Czym objawia się choroba syropu klonowego?

Choroba syropu klonowego to uwarunkowane genetycznie zaburzenie metaboliczne, polegające na nieprawidłowym metabolizowaniu przez organizm aminokwasów rozgałęzionych takich jak leucyna, izoleucyna i walina. Charakterystycznym objawem choroby jest zapach moczu przypominający woń syropu klonowego. W artykule charakteryzujemy przyczyny i objawy choroby oraz opisujemy jakie badania wykonywane są w trakcie procesu diagnostycznego pacjenta.

Co to jest choroba syropu klonowego?

Choroba syropu klonowego (ang. maple syrup urine disease (MSUD)) to dziedziczne zaburzenie metaboliczne należące do grupy aminoacidopatii, które wpływa na zdolność organizmu do metabolizowania aminokwasów. W organizmie występuje niedobór lub całkowity brak enzymów rozkładających aminokwasy rozgałęzione (BCAA) takie jak leucyna, izoleucyna i walina. Pierwsze objawy choroby mogą pojawić się już kilka dni po urodzeniu. Choroba syropu klonowego jest ujęta w wykazie badań przesiewowych noworodków, dlatego diagnostyka w kierunku tej choroby wykonywana jest już w pierwszych dniach życia dziecka. Nieleczona MSUD naraża noworodki na zagrażające życiu problemy zdrowotne, w tym epizody choroby zwane kryzysem metabolicznym.  Przy odpowiednio wczesnym wykryciu choroby, wdrożeniu odpowiedniego poradnictwa żywieniowego i genetycznego oraz regularnym kontrolom lekarskim, dzieci  z MSUD mogą zazwyczaj prowadzić zdrowe życie tak jak ich rówieśnicy. Choroba syropu klonowego została po raz pierwszy opisany przez pediatrę J.H. Menkesa w 1954 roku. Częstość występowania w populacji, wynosi około 1:200 000.

Choroba syropu klonowego – przyczyny

Przyczyną choroby syropu klonowego jest niedobór lub brak aktywności enzymów z kompleksu dehydrogenezy rozgałęzionych α-ketokwasów. U pacjentów z MSUD wykrywa się mutacje w genach BCKDHA, BCKDHB lub DBT. Choroba dziedziczy się w sposób autosomalny recesywny. Rodzice zazwyczaj są bezobjawowymi nosicielami choroby, a ryzyko wystąpienia mutacji u dziecka wzrasta gdy rodzice są spokrewnieni. Jeżeli oboje rodziców jest nosicielami choroby, to ryzyko jej wystąpienia u potomstwa wynosi 25%, w przypadku wystąpienia mutacji tylko u jednego rodzica, u dziecka nie powinna wystąpić choroba.                                      

Objawy choroby syropu klonowego

Charakterystyka kliniczna choroby syropu klonowego wyróżnia m.in. postać klasyczną (ciężką), przerywaną lub pośrednią. Noworodki z klasyczną postacią choroby rodzą się bez objawów, jednak już kilka godzin po narodzinach obserwuje się charakterystyczne symptomy choroby. Około 12-24h po porodzie w badaniach laboratoryjnych noworodka zauważalny jest wzrost stężenia BCAA oraz dysproporcje stężenia aminokwasów we krwi, wyczuwalny jest zapach syropu klonowego w woskowinie. Po około 72 – 96 godzinach od narodzin mogą wystąpić wczesne objawy zatrucia metabolicznego takie jak drażliwość, brak apetytu lub nadmierna senność. W moczu można również stwierdzić obecność β-hydroksymaślanu, acetooctanu i α-ketokwasów o rozgałęzionych łańcuchach. W około 4-6 dobie życia dziecka, zapach syropu klonowego wyczuwalny jest już w moczu, postępująca encefalopatia (uszkodzenie mózgowia) objawia się bezwładem, brakiem reakcji na bodźce i bezdechem. Jeżeli choroba nie zostanie odpowiednio szybko zdiagnozowana i leczona to już  7-10 dni po narodzinach, u dziecka może dojść do obrzęku mózgu, śpiączki i niewydolności oddechowej.

U osób z pośrednią postacią choroby występuje częściowy niedobór enzymu dehydrogenezy rozgałęzionych α-ketokwasów i objawy choroby występują sporadycznie, najczęściej w stanach stresu katabolicznego wywołanego np. ciężką infekcją czy silnym stresem.

Choroba syropu klonowego – diagnoza 

Dzięki powszechności badań przesiewowych noworodków, które umożliwiają wstępne wykrycie m.in. choroby syropu klonowego, diagnoza stawiana jest już w pierwszych dniach życia dziecka. Szybkie rozpoczęcie leczenia bezobjawowych niemowląt oznacza, że ​​większość dzieci, u których rozwinęłyby się objawy choroby, pozostaje bezobjawowa.                                                   

Badania

Oprócz wyników badań przesiewowych noworodków do postawienia prawidłowej diagnozy niezbędne jest również wykonanie pomiaru stężenia aminokwasów rozgałęzionych, alloizoleucyny i α -ketokwasów we krwi i moczu. Zastosowanie znajdują również badania genetyczne umożliwiające wykrycie mutacji w genach odpowiedzialnych za wystąpienie objawów choroby (BCKDHA, BCKDHB lub DBT).                                                

Dieta przy chorobie syropu klonowego

Leczenie pacjentów ze zdiagnozowaną chorobą syropu klonowego polega przede wszystkim na wprowadzeniu odpowiednio zmodyfikowanej diety. Zaleca się ograniczenie spożywania pokarmów zawierających aminokwasy rozgałęzione przede wszystkim leucynę, izoleucynę i walinę, zapobiega to uszkodzeniu mózgu i przedwczesnemu zgonowi.                         

Bibliografia:

1. Frazier DM, Allgeier C, Homer C, Marriage BJ, Ogata B, Rohr F, Splett PL, Stembridge A, Singh RH. Nutrition management guideline for maple syrup urine disease: an evidence- and consensus-based approach. Mol Genet Metab. 2014 Jul;112(3):210-7.
2. Strauss, Kevin A., Erik G. Puffenberger, and Vincent J. Carson. „Maple syrup urine disease.” GeneReviews®[Internet] (2020).