Czym są bliznowce? Na czym polega ich diagnostyka i leczenie?

Bliznowiec, nazywany również keloidem, to zgrubiała, twarda skóra, która może się utworzyć nawet po niewielkim urazie. Jak dotąd nie określono dokładnie przyczyn jej powstawania, a zdania na temat samoistnego rozwijania się bliznowca są podzielone. Zmiana ta wymaga leczenia. Dowiedz się, jakie czynniki sprzyjają powstawaniu bliznowca i jakie są metody leczenia tej zmiany. Sprawdź też, jakie są różnice między blizną przerostową a bliznowcem.

Co to jest bliznowiec? Jak wygląda?

Bliznowiec to przerośnięta, stwardniała, zgrubiała, guzowata blizna, która rozwija się w skórze w wyniku działania urazu lub, zdaniem części badaczy, bez uchwytnej przyczyny (tzw. bliznowiec samoistny). Inną nazwą stosowaną do określenia tej patologii jest keloid. Zmianę tę można opisać jako wypukłą narośl na skórze, przeważnie o lśniącej i gładkiej powierzchni, w kolorze ciemnoróżowym, czerwonym lub fioletowym. Z medycznego punktu widzenia bliznowiec to niezłośliwy guz o niezbyt estetycznym wyglądzie, który może utrudniać funkcjonowanie, jeśli uzyska spore rozmiary lub pojawi się tam, gdzie skóra przylega bezpośrednio do kości. Bliznowiec może rozwinąć się w dowolnym miejscu, choć najczęściej obserwuje się go w okolicach pępka, płatków usznych, ramion i mostka. Pojawia się od 4 miesięcy do nawet kilku lat po urazie. Do powstania tej zmiany dochodzi wówczas, gdy fibroblasty, czyli komórki tworzące bliznę, namnażają się zbyt intensywnie. Bliznowiec zawiera niezorganizowany kolagen typu I i III otoczony ubogokomórkowymi pęczkami kolagenu. Nie posiada włókien sprężystych, mieszków włosowych oraz gruczołów potowych i łojowych.

Blizna przerostowa a bliznowiec

Niekiedy bliznowiec bywa mylony lub utożsamiany z blizną przerostową. Poniżej znajdują się najważniejsze różnice między tymi dwiema patologiami.

• Blizna przerostowa formuje się jeszcze w obrębie rany w okresie pierwotnego gojenia, a bliznowiec tworzy się po zagojeniu się rany.
• Synteza kolagenu w bliźnie przerostowej jest kilkakrotnie, a w keloidzie 20-krotnie większa niż w zdrowej skórze.
• Blizna przerostowa jest znacznie mniej wyraźna i widoczna niż bliznowiec.
• Blizna przerostowa stopniowo zanika samoistnie i zdarzają się przypadki, że redukuje się nawet do niemal niezauważalnej postaci. Bliznowiec nie zanika, a stopniowo wzrasta.

W tabeli zaprezentowano szczegółowe różnicowanie blizn przerostowych i keloidów.

Kryterium	Bliznowiec	Blizna przerostowa
Częstość występowania	rzadko	często
Zależność od typu skóry	wzrasta z intensywnością pigmentacji	nie
Lokalizacja	wszędzie	wszędzie
Spontaniczne cofanie	zatrzymanie rozwoju, ale nigdy całkowity zanik	tak
Nawrót po wycięciu	tak	rzadko
Obkurczanie	nie	tak
Rozległość	wykracza poza granice rany	w granicach rany
Dolegliwości	świąd, ból, uczucie napięcia	sporadycznie

Bliznowiec – przyczyny powstania

Do powstania bliznowca może dojść w konsekwencji urazu powstałego m.in. na skutek :

• skaleczenia,
• oparzenia,
• ukąszenia przez owady, ugryzienia przez inne zwierzęta,
• piercingu,
• szczepienia lub podawania leków drogą iniekcji,
• zabiegu kosmetycznego (np. dermabrazji),
• zabiegu chirurgicznego (np. usunięcia znamienia barwnikowego, nacięcia powłok brzusznych w cesarskim cięciu),
• chorób skóry (np. trądziku, zapalenia mieszków włosowych),
• chorób zakaźnych przebiegających ze zmianami skórnymi (np. ospy wietrznej, półpaśca).

Specjaliści zwracają uwagę na występowanie czynników sprzyjających powstawaniu bliznowców, do których należą m.in.:

• ciemna karnacja skóry,
• wiek pomiędzy 10 a 30 lat (w tej grupie najintensywniej zachodzą procesy tworzenia kolagenu i napięcie skóry jest wtedy największe),
• rasa – bliznowce częściej występują u rdzennych mieszkańców Azji i Afryki,
• skłonność osobnicza – predyspozycja rodzinna,
• choroby metaboliczne utrudniające proces gojenia się ran (np. cukrzyca),
• choroby naczyniowe (np. choroba Raynauda – nadmierny skurcz naczyń krwionośnych w obrębie kończyn),
• choroby hormonalne o podłożu autoimmunologicznym (np. choroba Hashimoto),
• zespół Turnera – choroba genetyczna spowodowana całkowitym lub częściowym brakiem jednego z chromosomów X,
• zaburzenie hormonów płciowych u kobiet (np. okres dojrzewania, ciąża, okres pokwitania).

Zdania na temat samoistnego pojawiania się bliznowców są podzielone. Część badaczy uważa, że jest ono niemożliwe i zmiany te są w rzeczywistości wynikiem mikrourazów, które są niewidoczne gołym okiem.

Na czym polega leczenie bliznowców?

Leczenie bliznowców jest konieczne, aby zatrzymać rozwój patologicznego procesu, choć bywa z reguły trudne i obarczone dużym ryzykiem nawrotów. Postępowanie terapeutyczne dostosowuje się indywidualnie, w zależności od charakteru i stopnia zaawansowania zmian. W leczeniu bliznowców wykorzystuje się rozmaite metody, a najczęściej stosuje się jednocześnie kilka spośród następujących:

• ostrzykiwanie preparatami, takimi jak triamcinolon (steroidy obniżają intensywność namnażania fibroblastów i ułatwiają niszczenie nadmiernie produkowanych włókien kolagenowych, zapobiegają przerostowi i obkurczaniu się blizny) czy interferon gamma (cytokina hamuje syntezę kolagenu i proces włóknienia) – środki te są skuteczne w przypadku wczesnych bliznowców;
• opatrunki kompresyjne (uciskowe) z fluorowanymi sterydami – zmniejszają ukrwienie tkanek, a tym samym ograniczają produkcję włókien kolagenowych; blizna ulega stabilizacji, a stan zapalny w jej obrębie się zmniejsza; metoda ta zalecana jest na bliznowce drobne i wczesne;
• opatrunki silikonowe w postaci żelu bądź plastrów – ich działanie związane jest z ograniczeniem parowania wody i zwiększeniem nawodnienia tkanek, co prowadzi do zahamowania wzrostu blizny i jej zmiękczenia oraz złagodzenia świądu;
• ultradźwięki – pozwalają na zwiększenie rozciągliwości włókien kolagenowych, w wyniku czego bliznowiec staje się bardziej elastyczny, zmniejsza się świąd i ból;
• laseroterapia, a szczególnie pulsacyjny laser barwnikowy –prowadzi do niedotlenienia tkanek i uszkodzenia struktury włókien kolagenowych, a w konsekwencji do zmniejszenia masy blizny oraz zwiększenia jej elastyczności i zblednięcia;
• krioterapia, czyli niszczenie tkanek przy użyciu niskiej temperatury (zazwyczaj wymrażanie ciekłym azotem) – metoda ta może być stosowana łącznie z miejscowym wstrzykiwaniem triamcinolonu, co podnosi efektywność leczenia;
• radioterapia – na skutek promieniowania dochodzi do uszkodzenia fibroblastów oraz zmiany struktury i organizacji kolagenu;
• chirurgiczne wycięcie zmian – stosowane w ostateczności z uwagi na ryzyko odnowienia i powiększenia się zmiany po wycięciu, jako że operacja to kolejny bodziec drażniący tkanki.

Autor: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia:

1. S. Jabłońska, S. Majewski, Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, PZWL, Warszawa 2005.
2. M. Jurzak, A. Goździalska, G. Dębska, Keloidy – łagodne nowotwory tkanki łącznej powstające w wyniku zaburzeń gojenia, „Państwo i Społeczeństwo” 2012, t. XII, nr 2, s. 7–19.
3. M. Mackiewicz-Wysocka, R. Żaba, Pathogenesis and some methods of treatment of keloids and hypertrophic scars, „Przewodnik Lekarski” 2007, nr 5, s. 79–86.
4. H. Witmanowski, E. Lewandowicz i wsp., Blizny przerostowe i keloidy. Część I. Patogeneza i patomechanizm powstawania, „Postępy Dermatologii i Alergologii” 2008, t. XXV, nr 3, s. 107–115.