Co wspólnego mają jelita z trądzikiem?

Wszystko zaczyna się w jelitach, zarówno zdrowie, jak i choroba. To, że stan jelit i przede wszystkim mikrobiota zamieszkująca jelita wpływa nie tylko na funkcjonowanie układu pokarmowego, wiadomo nie od dziś. W sposób pośredni lub bezpośredni może wpływać na funkcjonowanie całego organizmu, w tym również na kondycję skóry. W badaniach naukowych zaobserwowano, że wiele przewlekłych chorób skóry, w szczególności chorób o podłożu zapalnym, wiąże się z występowaniem dysbiozy jelit, czyli zaburzeń w równowadze mikrobioty jelit.

Budowa i funkcje skóry

Skóra stanowi najbardziej zewnętrzną barierę ochronną pomiędzy środowiskiem zewnętrznym a wnętrzem organizmu. Ta bariera to niekiedy prawie 2 m² powierzchni, której nadrzędnym celem jest ochrona organizmu przed różnymi patogenami czy też promieniowaniem UV. Dodatkowo pełni takie funkcje jak: termoregulacja, produkcja witaminy D oraz melaniny, odbiór bodźców ze środowiska zewnętrznego. Wpływa również na komunikację z układem immunologicznym.

Skóra składa się z 3 warstw, które razem zapewniają elastyczność i wytrzymałość. Zewnętrzna, a zarazem najcieńsza warstwa to naskórek, następnie jest skóra właściwa i tkanka podskórna. Integralnym elementem skóry jest mikrobiota, która może stanowić bezpośrednią obronę przed drobnoustrojami chorobotwórczymi, stymulować reakcje immunologiczne czy też przyczyniać się do prawidłowego różnicowania nabłonka.

Mikrobiota skóry

W skład mikrobioty skóry wchodzą trzy główne typy bakterii: Actinobacteria, Firmicutes i Proteobacteria. Innymi mikroorganizmami skóry, które są w mniejszej ilości to wirusy, ale również grzyby z gatunku Malassezia. Skład mikrobioty jest bardzo zróżnicowany pod względem ilości i aktywności mikroorganizmów. W przypadku kiedy jej skład występuje w równowadze, korzystnie wpływa na kondycję skóry. Jednak może to się zmienić poprzez działanie niekorzystnych warunków. Mikrobiota skóry nie jest cały czas taka sama, podlega modyfikacji przez całe życie. 

Na skład mikrobioty wpływa:

• fizjologia skóry związana z wilgocią, suchością i zawartością łoju;
• wiek;
• środowisko, w tym dieta, stres, stosowane antybiotyki, zanieczyszczenia środowiska. 

W przypadku niekorzystnych warunków, w których nie będzie możliwy prawidłowy rozwój prozdrowotych mikroorganizmów, może dochodzić do namnażania się drobnoustrojów potencjalnie chorobotwórczych. Przykładem jest nużeniec (Demodex), z grupy roztoczy. U osób z obniżoną odpornością, zaburzeniami składu mikrobioty skóry i osób w podeszłym wieku, Demodex może wywołać nużycę, trądzik różowaty czy łojotokowe zapalenie skóry.

Jednak nie tylko anomalie w składzie mikrobioty skóry mogą powodować jej choroby, do tego może też przyczynić się dysbioza jelit. Jest to brak równowagi pomiędzy bakteriami prozdrowotnymi, a potencjalnie patogennymi jelit. 

Mikrobiota jelit a stan skóry. Co to jest oś jelito-skóra?

Mikrobiota jelit, podobnie jak skóry, składa się z wielu mikroorganizmów w tym bakterii, wirusów, grzybów itd. Jednak pod względem rodzajów i gatunków różnią się między sobą ogromnie. Różnice wynikają przede wszystkim z innych warunków środowiska zasiedlenia. 

Mikrobiota jelit ma ogromne znaczenie w funkcjonowaniu całego organizmu. Wpływa na funkcjonowanie układu pokarmowego, nerwowego i pracy mózgu, na układ moczowo-płciowy, immunologiczny. Dodatkowo również może oddziaływać na stan skóry. Coraz więcej badań opisuje zależność stanu skóry od stanu jelit i zamieszkujących w nich mikroorganizmów. Wiele przewlekłych chorób skóry, szczególnie o podłożu zapalnym, powiązanych jest z występowaniem dysbiozy jelitowej. Zaburzenia mikrobioty jelitowej zostały odnotowane u osób z atopowym zapaleniem skóry (AZS), łuszczycą, trądzikiem pospolitym i różowatym. 

W jaki sposób stan jelit może wpływać na kondycję skóry? Wszystko to związane jest z osią jelito-skóra. Zarówno jelita, jak i skóra są silnie unerwione i unaczynione, a także mają kontakt ze środowiskiem zewnętrznym. Układy odpornościowe obu narządów są stale aktywowane w celu zapewniania warunków homeostatycznych. To właśnie poprzez działanie elementów układu immunologicznego występującymi pomiędzy jelitami a skórą, możliwa jest komunikacja jelito-skóra. W związku z tym choroby skóry mogą wpływać na mikrobiotę jelitową, ale również mikrobiota jelit może wpływać na kondycję i ogólną homeostazę skóry. 

Według ostatnich badań mikrobiom jelitowy wydaje się brać udział w funkcjonowaniu bariery skórnej poprzez kontrolowanie modulującego wpływu na odporność ogólnoustrojową. Jest to możliwe również poprzez wytwarzane przez bakterie odżywiające nabłonek jelita, krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe, które wykazują na skórze działania przeciwzapalne.

Trądzik – problem od środka

Etiologia trądziku, pomimo że jest jedną z najpowszechniejszych chorób skóry, nadal nie została do końca poznana. Uważa się, że podstawowy mechanizm powstawania trądziku obejmuje zwiększone wydzielanie sebum wywołane androgenami, zaburzenia rogowacenia, stany zapalne i dysbiozę skóry twarzy. 

Główną bakterią związaną z występowaniem trądziku jest Propionibacterium acnes. Bakterie te kolonizują mieszki łojowe zawierające mikrozaskórniki, zapewniając bakteriom środowisko beztlenowe i bogate w lipidy. W wyniku czego dochodzi do wydzielania enzymów, które powodują miejscowe uszkodzenia i stany zapalne. Z drugiej strony powstanie trądziku często wiążą się z zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi i stresem emocjonalnym. Pomimo tego, że nie ma jednoznacznie stwierdzonego wpływu mikrobioty jelitowej na rozwój trądziku, już wiele lat temu badania pokazały zależność zwiększonej endotoksemii i przepuszczalności jelit z występowaniem trądziku. W przypadku, kiedy bariera jelit ulega niekorzystnym zmianom, mikrobiota jelit i jej metabolity wraz z krwiobiegiem mogą docierać do skóry, a w konsekwencji zmieniać homeostazę skóry. Taką zależność można zobaczyć w przypadku SIBO, czyli przerostu bakteryjnego w jelicie cienkim. W SIBO dochodzi do zwiększonej przepuszczalności jelit i bardzo często do zaostrzenia zmian skórnych, a nawet występowania trądziku różowatego.

Dodatkowo coraz więcej badań wskazuje, że trądzik wiąże się z zaburzeniami w składzie mikroorganizmów zamieszkujących jelita. Zmiany te dotyczą obniżenia bakterii ochronnych i odżywiających nabłonek jelit, których zadaniem jest produkcja krótkołańcuchowych kwasów tłuszczowych. Obniżenie ilości tych bakterii jest znaczące, ponieważ wytwarzane przez nie kwasy mają działania przeciwzapalne, a w przypadku występowania trądziku następuje reakcja zapalna w jednostce włosowo-łojowej. Czynnikiem sprzyjającym rozwojowi trądziku jest również dieta wysokoprzetworzona, bogata w tłuszcze, produkty z wysokim indeksem glikemicznym. Taka dieta niekorzystnie wpływa na skład mikrobioty jelit oraz zwiększenie przepuszczalności jelit. 

Wsparcie mikrobioty jelit wsparciem stanu skóry

W związku z tym, że stan jelit może oddziaływać na kondycję skóry, warto pamiętać o jej pielęgnacji nie tylko od zewnątrz, ale również od środka. W jaki sposób? Poprzez uszczelnianie bariery jelitowej i wpływanie na rozwój prozdrowotnych mikroorganizmów. W tym celu warto zatroszczyć się o odpowiednią dietę bogatą w błonnik pokarmowy, a więc świeże owoce i warzywa, produkty pełnoziarniste, ale również w probiotyki. Zastosowanie odpowiednio dobranej probiotykoterapii może przyczynić się do odbudowy bariery jelitowej i przywrócenia równowagi mikrobiologicznej. Najkorzystniejsze efekty probiotykoterapii możliwe są w przypadku stosowania celowanej terapii mikrobiologicznej, którą można uzyskać na podstawie wywiadu zdrowotnego oraz wykonanego badania mikrobioty jelit. 

Autorka: mgr Anna Szcześniak, Instytut Mikroekologii