Jak przygotować się do ciąży? Dobre praktyki planowania ciąży

Pierwsza ciąża w szczególności, ale również każda kolejna powinna być efektem przemyślanej decyzji o powiększeniu rodziny i związanych z tą decyzją przygotowań. Konieczność regularnych wizyt u ginekologa i dbania o zdrowie podczas ciąży to powszechnie znany fakt. Jednak, czy wiesz jakie kroki podjąć, aby zadbać o siebie, jeśli planujesz ciąże? Dowiedz się, jak najlepiej przygotować organizm do ciąży.

Przygotowania do ciąży

Coraz więcej kobiet świadomie przygotowuje się do zajścia w ciąże. Planowane macierzyństwo daje czas na podjęcie ważnych kroków, aby jak najlepiej zadbać o zdrowie i kondycję fizyczną zwiększając prawdopodobieństwo poczęcia dziecka oraz prawidłowego przebiegu ciąży. Wszystkie czynniki zdrowotne, zarówno fizyczne jak i psychiczne, warunkujące doskonałe przygotowanie do poczęcia dziecka nazywane są zdrowiem prekoncepcyjnym. Poniżej przeczytasz o najważniejszych zasadach planowania ciąży.

Jak przygotować się do zajścia w ciążę?

• Umów wizytę prekoncepcyjną u ginekologa

Przed rozpoczęciem starań o dziecko zaplanuj rozmowę na ten temat z lekarzem ginekologiem. Zbierze on wywiad na temat Twojego zdrowia, chorób pojawiających się w rodzinie, przeszłości położniczej, przebytych infekcji oraz zleci dodatkowe badania. Jeśli chorujesz przewlekle, upewnij się, że choroba jest stabilna i zapytaj, czy nie będzie konieczna zmiana leczenia na czas ciąży. Żeby przygotować się do zajścia w ciąże należy skontrolować ciśnienie tętnicze, wykluczyć cukrzycę, choroby tarczycy i nosicielstwo chorób przenoszonych drogą płciową. Ginekolog może zalecić także sprawdzenie statusu przeciwciał na wirusowe zapalenie wątroby typu B i typu C, różyczkę oraz toksoplazmozę. Podczas wizyty możecie z lekarzem ustalić plan dodatkowych szczepień, które zapewnią zdrowie Tobie i przyszłemu potomstwu. Zwróć uwagę na leki typu OTC (leki dostępne bez recepty) i suplementy, które przyjmujesz – część z nich może niekorzystnie wpływać na płodność lub szkodzić rozwijającemu się płodowi. Zapytaj o szczegóły swojego ginekologa.

• Zaplanuj wizytę u dentysty

Warto zawczasu wyleczyć wszystkie ubytki próchnicze oraz stany zapalne w jamie ustnej, ponieważ istnieje duże ryzyko, że dolegliwości nasilą się w trakcie ciąży. Choroby przyzębia mogą wiązać się z ryzykiem przedwczesnego porodu lub niskiej masy urodzeniowej dziecka. Pamiętaj, że prześwietlenia RTG, leki przeciwbólowe i antybiotykoterapia są niewskazane dla ciężarnej.

• Wyeliminuj używki

Jeśli palisz papierosy, zażywasz inne wyroby tytoniowe lub pijesz alkohol, powinnaś przestać przed zajściem w ciążę. Używki mogą upośledzać Twoją płodność i zwiększać ryzyko poronienia. Palenie zwiększa ryzyko astmy i wad serca u dziecka oraz spowalnia rekonwalescencję matki podczas połogu. Picie nawet niewielkich ilości alkoholu w ciąży może wywołać FAS (ang. fetal alcohol syndrome) – alkoholowy zespół płodowy, czyli zespół wad fizycznych i upośledzenia intelektualnego. Jeżeli palisz lub pijesz nałogowo, poszukaj profesjonalnej pomocy. Pamiętaj, że nie ma bezpiecznej ilości alkoholu, którą możesz wypić będąc w ciąży, dlatego warto odstawić go już na etapie starań.
Planując macierzyństwo spróbuj także ograniczyć kawę. Kobiety, które piją więcej niż dwie filiżanki kawy dziennie lub ponad 2 litry napojów gazowanych zawierających kofeinę mogą borykać się z niepłodnością lub mieć zwiększone ryzyko poronienia.

• Suplementuj kwas foliowy

Kwas foliowy należy do rozpuszczalnych w wodzie witamin z grupy B. Można go znaleźć w wielu produktach roślinnych i zwierzęcych, a także we wzbogacanej żywności (mące, płatach śniadaniowych i pieczywie). Przygotowując organizm do ciąży warto jednak zaopatrzyć się w specjalne, prenatalne zestawy witamin dostarczające dodatkowe 400 mikrogram (0,4 miligrama) kwasu foliowego każdego dnia w celu zapobiegania wadom cewy nerwowej u płodu. Taka suplementacja zmniejsza częstość występowania wad cewy nerwowej nawet o 70%. Do powstania takich zaburzeń układu nerwowego dochodzi w ciągu czterech pierwszych tygodni po zapłodnieniu. Obejmują one wady mózgowia i czaszki oraz wady rdzenia i kanału kręgowego.

Twój lekarz może zalecić Ci większą dawkę kwasu foliowego (nawet 5 miligram każdego dnia) jeśli:

• w Twojej poprzedniej ciąży wystąpiły wady cewy nerwowej,
• w rodzinie Twojej lub Twojego partnera były przypadki takich wad,
• chorujesz na cukrzycę,
• masz BMI>30,
• bierzesz leki na padaczkę.

Suplementy prenatalne będą zawierały także optymalne stężenia witamin rozpuszczalnych w tłuszczach, czyli A, D, E i K, których nie można przedawkowywać starając się o dziecko, ponieważ ich nadmiar jest związany z ryzykiem wad wrodzonych.

• Utrzymuj prawidłową masę ciała

Nadwaga i otyłość zwiększają ryzyko chorób krążenia, cukrzycy i nowotworów, ale także wpływają na zdrowie reprodukcyjne. U kobiet o nieprawidłowej masie ciała częściej występują zaburzenia miesiączkowania oraz niepłodność. Nadwaga i otyłość u ciężarnej mogą prowadzić do rozwoju:

• nadciśnienia indukowanego ciążą,

• stanu przedrzucawkowego,

• zaburzeń zakrzepowo- zatorowych,

• cukrzycy ciążowej,

• zespołu bezdechu sennego,

• poronienia,

• makrosomii płodu (masa urodzeniowa większa niż 4 kilogramy).

U otyłych ciężarnych rośnie ryzyko planowanego i przeprowadzanego w trybie nagłym cięcia cesarskiego, które następnie wiąże się z większą utratą krwi i częstszymi zakażeniami rany pooperacyjnej, niż u kobiet o prawidłowym BMI. Sama otyłość znacząco wpływa także na dyskomfort związany z przebiegiem ciąży: otyłe przyszłe mamy częściej borykają się z obrzękami, bólami kręgosłupa, bólami stawów, zaparciami i zadyszką.

Planując ciąże przestrzegaj zasad zbilansowanej diety i dbaj o regularną aktywność fizyczną, którą będziesz mogła kontynuować w ciąży. Ćwiczenia w ciąży mogą zredukować ból pleców i pozytywnie wpłynąć na nastrój. Świadome planowanie ciąży może być doskonałą motywacją do poprawienia nawyków żywieniowych i zwiększenia aktywności. Dobra kondycja pozwoli Ci także łatwiej przejść przez zmiany, które będą zachodziły w Twoim ciele podczas ciąży. Zapytaj lekarza prowadzącego lub położnej, jakie ćwiczenia są dla Ciebie wskazane, kiedy już będziesz w ciąży. Wykazano, że dla ciężarnych korzystne są ćwiczenia aerobowe oraz ćwiczenia wzmacniające mięśnie o umiarkowanej intensywności, wykonywane 5 razy w tygodniu przez 30 min. Ważne jest także delikatne rozciąganie np. rozciąganie przywodzicieli ud to doskonałe przygotowanie ciała do porodu.

• Zadbaj o dobrostan psychiczny

Starając się o ciąże zadbaj o zredukowanie poziomu stresu. Przewlekły stres wpływa negatywnie na płodność, zwiększa stężenie kortyzolu i prolaktyny, co może powodować wystąpienie cykli bezowulacyjnych. Stresujący tryb życia wpływa także niekorzystnie na częstotliwość stosunków seksualnych. Planując ciąże zapoznaj się z prostymi technikami relaksacji, świadomego oddechu, treningu uważności. Zadbaj o czas dla siebie i o wartościowy czas z partnerem. Proste techniki relaksacyjne to np.:

• technika progresywnej relaksacji mięśni Jacobsona (polega na napinaniu i rozluźnianiu kolejnych grup mięśniowych w określonym porządku),

• trening autogenny Schultza (wzbudzenie poczucia ciepła i ciężkości w różnych częściach ciała za pomocą stwierdzeń opisujących ten stan).

Jeśli przytłacza Cię poczucie niepokoju lub smutku koniecznie zasięgnij profesjonalnej porady. Psycholog, psychoterapeuta i psychiatra stanowią realne wsparcie w stanie kryzysu psychicznego. Ciąża i wiążące się z nią zmiany w gospodarce hormonalnej mogą nasilać objawy obniżonego nastroju. Warto wiedzieć, że można dobrać leki przeciwdepresyjne, które będą bezpieczne dla ciężarnej i dla płodu.

Jak przygotować się do ciąży po 35 roku życia?

Pod względem biologicznym najlepszy czas na planowanie pierwszej ciąży to 20-25 lat. Dojrzałość emocjonalna i społeczna nie idą jednak w parze z biologią. Świadome planowanie ciąży polega także na zadbaniu o bezpieczeństwo finansowe, co często wiąże się z decyzją o odłożeniu macierzyństwa na później. Położnicy określają ciąże u kobiet po 35 roku życia jako ciąże geriatryczne. Po 30 urodzinach szanse na poczęcie dziecka spadają, a dojrzałe przyszłe mamy mają większe ryzyko wielu powikłań, w tym nadciśnienia indukowanego ciążą, stanu przedrzucawkowego, cukrzycy ciążowej, poronienia i przedwczesnego porodu. Nie oznacza to jednak, że zajście w ciąże i urodzenie zdrowego dziecka po 35 roku życia jest niemożliwe. Przygotowania do ciąży nie będą znacząco odmienne u dwudziestolatek, jak i u kobiet po 35 roku życia. W przypadku trudności z poczęciem, medycyna oferuje techniki wspomaganego rozrodu. Kobietom po trzydziestce proponuje się także badania pomagające uzyskać wiedzę na temat stanu płodu nawet na bardzo wczesnych etapach ciąży.

Dr n.med. Justyna Chlebowska-Tuz

Bibliografia:

1. https://www.cdc.gov/preconception/planning.html
2. https://medlineplus.gov/ency/patientinstructions/000513.htm
3. https://www.nhs.uk/pregnancy/trying-for-a-baby/planning-your-pregnancy/
4. https://podyplomie.pl/ginekologia/15389,otylosc-a-przyrost-masy-ciala-podczas-ciazy
5. https://www.mp.pl/pacjent/psychiatria/choroby/123809,czym-sa-okoloporodowe-zaburzenia-psychiczne-i-jak-sie-leczy-kobiety-cierpiace-z-ich-powodu