaże się rakiem.

Rak jajnika – nowotwór złośliwy pochodzenia nabłonkowego zlokalizowany w przydatkach przez długi czas nie daje żadnych objawów lub są one niecharakterystyczne. U części kobiet pojawiają się niespecyficzne dolegliwości dyspeptyczne na kilka miesięcy przed wykryciem zmiany, związane z nieprzyjemnym uczuciem zalegania pokarmu w żołądku i pełności po niedużym posiłku. Ze względu na swój charakter i lokalizację w nadbrzuszu, nie są one wiązane z rakiem jajnika. Część kobiet skarży się na uczucie ucisku lub bólu w miednicy, a także krwawienia z dróg rodnych. Jakiekolwiek krwawienia maciczne u kobiet po menopauzie zawsze powinno wzbudzić czujność onkologiczną. W bardziej zaawansowanym raku jajnika dochodzi do:

  • problemów z oddawaniem moczu, częstomoczu, parć naglących;
  • powiększenia obwodu brzuch na skutek wodobrzusza;
  • trudności z oddychaniem spowodowanych płynem w jamie opłucnowej.

Wcześnie zdiagnozowany rak jajnika jest w pełni uleczalny. Jednak nowotwór ten zazwyczaj wykrywany jest w znacznym stopniu zaawansowania, kiedy szanse na pełne wyleczenie są istotnie mniejsze. W tym przypadku 5-letni okres przeżycia osiągany jest jedynie u 30% pacjentek.

Profilaktyka raka jajnika

Jak do tej pory brak jest badań skriningowych, pozwalających na wczesne wykrycie raka jajnika. Coroczne USG transwaginalne, z dokładną oceną przydatków jest przydatne w uwidocznieniu niepokojących zmian, jednak w początkowym stadium zmian cechuje się niską czułością. Ryzyko rozwoju raka jajnika jest istotnie wyższe u kobiet z mutacją w genie BRCA1 lub BRCA2. Z tego powodu powinny być one pod stałą kontrolą lekarza ginekologa, a po spełnieniu planu prokreacyjnych zalecane jest u nich profilaktyczne usunięcie jajników i jajowodów. Niektóre czynnik zmniejszają ryzyko rozwoju raka jajnika. Należy do nich:

  • długotrwałe (dłuższe niż 5 lat) stosowanie antykoncepcji hormonalnej,
  • wielorództwo,
  • karmienie piersią,
  • profilaktyczne usunięcie jajników i jajowodów,
  • prawidłowa masa ciała,
  • zdrowa i zbilansowana dieta, bogata w warzywa i tłuszcze pochodzenia roślinnego, a uboga w produkty przetworzone i czerwone mięso.

Wszystkie niezbędne badania diagnostyczne możesz wykonać w DIAGNOSTYCE.

Bibliografia:

Test na HIV – na czym polega i kiedy należy go wykonać?
CEA – antygen karcinoembrionalny. Na co wskazuje?