Co oznaczają brodawki na języku? Badania, leczenie

Brodawkowate zmiany skórne pojawiające się na języku mogą mieć różny charakter. Do grupy tej zalicza się zarówno łagodne brodawki (inaczej kłykciny kończyste), będące objawem zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), jak również pozostałe typy zmian, wynikające z urazu, alergii czy innych chorób. W jamie ustnej stwierdza się także obecność brodawczaka płaskonabłonkowego – łagodnej zmiany nowotworowej, rozwijającej się w wyniku zakażenia wirusem HPV. Choć nie jest on groźny dla życia, to może wywoływać niepokój i dolegliwości w codziennym funkcjonowaniu. O tym jak odróżnić od siebie poszczególne rodzaje brodawek występujących w jamie ustnej, jak je leczyć i im zapobiegać piszemy w artykule poniżej.

Co oznaczają brodawki na języku?

Zmiany rozrostowe w obrębie błony śluzowej jamy ustnej mogą mieć różne przyczyny – od stanów zapalnych, poprzez infekcje wirusowe, aż po łagodne i złośliwe nowotwory. 

Jedną z częściej występujących zmian związanych z infekcją wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV) jest brodawczak płaskonabłonkowy (papilloma planoepitheliale) – niezłośliwa zmiana nowotworowa, która przy mnogich ogniskach określana jest też jako tzw. brodawczakowatość (papillomatosis). W ponad połowie przypadków tego rodzaju zmian u pacjentów wykrywa się wirusy HPV typu 6 i 11, które należą do grupy niskiego ryzyka onkogennego. Zakażenie tymi typami wirusa prowadzi do szybkiego namnażania się komórek nabłonka, czego efektem są brodawkowate wykwity (kłykciny kończyste, zwane też kurzajkami języka), przypominające kalafiora, które mogą występować na języku, podniebieniu miękkim i twardym, języczku, dziąsłach, wargach czy wewnętrznej stronie policzków. Brodawki te mają zwykle postać jasnoróżowych lub białawych grudek o miękkiej konsystencji, często osadzonych na cienkiej szypule. Ich średnica rzadko przekracza 1 cm, a powierzchnia może być gładka lub karbowana. Zmiany są zazwyczaj bezbolesne, ale mogą powodować dyskomfort w trakcie jedzenia, mówienia czy przełykania, a rzadziej również krwawienie, nieprzyjemny zapach z ust, czy trudności w mówieniu – zwłaszcza jeśli ulegną urazowi, zakażeniu wtórnemu lub uciskają na sąsiednie tkanki. 

W diagnostyce istotne jest odróżnienie brodawczaka płaskonabłonkowego od zwykłych brodawek. Brodawki te są powodowane przez typy HPV takie jak 2, 4, 6, 7, 10 i 40, mogą występować w różnych miejscach jamy ustnej i przypominają klinicznie brodawczaki, co utrudnia ich rozpoznanie.

Szacuje się, że niemal połowa ludzi w ciągu życia zostaje zakażona wirusem HPV. W zdecydowanej większości przypadków infekcja przebiega bezobjawowo, więc nie pojawiają się brodawki na języku. Jednak jeśli choroba utrzymuje się przez dłuższy czas i kurzajki stają się przewlekłe, istnieje ryzyko, że zmiany te mogą ulec zezłośliwieniu.

Brodawczak w obrębie jamy ustnej to łagodna zmiana, wywoływana głównie przez niskoonkogenne typy wirusa HPV, takie jak 6 i 1. Inną możliwą formą jest miejscowy przerost nabłonka, znany jako choroba Hecka, która objawia się gładkimi, miękkimi guzkami, związanymi z HPV typu 13 i 32. Istnieją jednak również typy wysokiego ryzyka, przede wszystkim HPV 16 i 18, które mogą przyczyniać się do rozwoju raka szyjki macicy, jamy ustnej czy gardła.

Za większość przypadków złośliwego raka płaskonabłonkowego w obrębie głowy i szyi odpowiada właśnie HPV 16. Ryzyko wystąpienia choroby wzrasta szczególnie u osób narażonych na dodatkowe czynniki rakotwórcze, takie jak nadmierne spożycie alkoholu czy palenie papierosów. Z tego względu każda zmiana pojawiająca się w jamie ustnej powinna zostać zbadana przez lekarza. Wczesne rozpoznanie i leczenie zmian nowotworowych znacząco zmniejsza ryzyko powikłań i poprawia rokowania.

Brodawki języka – droga zakażenia

Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV), które prowadzi do powstania kłykcin na języku, zachodzi najczęściej poprzez bezpośredni kontakt ze skórą osoby zakażonej. Głównym sposobem przenoszenia wirusa są kontakty seksualne, szczególnie oralne oraz wszystkie inne aktywności, w trakcie których dochodzi do kontaktu z błonami śluzowymi innej osoby. Do czynników zwiększających ryzyko zakażenia zalicza się: podejmowanie aktywności seksualnej bez zabezpieczenia, szczególnie z osobą będącą nosicielem wirusa, a także posiadanie wielu partnerów seksualnych. 

Do pozostałych dróg transmisji wirusa zalicza się: wspólne korzystanie z przedmiotów higieny osobistej, takich jak pościel, bielizna, ręczniki oraz przeniesienie wirusa z matki na dziecko w czasie ciąży, porodu lub karmienia piersią. Możliwe jest również samozakażenie – np. przeniesienie wirusa z brodawek skórnych do jamy ustnej – oraz zakażenie przez kontakt z narzędziami medycznymi, które nie zostały odpowiednio wysterylizowane.

Zwiększone ryzyko zakażenia wirusem HPV występuje u osób z obniżoną odpornością – na przykład zakażonych wirusem HIV lub przyjmujących leki immunosupresyjne oraz palaczy tytoniu, ponieważ zawarte w dymie substancje chemiczne osłabiają mechanizmy odpornościowe organizmu.

Najlepszą formą profilaktyki przeciwko kłykcinom języka jest unikanie zakażenia wirusem HPV. Zmniejszeniu ryzyka sprzyja ograniczenie liczby partnerów seksualnych, unikanie kontaktu z osobami zakażonymi oraz stosowanie prezerwatyw podczas stosunków, jak również szczepienie ochronne, które chroni przed najczęściej występującymi typami wirusa odpowiedzialnymi za zmiany chorobowe.

Czy każde zakażenie wirusem HPV prowadzi do rozwoju brodawek?

Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) wykazuje szczególne powinowactwo do komórek nabłonka skóry oraz błon śluzowych. Zakażenie niskoonkogennymi typami wirusa, głównie HPV 6 i 11, powoduje powstawanie łagodnych zmian, takich jak brodawczak płaskonabłonkowy, brodawki czy kłykciny kończyste. Natomiast przewlekła infekcja wysoko onkogennymi typami, zwłaszcza HPV 16 i 18, może prowadzić do rozwoju raka płaskonabłonkowego jamy ustnej, który stanowi około 90% wszystkich złośliwych nowotworów w tej lokalizacji. Jednak samo wykrycie wirusa nie oznacza, że proces nowotworowy się rozpoczął.

Większość zakażeń HPV przebiega bezobjawowo i ustępuje samoistnie dzięki odpowiedzi układu odpornościowego, zwykle w czasie od kilku miesięcy do dwóch lat. Dopiero utrzymująca się przez długi czas, przewlekła infekcja zwiększa szansę na rozrost nabłonka i pojawienie się widocznych brodawek. Powstanie brodawek w jamie ustnej zależy też od dodatkowych czynników, takich jak osłabienie odporności miejscowej (np. urazy błony śluzowej), ogólny stanu zdrowia czy jednoczesne zakażenia innymi patogenami.

Kłykciny na języku – badania

Rozpoznanie brodawczaka w obrębie jamy ustnej opiera się przede wszystkim na szczegółowym badaniu klinicznym przeprowadzanym przez lekarza stomatologa, otolaryngologa lub dermatologa. Podczas wizyty lekarz przeprowadza wywiad medyczny, pytając o czas trwania objawów, ich intensywność, wcześniejsze występowanie podobnych dolegliwości, ewentualne wahania masy ciała oraz występowanie nowotworów w rodzinie.

Kolejnym etapem jest ocena kliniczna zmian – lekarz bada lokalizację, rozmiar, spoistość, barwę i bolesność zmiany, a także stan węzłów chłonnych, nerwów i układu kostnego. Jeśli istnieje podejrzenie infekcji wywołanej onkogennym typem wirusa, specjalista może zlecić wykonanie testów molekularnych, pozwalających określić dokładny typ HPV będący przyczyną zakażenia oraz dodatkowych badań laboratoryjnych.

W przypadku trudności w jednoznacznym określeniu charakteru zmiany, konieczne może być jej chirurgiczne usunięcie i poddanie analizie histopatologicznej, która pozwala potwierdzić diagnozę oraz wykluczyć możliwość zmian nowotworowych.

Brodawki na języku – jak leczyć?

Leczenie infekcji HPV w jamie ustnej dobiera się indywidualnie, w zależności od wielkości i umiejscowienia zmian, zaawansowania choroby i potrzeb pacjenta. Farmakologicznie stosuje się leki przeciwwirusowe, takie jak acyklowir, walacyklowir czy famcyklowir, które wspomagają zwalczanie wirusa i łagodzenie objawów.

W bardziej zaawansowanych przypadkach konieczne bywa leczenie chirurgiczne, obejmujące usunięcie zmian wywołanych zakażeniem HPV. Usunięty materiał wysyła się następnie do badania histopatologicznego, które potwierdza diagnozę. 

Alternatywnie stosuje się metody takie jak laseroterapia i krioterapia. Laser powoduje zniszczenie zakażonych tkanek, jednocześnie ograniczając uszkodzenia zdrowych obszarów. Krioterapia z kolei polega na zamrażaniu zmian, zwykle za pomocą ciekłego azotu. 

Wskazaniem do usunięcia brodawczaka jest przede wszystkim jego wielkość i miejsce występowania. Zazwyczaj pacjenci decydują się na zabieg ze względów estetycznych lub gdy zmiana wywołuje dolegliwości, takie jak ból, świąd czy infekcje bakteryjne.

Narośle na języku – czy można je usunąć?

Samodzielne usuwanie narośli na języku nie jest bezpieczne i zdecydowanie nie jest zalecane. Próby usunięcia narośli samemu mogą prowadzić do: zakażeń, powikłań krwotocznych, pogorszenia stanu zmiany, jak również do opóźnienia prawidłowej diagnozy i leczenia. Takie zmiany wymagają profesjonalnej oceny lekarskiej, ponieważ mogą mieć różne przyczyny – od łagodnych (jak brodawczaki czy inne zmiany wirusowe) po poważniejsze, które wymagają odpowiedniego leczenia.

Zabieg usunięcia brodawek w gabinecie lekarskim jest bardzo bezpieczny i rzadko powoduje powikłania. Usuwanie niewielkich zmian w jamie ustnej i gardle to powszechne procedury, trwające kilka minut i przeprowadzane w znieczuleniu miejscowym. Pacjent pozostaje przytomny i znajduje się w pozycji siedzącej. Zastosowanie znieczulenia gwarantuje komfort i brak bólu w trakcie zabiegu, a pacjent może wrócić do domu tego samego dnia.