Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) - objawy, drogi zakażenia, badania
Rak szyjki macicy należy do nowotworów złośliwych, a rozwija się z nabłonka pokrywającego szyjkę lub kanał szyjki macicy. Pod względem częstości, zajmuje niechlubne 7 miejsce wśród najczęstszych nowotworów złośliwych u kobiet w Polsce (dane z 2018 roku). Dzięki badaniom przesiewowym i edukacji społeczeństwa (np. w temacie szczepień ochronnych czy zabezpieczenia podczas aktywności seksualnych) śmiertelność jest znacznie mniejsza niż kiedyś, ale rak szyjki macicy nadal zbiera tragiczne żniwo wśród kobiet będących w pełni życia, aktywnych rodzinnie i zawodowo.
Już kobiety pomiędzy 25. a 29. rokiem życia znajdują się w grupie podwyższonego ryzyka zapadania na raka szyjki macicy, a najwięcej zachorowań odnotowuje się u kobiet pomiędzy 45. a 49. rokiem życia. Kliniczne zdiagnozowanie choroby bywa bardzo trudne, gdyż rak szyjki macicy we wczesnym etapie często nie daje charakterystycznych objawów klinicznych. Oznacza to możliwość podstępnego rozwijania się nowotworu nawet przez kilka lat.
Brodawczak ludzki (wirus brodawczaka ludzkiego) – co to takiego?
Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego, HPV (ang. Human papillomavirus) jest najczęstszą infekcją przenoszoną drogą płciową. Szacuje się, że 75% osób aktywnych seksualnie ulega w ciągu życia zakażeniu tym wirusem.
Zidentyfikowano ponad 100 typów HPV, które podzielono na dwie grupy ze względu na konsekwencje wywoływanych przez nie patologii: typy wysokiego i niskiego ryzyka. Typy HPV wysokiego ryzyka, w tym HPV16, 18, 31, 33, 35 39, 45, 51, 52, 56, 58 i 59 są związane z nowotworami. Typy HPV niskiego ryzyka, w tym HPV 6, 11, 40, 42, 43, 44, 54, 61 i 72 powodują łagodne choroby narządów płciowych. Objawy kliniczne powodują infekcje przede wszystkim infekcje typami 16, 1 oraz 6 i 11, przy czym HPV typu 16 i 18 powodują około 70% raka szyjki macicy, a HPV-6 i HPV-11 są odpowiedzialne za około 90% brodawek narządów płciowych u obu płci.
Zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego jest najczęściej wynikiem kontaktów seksualnych; wbrew obiegowej opinii także analnych i oralnych. Do zakażenia wirusem HPV może dojść poprzez bezpośredni kontakt ze zmianami skórnymi lub na błonach śluzowych Do rzadkości należą, ale warto o tym wspomnieć, przypadki zakażenia przez użycie czyjegoś ręcznika, bielizny itp. Zakażenie taką drogą możliwe jest wówczas, gdy zmiany wywołane przez wirus zlokalizowane są na zewnętrznych narządach płciowych (wargi sromowe, prącie). Niewielkie ryzyko zakażenia wirusem HPV istnieje także podczas porodu (z matki na dziecko).
Wirus brodawczaka ludzkiego (HPV) – objawy zakażenia
Zakażenie wirusem HPV może przebiegać w sposób bezobjawowy lub jawny klinicznie. Poszczególne typy HPV zajmują charakterystyczne dla siebie okolice ciała: skórę poza narządami płciowymi (czyli np. brodawki zlokalizowane na dłoniach lub podeszwach stóp) lub okolice narządów płciowych i odbytu, a także inne błony śluzowe, przykładowo: jamy ustnej czy gardła. W obrębie sromu, prącia i odbytu, mogą pojawić się kalafiorowate narośle, tzw. kłykciny kończyste.
Wirus HPV typu 16 oraz 18 to wirusy brodawczaka odpowiedzialne za około 70% przypadków raka szyjki macicy. W przypadku wirusów atakujących narządy rodne, stosowany jest zwykle podział na typy wysokiego ryzyka, HR (ang. high risk) i niskiego ryzyka LR (ang. low risk LR), w oparciu o ich potencjał rakotwórczy. Typy HPV wysokiego ryzyka (HR HPV) związane są z inwazyjnym rakiem szyjki macicy lub z jego bezpośrednim prekursorem: zmianami dużego stopnia w obrębie nabłonka płaskiego szyjki macicy, HG-SIL (ang. high-grade squamous intraepithelial lesion), śródnabłonkową neoplazją szyjki macicy, CIN (ang. cervical intraepithelial neoplasia) lub rakiem przedinwazyjnym – carcinoma in situ. Wirusy HPV LR wywołują łagodne zmiany, nie niezwiązane z rakiem szyjki macicy.
- Aby sprawdzić, czy jest się nosicielem, należy wykonać odpowiednie badania laboratoryjne. Wybór badania powinno skonsultować się z lekarzem lub personelem laboratorium, w celu ukierunkowania diagnostyki na najbardziej istotne dla badanego wariantu wirusa – na przykład typy atakujące narządy płciowe i okolice odbytu czy warianty wysokoonkogenne.
Zagrożone zdrowie – nie tylko u kobiet
Wykonanie testu DNA – zarówno u kobiet, jak i mężczyzn – jest wskazane w sytuacjach, gdy zaobserwujemy zmiany (np. brodawki lub tzw. kłykciny kończyste) na narządach płciowych lub w okolicy odbytu. Dobór i wykonanie badań powinno być poprzedzone wizytą u lekarza, który po otrzymaniu wyników będzie mógł wdrożyć odpowiednie leczenie.
Testom powinny się poddać przede wszystkim kobiety, które otrzymały niejednoznaczny wynik badania cytologicznego. Pamiętajmy, że cytologia wskazuje patologiczne zmiany w komórkach i tkankach co nie jest jednoznaczne z wykryciem zakażenia HPV.
Przygotowanie do testów u kobiet
- Zgłoś się do laboratorium nie wcześniej niż dwa dni po ustaniu krwawienia miesiączkowego.
- Na dwie doby przed pobraniem wymazu nie używaj żadnych leków dopochwowych, tamponów ani nie wykonuj irygacji.
- Na dobę przed pobraniem wymazu zrezygnuj ze współżycia płciowego.
Jak pozbyć się wirusa HPV z organizmu? Należy wiedzieć, że zakażenia niektórymi typami wirusa HPV ustępują samoistnie, stąd interpretacja testu wykrywającego materiał genetyczny wirusa wymaga wiedzy medycznej. Jak dotąd nie wynaleziono leku, który pozwalałby na całkowite pozbycie się wirusa HPV. Można zastosować jedynie miejscowe leczenie zmian chorobowych. Dlatego tak ważna jest profilaktyka – szczepienia ochronne oraz dbałość o bezpieczne kontakty seksualne.
Więcej informacji na temat profilaktyki w zakresie wirusa HPV czytaj tutaj.
Pakiet badań intymnych wykrywający obecność DNA 14 genotypów o wysokim ryzyku onkogennym HPV dostępny tutaj.
