Najpopularniejsze choroby tropikalne. Zbadaj się o powrocie z wakacji!

Choroby tropikalne, jak sama nazwa wskazuje, to schorzenia typowe dla określonych regionów, w których panuje klimat tropikalny. Wśród częściej występujących schorzeń tego typu wymienia się: malarię, amebozę, dur brzuszny, leiszmaniozę, dengę.

Masz w planach wyjazd w odległe, tropikalne części świata, które zachwycają niesamowitymi widokami, kulturą i kuchnią? Odpowiednio przygotuj się do podróży, zabezpieczając się przed zachorowaniem na choroby tropikalne. Zapoznaj się z najważniejszymi informacjami na temat częściej występujących chorób tropikalnych.

Co to są choroby tropikalne?

„Choroby tropikalne” to określenie stosowane dla grupy chorób, występujących tylko na terenach o klimacie subtropikalnym oraz tropikalnym, które mogą szerzyć się również w krajach znajdujących się w innych strefach klimatycznych. Występowanie chorób tropikalnych w określonych częściach świata uwarunkowane jest przede wszystkim panującym tam klimatem, warunkami higienicznymi i socjoekonomicznymi, obecnością przenosicieli czynników patogenicznych, rodzajem i sposobem przygotowywania żywności. Przyczynami  chorób tropikalnych jest szereg patogenów – mogą mieć one podłoże pasożytnicze, wirusowe, bakteryjne – a do zakażenia dochodzi przy udziale wektorów lub w sposób bezpośredni. Wśród organizmów, które przenoszą choroby zakaźne, wymienia się: komary, pchły, kleszcze i muchy. Osoba podejrzewająca u siebie chorobę tropikalną powinna zgłosić się do lekarza medycyny tropikalnej.

Jakie są najczęstsze choroby tropikalne?

Wśród najczęściej występujących chorób tropikalnych wymieniane są zwłaszcza takie jak:

• malaria,
• ameboza,
• dur brzuszny,
• leiszmanioza,
• denga.

Niżej zapoznasz się z kluczowymi wiadomościami na temat każdej z tych chorób.

Malaria – pasożytnicza choroba tropikalna

Malarię u ludzi wywołuje pięć gatunków chorobotwórczych, pasożytniczych zarodźców Plasmodium, mianowicie: P. falciparum, P. vivax, P. ovale, P. malariae, P. knowlesi, przy czym dwa pierwsze spośród nich są najgroźniejsze. W ciągu ostatnich lat znacznie wzrósł odsetek przypadków tej pasożytniczej choroby tropikalnej wśród podróżujących z Polski. Wektorem malarii tropikalnej są samice gatunków komarów z rodzaju Anopheles. W sposób szczególny na tę chorobę narażone są osoby wyjeżdżające do zachodniej części Afryki, do Kenii i Tanzanii albo do niektórych krajów Oceanii, w tym na Papuę-Nową Gwineę i Wyspy Salomona.

Objawy malarii pojawiają się po okresie wylęgania. Wynosi on z reguły dla zarodźca sierpowatego (P. falciparum) 7–14 dni, dla zarodźca pasmowego (P. malariae) 7–30 dni, dla zarodźca ruchliwego (P. vivax) i owalnego (P. ovale) 8–14 dni. Pierwsze dolegliwości nie są charakterystyczne. Występują napady wysokiej gorączki z dreszczami, bólem głowy, nudnościami, wymiotami, czasem z biegunką, obfitymi potami, które kończą się nagłym spadkiem temperatury. Inne objawy malarii to: bóle mięśniowe, kręgosłupa, brzucha, objawy neurologiczne, zaburzenia świadomości, kaszel i duszność, brak apetytu, ogólne osłabienie, złe samopoczucie. Może rozwinąć się niedokrwistość, żółtaczka i dojść do uszkodzenia narządów wewnętrznych.

Ameboza – choroba tropikalna przewodu pokarmowego

Ameboza inaczej nazywana jest pełzakowicą. To pasożytnicza choroba tropikalna przewodu pokarmowego. Za jej powstanie odpowiada pierwotniak Entamoeba histolytica. Do zarażenia dochodzi głównie drogą pokarmową przez połknięcie cyst pierwotniaka znajdujących się na jedzeniu. Ameboza miewa różny przebieg. Zdarzają się przypadki bezobjawowe. Zarażeniu  mogą towarzyszyć objawy o różnym nasileniu – biegunka ze śluzem i krwią, kolkowe bóle brzucha, nudności, wzdęcia, podwyższona temperatura ciała, które mają charakter ostry lub przewlekły z okresami remisji i zaostrzeń. Pełzakowica może przebiegać w postaci  amoebomy ( inaczej określanej jako ziarniniaki w kątnicy  lub pełzakowy guz okrężnicy) mogącej doprowadzać do niedrożności kątnicy. Istnieje również postać pozajelitowa polegająca na tworzeniu się ropni, głównie w wątrobie, opłucnej, osierdziu.

Dur brzuszny – bakteryjna choroba tropikalna

Dur brzuszny to ogólnoustrojowa bakteryjna choroba tropikalna. Wywołują ją Gram-ujemne pałeczki Salmonella enterica. Źródłem zakażenia mogą być: nieumyte owoce, brudna woda, nieczystości zawierające chorobotwórcze bakterie. Objawami tej choroby tropikalnej są: gorączka, ból brzucha, splątanie, zapalenie spojówek, zmiany skórne w postaci tzw. różyczki durowej. Określa się w ten sposób rumieniową wysypkę plamisto-grudkową, występującą w obrębie klatki piersiowej lub nadbrzusza. W przebiegu duru brzusznego może dojść do powiększenia śledziony, wątroby, węzłów chłonnych szyi oraz spowolnienia pracy mięśnia sercowego.

Leiszmanioza – choroba tropikalna o różnej postaci

Leiszmanioza to pasożytnicza choroba tropikalna, którą wywołują wiciowce z rodzaju Leishmania. Pasożyty te przenoszone są przez moskity z rodzajów Lutzomyia i Phlebotomus. Chorobę stwierdza się zazwyczaj u turystów powracających z Bliskiego Wschodu bądź z rejonów Morza Śródziemnego. Leiszmanioza przybiera różne postaci. Są to:

• trzewna (tzw. czarna febra) – wywoływana przez L. donovani, L. infantum, najbardziej groźna postać, której towarzyszą: gorączka, obfite pocenie się, płyn w jamie otrzewnej, anemia, nudności, uczucie rozbicia, spadek masy ciała, obrzęki, szary odcień skóry, powiększenie śledziony;
• skórna (tzw. biały trąd) – wywoływana przez L. mexicana, L. aethiopica, L. major, L. tropica, jej objawy to: owrzodzenia skóry, martwica, trudno gojące się rany, które lokalizują się głównie na szyi, twarzy, kończynach;
• skórno-śluzówkowa (tzw. pendynka) – wywoływana przez L. brasiliensis, do objawów postaci skórnej dochodzą uszkodzenia tkanek miękkich oraz nosa, co prowadzi do zniekształcenia twarzy.

Denga – wirusowa choroba tropikalna

Denga to choroba tropikalna, za której powstanie odpowiada infekcja wirusem dengi. Patogen przenoszą komary rodzaju Aedes, w tym głównie Aedes aegypti. W przebiegu dengi obserwuje się takie objawy, jak: gorączka, ból mięśni, głowy, stawów, wysypka zbliżona wyglądam do wysypki w odrze. Objawy pojawiają się średnio 10–14 dnia od zakażenia. W ciężkich przypadkach zakażenie wirusem dengi wiąże się z powstaniem gorączki krwotocznej z towarzyszącą hipowolemią (za małą ilością krwi w naczyniach), krwotokami, trombocytopenią (obniżeniem liczby płytek krwi), co grozi wstrząsem.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Bibliografia

1. Z. Dziubek, Choroby zakaźne i pasożytnicze, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2003.
2. M. Jawień, Choroby tropikalne – przyczyna gorączki po powrocie z tropiku, „Medycyna po Dyplomie” 2019, nr 4. Online: https://podyplomie.pl/medycyna/32404,choroby-tropikalne-przyczyna-goraczki-po-powrocie-z-tropiku [dostęp: 02.08.2022].
3. K. Simon, Early detection, therapy and methods of prophylaxis the tropical diseases, „Przewodnik Lekarski” 2008, nr 1, s. 250–254.
4. A. Walczak, O niezbędności profilaktyki malarii wśród polskich podróżnych, „Problemy Higieny i Epidemiologii” 2014, t. 95, nr 1, s. 1–5.