08 maja 2023 - Przeczytasz w 4 min

Czym jest filarioza? Jak może dojść do zakażenia?

Filarioza to choroba tropikalna wywołana przez nicienie. Do zakażenia dochodzi w czasie ugryzienia komara będącego nosicielem pasożyta. Choroba w większości przypadków ma przebieg bezobjawowy. U pozostałych osób w zależności od gatunku pasożyta rozwinąć się mogą różne objawy.

czym jest filarioza

Co to jest filarioza?

Filarioza to grupa chorób pasożytniczych, które rozwinąć się mogą zarówno u ludzi, jak i u zwierząt. Za ich powstanie odpowiadają robaki nazywane filariami. Rozróżnia się setki ich gatunków, z czego 8 stanowi zagrożenie dla człowieka. Biorąc pod uwagę objawy towarzyszące filarii, specjaliści rozróżniają trzy jej kategorie: skórne, limfatyczne, jam ciała. Filarioza skórna wywoływana jest przez takie gatunki: Mansonella streptocerca, Onchocerca volvulus, Loa loa. Filariozę limfatyczną powodują gatunki: Brugia timori, Brugia malayi, Wuchereria bancrofti. Z kolei za powstanie filariozy jam ciała odpowiadają Mansonella ozzardi i Mansonella perstans. Największe znaczenie kliniczne ma filarioza limfatyczna, którą uważa się za jedną z częstszych przyczyn niepełnosprawności na świecie.

Jak może dojść do zakażenia?

Do zarażenia filariami dochodzi w trakcie ukłucia przez komara. Pasożyta przenoszą następujące rodzaje komarów: Aedes, Mansonia, Anopheles, Culex. W trakcie  wkłucia dochodzi do przedostania się z komara  do organizmu człowieka form larwalnych, znajdujących się w trzecim stadium rozwojowym. W ciągu około 9 miesięcy przeistoczą się one w formy dojrzałe. Samica ma długość do 100 mm i grubość 0,35 mm, natomiast samiec 30 mm i grubość około 0,13 mm. Po upływie kolejnych 3 miesięcy są one gotowe do wytwarzania mikrofilarii. Jeden dojrzały osobnik zdolny jest do wytworzenia tysięcy mikrofilarii. Co to są mikrofilarie? Nazywa się w ten sposób larwy znajdujące się w początkowym stadium rozwojowym. Larwy mają długość 0,3 mm i grubość 0,008 mm. Podczas kolejnego ukłucia przez komara mikrofilarie trafiają razem z ludzką krwią do przewodu pokarmowego owada. Tam przechodzą przez kolejne etapy cyklu rozwojowego. Dojrzały pasożyt jest w stanie przeżyć w organizmie człowieka 5–7 lat. W tym miejscu warto powiedzieć, czym jest mikrofialremia. Określa się w ten sposób występowanie form larwalnych filarii we krwi u osób w podeszłym wieku, co oznacza nabywanie wytwarzających mikrofilarie dorosłych form pasożytów w ciągu całego życia, przy czym pierwszy kontakt z pasożytem ma miejsce z reguły w dzieciństwie.

Czynniki ryzyka zarażenia filariami to przede wszystkim:

  • pobyt w rejonie endemicznego występowania filarioz – terenach wschodniej Afryki i Azji – u osób podróżujących krótkoterminowo ryzyko zakażenia filariozami jest stosunkowo małe, dlatego nie zaleca się rutynowych badań w kierunku ich wykrycia po powrocie z podróży,
  • aktywności sprzyjające ekspozycji na ukłucia komarów,
  • niewystarczająca ochrona przed komarami – zaleca się moskitiery, środki owadobójcze, strój zakrywający znaczną część ciała.

Co to filarioza limfatyczna? Objawy chorobowe

Filarioza limfatyczna objawia się początkowo podwyższoną temperaturą ciała, obrzękiem węzłów chłonnych, zapaleniem naczyń i węzłów chłonnych. Wraz z postępem choroby dochodzi do dalszego wzrostu temperatury. Nawracające epizody zapalenia i obrzęku limfatycznego prowadzą do uszkodzenia naczyń limfatycznych. Nagłej gorączce towarzyszy powiększenie węzłów chłonnych pachwinowych. Niekiedy chorzy odczuwają ból w okolicy krocza. Dochodzić może do rozwoju obrzęków  kończyn – w ciężkich przypadkach do powstania tzw. słoniowacizny kończyn (obrzęku, stwardnienia skóry, rozrostu tkanki łącznej). Zaobserwować można dodatkowo obrzęki ramion, moszny, warg sromowych i piersi. Filariozie limfatycznej towarzyszą również ból głowy, nudności i pokrzywka. Na skutek wzmożonej reakcji immunologicznej i aktywacji eozynofilów możliwa jest tropikalna eozynofilia płucna. Wówczas pojawiają się: suchy kaszel, duszności, ogólne osłabienie, spadek masy ciała.

Filarioza skórna – obraz kliniczny

Większość filarioz skórnych ma przebieg bezobjawowy. W przypadkach objawowych dorosłe postacie pasożyta wędrują pod spojówką oka, co jest niezwykle trudne do zaobserwowania, widoczne jest bowiem przez mniej więcej 10–15 minut. Rozwinąć się może zapalenie spojówek, naczyniówki i siatkówki, a także zmętnienie rogówki i jaskra. Dochodzi do powstania pod skórą guzków, które można porównać wielkością do ziarna grochu. Niekiedy da się zaobserwować w ich obrębie poruszające się pasożyty. Nierzadko w przebiegu choroby dochodzi do wysuszenia, świądu i złuszczenia skóry, rozwoju niewielkich owrzodzeń, zmiany zabarwienia skóry – depigmentacji w postaci plamek. Typowe dla filarii skóry są tzw. obrzęki kalabarskie. To bezbolesne obrzęki bez powstawania wgnieceń podczas ucisku, najczęściej zlokalizowane na dłoniach, nadgarstkach i przedramionach, utrzymujące się od kilku godzin do kilku dni. W ciężkich przypadkach rozwijają się zaburzenia czucia, zmiany zwyrodnieniowe w układzie kostno-stawowym i inne powikłania.

Filarioza – badanie. Na czym polega rozpoznanie choroby?

Diagnostyka filariozy polega głównie na pobraniu krwi od chorego w celu zidentyfikowania mikrofilarii. Rozmaz krwi wykonany metodą grubej kropli może wykazać obecność mikrofilarii w przypadku bezobjawowego zakażenia. Materiał do badań mikroskopowych na filariozę najlepiej pobierać w momencie największej aktywność larw. Rytm dobowy mikrofilarii różni się w zależności od gatunku pasożyta. Przykładowo mikrofilarie Wuchereria bancrofti przystosowują się do nocnego żywienia krwią człowieka przez komary, stąd materiał do analizy laboratoryjnej powinno pobrać się w nocy między godziną 23.00 a 1.00, mikrofilarie z gatunku Loa loa charakteryzują się zaś dziennym rytmem krążenia we krwi zakażonego, dlatego krew do badania pobiera się między godziną 10.00 a 14.00. W przypadku braku mikrofilarii we krwi dokonuje się wykrycia antygenu pasożyta w organizmie na podstawie testów immunoenzymatycznych i immunochromatograficznych. Aby wykryć filariozę, stosuje się również testy serologiczne i badanie PCR. W badaniach serologicznych w kierunku filarioz może dochodzić do reakcji krzyżowych z innymi gatunkami filarii, a niekiedy nawet z innymi pasożytami. W przypadku rozwiniętej choroby, pasożyta można wykryć w węzłach chłonnych za pomocą ultrasonografii.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia:

  1. K. Korzeniewski, Choroby skóry u powracających z podróży, „Forum Medycyny Rodzinnej” 2018, t. 12, nr 5, s. 157–169.
  2. K. Korzeniowski, Diagnostyka wybranych chorób pasożytniczych u bezobjawowych pacjentów powracających z tropiku, „Lekarz POZ” 2020, nr 4, s. 226–231.
Powiązane pakiety

E-PAKIET PO POWROCIE PODRÓŻY TROPIKALNEJ - OBJAWY CHOROBOWE ZE STRONY UKŁADU ODDECHOWEGO
Pakiet dedykowany osobom powracającym z podróży do strefy tropikalnej, odczuwającym dolegliwości ze strony układu oddechowego (katar, kaszel, duszności).  W skład pakietu wchodzą badania podstawowe, weryfikujące infekcyjne tło objawów (morfologia, OB, CRP). Sednem pakietu jest jednak szerokie, panelowe badanie metodą real time PCR, umożliwiające wykrycie materiału genetycznego 27 patogenów powodujących infekcje układu oddechowego. Wykrywane są wirusy i bakterie stanowiące najczęstszą przyczynę ostrych infekcji układu oddechowego, w tym także tych związanych z pobytem w rejonach tropikalnych lub pobytem w dużych skupiskach ludzi (np. na lotniskach). Metoda badania, wykorzystująca techniki molekularne, pozwala na szybką i czułą diagnostykę infekcji oraz różnicowanie zakażeń bakteryjnych i wirusowych. Panel wykrywa obecność w drogach oddechowych badanego materiału genetycznego następujących patogenów: wirusy grypy: A, B, A-H1, AH1pdm09, A-H3; wirusy paragrypy: typu 1, 2, 3 i 4; Adenovirus; Bocavirus; Enterovirus; Rhinovirus; RSV A i RSV B; Coronavirus NL63; Coronavirus 229E; Coronavirus OC43 (CoV OC43); Metapneumovirus; Legionella pneumophila; Haemophilus influenzae; Streptococcus pneumoniae; Bordetella pertussis, Bordetella parapertussis, Mycoplasma pneumoniae; Chlamydophila pneumoniae. W osobnym teście wykrywany jest materiał genetyczny wirusa SARS-CoV-2. Wyniki badań pozwolą na zaplanowanie odpowiednich działań leczniczych, pozwolą też zapobiec przenoszeniu zakażenia wśród osób kontaktujących się z chorym.

E-PAKIET PO POWROCIE Z PODRÓŻY TROPIKALNEJ - KONTAKTY SEKSUALNE, INIEKCJE, TATUAŻE, PIERCING
Pakiet dedykowany osobom powracającym z podróży do strefy tropikalnej, u których zaistniało ryzyko infekcji poprzez przygodne kontakty seksualne lub przerwanie ciągłości tkanek - iniekcje, tatuaże, piercing, ukłucia, zadrapania. Infekcje szerzące się tymi drogami często długo przebiegają bezobjawowo, jednak nieleczone prowadzą do poważnych konsekwencji zdrowotnych, jak również przenoszenia zakażenia na bliskich chorego. Wyniki badań pozwolą na zaplanowanie odpowiednich działań leczniczych i profilaktycznych. Wynik badania ogólnego moczu może wskazać na obecność infekcji dróg moczowo-płciowych. Wirusy HIV, HCV i HBV przenoszone są głównie przez kontakt z zakażoną krwią, produktami krwiopochodnymi, płynami fizjologicznymi lub tkankami. Wirusy HIV1 oraz HIV2 są etiologicznymi sprawcami zespołu nabytego niedoboru odporności (AIDS), natomiast wirusy HCV i HBV - wirusowego zapalenia wątroby. Badanie metodą analizy kwasów nukleinowych (NAT) umożliwia wykonanie badania przed upłynięciem okresu tzw. okienka serologicznego, czyli czasu pomiędzy momentem zakażenia, a momentem, w którym możliwe jest wykrycie przeciwciał przeciw danemu wirusowi w próbce krwi pobranej od pacjenta. Badanie metodą NAT wykonać można: - 3-4 dni po ekspozycji na HCV - 5-6 dni po ekspozycji na HIV - 15 dni od ekspozycji na HBV Pakiet zawiera również badanie w kierunku zakażenia bakterią Treponema pallidum, wywołującą kiłę.     W dniu pobrania krwi pamiętaj o dostarczeniu próbki moczu do punktu pobrań!     Uzupełnieniem pakietu może być panelowe badanie metodą real-time PCR, umożliwiające wykrycie materiału genetycznego 7 istotnych patogenów wywołujących infekcje urogenitalne (dróg moczowo-płciowych). Panel urogenitalny pozwala na wykrycie materiału genetycznego patogenów przenoszonych głównie na drodze kontaktów płciowych: Chlamydia trachomatis, Neisseria gonorrhoeae (bakteria wywołująca rzeżączkę), Mycoplasma genitalium, Mycoplasma hominis, Ureaplasma urealyticum, Ureaplasma parvum, Trichomonas vaginalis. Metoda badania umożliwia rozpoznanie czynnika chorobotwórczego we wczesnej fazie rozwoju infekcji, nawet w sytuacji, gdy pozostaje ona bezobjawowa.    Przy zakupie E-PAKIETU PO POWROCIE Z PODRÓŻY TROPIKALNEJ – KONTAKTY SEKSUALNE, INIEKCJE, TATUAŻE, PIERCING panel urogenitalny jest dostępny w cenie obniżonej o 20%: Infekcje intymne - pakiet badań genetycznych dla mężczyzn (7 patogenów)– sprawdź ofertę  TUTAJ. Infekcje intymne - pakiet badań genetycznych dla kobiet (7 patogenów) – sprawdź ofertę TUTAJ.

E-PAKIET PO POWROCIE Z PODRÓŻY TROPIKALNEJ - OBJAWY CHOROBOWE ZE STRONY UKŁADU POKARMOWEGO
Pakiet dedykowany osobom powracającym z podróży do strefy tropikalnej, które odczuwają dolegliwości ze strony układu pokarmowego (bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunki i/lub zaparcia).  W skład pakietu wchodzą badania podstawowe: oceniające ogólną kondycję organizmu (morfologia), wykrywające stan zapalny (OB, CRP), oceniające funkcję nerek (kreatynina) i wątroby (próby wątrobowe), jak również markery serologiczne zakażenia wirusami wywołującymi zapalenie wątroby typu A i E, szerzącymi się drogą fekalno-oralną (pokarmową). W diagnostyce tego typu wirusowych zapaleń wątroby zastosowanie ma oznaczanie swoistych przeciwciał: HAV przeciwciała całkowite. Wirusowe zapalenie wątroby typu A jest najczęściej występującą wśród podróżujących chorobą zakaźną, przeciw której dostępne są szczepienia ochronne. Występuje kosmopolitycznie, głównie w Azji, Afryce, Ameryce Środkowej i Południowej. Do zakażenia dochodzi zazwyczaj podczas spożycia zanieczyszczonej wody lub żywności, a także przez kontakt z wydalinami chorego lub nosiciela.  HEV IgM i IgG. Wirus HEV wywołuje wirusowe zapalenie wątroby typu E; do zakażenia dochodzi przez zanieczyszczoną wodę i żywność. Rezerwuarem patogenów są zwierzęta domowe, np. świnie. WZW typu E jest chorobą kosmopolityczną, powszechnie występującą zwłaszcza na Subkontynencie Indyjskim, w Azji Południowo-Wschodniej i Afryce Subsaharyjskiej.    Uzupełnieniem pakietu może być badanie umożliwiające wykrycie materiału genetycznego 25 patogenów układu pokarmowego.  Panel infekcji układu pokarmowego - 25 patogenów (wirusy, bakterie, pasożyty), met. real-time PCR, jakościowo - jest to badanie pozwalające na wykrycie materiału genetycznego patogenów stanowiących najczęstszą przyczynę ostrych nieżytów żołądkowo-jelitowych, w tym także związanych z pobytem w rejonach tropikalnych. Klasyczne metody mikrobiologiczne wiążą się z niską czułością, długim czasem oczekiwania na wynik oraz brakiem możliwości identyfikacji patogenów nieobjętych badaniem.  Patogeny wykrywane w tym badaniu to: Escherichia coli [STEC (stx1/2) - shigatoksyczne pałeczki E. coli; EPEC (eaeA) - enteropatogenne pałeczki E. coli; ETEC (lt/st)- enterotoksyczne pałeczki E. coli; EAEC (aggR)- enteroagregacyjne pałeczki E. coli; E. coli O157]; Shigella spp./enteroinwazyjne pałeczki E.coli (EIEC); Clostridium difficile [C. difficile posiadający gen kodujący toksynę B oraz hiperwirulentny C. difficile]; Yersinia enterocolitica; Campylobacter spp.; Salmonella spp.; Vibrio spp.; Aeromonas spp.; Norovirusy GI i GII; Rotavirus A; Adenovirus F; Astrovirus; Saprovirus genogrupy G1,2,4,5; Giardia lamblia; Entamoeba histolytica; Cryptosporidium spp; Blastocystis hominis; Dientamoeba fragilis; Cyclospora cayetanensis. Częstym problemem u osób powracających z tropików jest zarażenie pełzakiem czerwonki (Entamoeba histolytica), do którego dojść może w wyniku spożycia żywności lub wody zanieczyszczonej cystami tego pierwotniaka. Cysty te są oporne na działanie chloru stosowanego w sieciach wodociągowych, basenach i mogą długo utrzymywać się na surowych owocach i warzywach. Zastosowana metoda umożliwia rozróżnienie pomiędzy Entamoeba histolytica a niepatogennym gatunkiem Entamoeba dispar. Wyniki badań pozwolą na podjęcie celowanych działań leczniczych, a w przypadku wykrycia inwazji pasożytniczej pozwolą zapobiec przenoszeniu zarażenia na osoby kontaktujące się z chorym.   Panel infekcji układu pokarmowego - 25 patogenów (wirusy, bakterie, pasożyty), met. real-time PCR, jakościowo jest dostępny w cenie obniżonej o 15% przy zakupie  E-PAKIET PO POWROCIE Z PODRÓŻY TROPIKALNEJ - OBJAWY CHOROBOWE ZE STRONY UKŁADU POKARMOWEGO – sprawdź ofertę TUTAJ.

E-PAKIET PO POWROCIE Z PODRÓŻY TROPIKALNEJ - GORĄCZKA
Pakiet dedykowany osobom, u których po powrocie z podróży do krajów strefy tropikalnej wystąpiła gorączka. W skład pakietu wchodzą badania podstawowe: oceniające ogólną kondycję organizmu (morfologia), wykrywające stan zapalny (OB, CRP), oceniające funkcję nerek (kreatynina) i wątroby (próby wątrobowe). Ponadto pakiet ten zawiera badania służące m.in. wykryciu infekcji dróg moczowo-płciowych - badanie ogólne moczu i jego posiew. Badanie mikrobiologiczne moczu umożliwia wykluczenie infekcji bakteryjnych układu moczowego, które są jedną z częstych przyczyn gorączki. Wyniki pozostałych badań mogą dostarczyć przesłanek o zakażeniu bądź zarażeniu patogenami typowymi dla obszarów tropikalnych, co pozwoli na zaplanowanie odpowiednich działań leczniczych i zapobieżenie przenoszeniu infekcji wśród osób kontaktujących się z chorym. Malaria, antygen, test jakościowy - immunochromatograficzny test kasetkowy, przeznaczony do wykrywania antygenów Plasmodium gatunków wywołujących malarię (Plasmodium falciparum, P. vivax, P. ovale i P. malariae) we krwi badanego. Malaria (zimnica) jest najbardziej rozpowszechnioną tropikalną chorobą  pasożytniczą. Zakażenie następuje w wyniku ukąszenie przez komara Anopheles zarażonego zarodźcem malarii. Uzyskanie wyniku pozytywnego wymaga niezwłocznej konsultacji lekarskiej. HAV przeciwciała całkowite. Wirusowe zapalenie wątroby typu A jest najczęściej występującą wśród podróżujących chorobą zakaźną, przeciw której dostępne są szczepienia ochronne. Występuje kosmopolitycznie, głównie w Azji, Afryce, Ameryce Środkowej i Południowej. Do zakażenia dochodzi zazwyczaj podczas spożycia zanieczyszczonej wody lub żywności, a także przez kontakt z wydalinami chorego lub nosiciela.  HEV IgM i IgG. Wirus HEV wywołuje wirusowe zapalenie wątroby typu E; do zakażenia dochodzi przez zanieczyszczoną wodę i żywność. Rezerwuarem patogenów są zwierzęta domowe, np. świnie. WZW typu E jest chorobą kosmopolityczną, powszechnie występującą zwłaszcza na Subkontynencie Indyjskim, w Azji Południowo-Wschodniej i Afryce Subsaharyjskiej.  Pakiet ten zawiera też oznaczenia swoistych przeciwciał powstających po kontakcie z wirusami denga, chikungunya i Zika. Te trzy wirusy przenoszone są przez komary bytujące w strefie tropikalnej, a jednym z objawów zakażenia jest gorączka.    W dniu pobrania krwi pamiętaj o dostarczeniu próbki moczu do punktu pobrań!
Powiązane badania

Filarioza, badanie mikroskopowe
Filarioza, badanie mikroskopowe krwi. Badanie mikroskopowe krwi polegające na stwierdzeniu obecności mikrofilarii we krwi obwodowej.