Trądzik pospolity – co go powoduje? Objawy i leczenie trądziku pospolitego

Trądzik pospolity to przypadłość rozpowszechniona w społeczeństwie, zwłaszcza wśród osób młodych. Głównym czynnikiem sprawczym tej choroby jest wzmożona aktywność gruczołów łojowych, ich nadmierne rogowacenie i nadkażenie bakteryjne. Leczenie ma charakter miejscowy i ogólny.

Trądzik pospolity – co to za przypadłość?

Trądzik pospolity to jedna z częstszych dermatoz, czyli schorzeń dermatologicznych. Ma charakter przewlekły i znacząco wpływa na jakość życia osoby chorej. Z podobną częstotliwością występuje u kobiet i mężczyzn, przy czym wśród panów z reguły ma cięższy przebieg. Trądzik pospolity dotyczy najczęściej osób młodych, lecz coraz częściej obserwuje się go u osób dojrzałych. Mówi się wówczas o trądziku późnym.

Trądzik pospolity – przyczyny

Wymienia się trzy główne przyczyny powstawania trądziku pospolitego:

• wzmożoną aktywność gruczołów łojowych, za co odpowiada podniesiony poziom hormonów androgenowych, które powiększają gruczoły łojowe i nasilają produkcję łoju (zwanego również sebum);
• nieprawidłowości rogowacenia przewodów, które odpowiadają za wyprowadzanie sebum z gruczołów łojowych, w konsekwencji czego powstają zaskórniki (postać otwarta – wydzielanie sebum na zewnątrz, postać zamknięta – powstanie guzka, krosty lub grudki, w zależności od nasilenia problemu);
• kolonizacja mieszków włosowych przez bakterie – powierzchniowo obserwuje się tlenowe ziarenkowce, a głębiej Propionibacterium acnes, które są fizjologicznym elementem flory bakteryjnej, lecz w nadmiarze są szkodliwe. Stąd też ważnym badaniem, na jakie kieruje się chorego, jest posiew w kierunku bakterii wywołujących trądzik pospolity. Polega on na wykonaniu wymazu ze skóry zmienionej chorobowo, zanim wprowadzona zostanie antybiotykoterapia.

Nie bez znaczenia dla rozwoju choroby są również: uwarunkowania genetyczne, zaburzenia immunologiczne i czynniki psychologiczne czy fizykalne. Rozpatrywane są korelacje trądziku pospolitego z dietą i suplementacją, mikrobiotą jelitową oraz pielęgnacją skóry.

Gdzie lokalizują się zmiany w trądziku pospolitym?

Z uwagi na to, że trądzik pospolity związany jest przede wszystkim z nadmierną produkcją łoju, to towarzyszące mu zmiany występują głównie w okolicach obfitujących w gruczoły łojowe. Koncentrują się zatem na twarzy – w strefie T (czoło, nos, broda), na plecach i klatce piersiowej, a sporadycznie na innych częściach ciała. Ich dokładne rozmieszczenie zależy od postaci choroby.

Trądzik pospolity – objawy

Objawy trądziku pospolitego zależą od postaci choroby, która może być łagodna lub ciężka.

W przypadku tej pierwszej wymienia się formę:

• zaskórnikową, niezapalną – zlokalizowana na twarzy; przeważają otwarte i/lub zamknięte zaskórniki – w pierwszym przypadku ujścia mieszków gruczołów łojowych i mieszków włosowych są drożne, a w drugim całkowicie niedrożne;
• grudkową – zlokalizowana na twarzy; występują grudki, krosty i zaskórniki;
• grudkowo-krostkową, zapalną – najczęściej spotykana postać, zlokalizowana na twarzy, plecach, ramionach i klatce piersiowej; występują zaskórniki, grudki i krosty, rozwija się stan zapalny.

W postaci ciężkiej wymienia się formę:

• ropowiczą, guzkową, guzkowo-cystową – występują liczne zaskórniki, guzy, guzki, które mogą przebijać się na zewnątrz, co prowadzi do utworzenia kanałów i przetok, z których wydobywa się wydzielina ropna i/lub krwista; zmiany ustępują, pozostawiając blizny zanikowe i keloIdy;
• skupioną – występowanie torbieli i głębokich ropni, które ustępują, tworząc blizny przerosłe i zanikowe;
• bliznowcową – tworzenie przerosłych blizn;
• piorunującą – najcięższa postać trądziku; typowy jest nagły początek, a zmianom skórnym towarzyszą objawy ogólne (złe samopoczucie, spadek masy ciała, gorączka, bóle stawowo-mięśniowe); zmiany chorobowe przypominają trądzik skupiony, mogą powstać ropnie, martwica i bliznowacenie.

Występuje także trądzik: zawodowy, polekowy, kosmetyczny i niemowlęcy. Rozwija się na skutek działania czynnika prowokującego. Po jego wyeliminowaniu zmiany ustępują.

Trądzik pospolity – leczenie

Leczenie trądziku pospolitego stanowi spory problem z uwagi na nawrotowy charakter tej dermatozy. W przypadku zmian o niewielkim i średnim nasileniu korzysta się ze środków miejscowych o działaniu przeciwłojotokowym, przeciwzapalnym, komedolitycznym i przeciwbakteryjnym. Mają one postać m.in. aerozoli, past, pudrów czy zawiesin.

Przy zmianach grudkowych i zaskórnikowych wykorzystuje się głównie środki z witaminą A, erytromycyną i adapalenem. W zmianach krostkowych, grudkowych i zaskórnikowych stosuje się nadtlenek benzoilu, kwas azelainowy i antybiotyki (neomycynę, erytromycynę, klindamycynę, tetracyklinę). W przypadku torbieli ropnych konieczne jest ich oczyszczanie.

W ciężkich postaciach trądziku pospolitego leczenie ma charakter ogólny. Opiera się na grupach leków, które stosuje się w terapii miejscowej oraz preparatach hormonalnych (cyproteron, drospirenon) i pochodnych witaminy A, takich jak: tretinoina, izotretinoina, adapalen i tazaroten. Najczęściej stosuje się antybiotyki z grupy tetracyklin, które wykazują wielokierunkowe działanie. Dodatkowo wspomagająco wykorzystuje się preparaty witaminowe, w szczególności witaminę PP i witaminy z grupy B (poza witaminą B12, która może nasilać objawy) oraz cynk.

Pielęgnacja skóry trądzikowej

Ważnym elementem leczenia trądziku pospolitego jest pielęgnacja skóry. Wymaga ona odpowiedniego oczyszczenia. W tym celu korzysta się z roztworów i żeli z dodatkiem tymolu, mentolu czy kwasu salicylowego. Najlepiej stosować dermokosmetyki dedykowane do skóry ze zmianami trądzikowymi. Preparaty powinny mieć działanie przeciwzapalne, przeciwłojotokowe i zmniejszające tworzenie zaskórników. Należy unikać kosmetyków zawierających mydło i alkohol etylowy, ponieważ mają one działanie przesuszające i niszczą warstwę okluzyjną, co nasila objawy.

Z uwagi na problem przesuszenia skóry w przebiegu trądziku istotne jest jej nawilżanie. Środki nawilżające nie powinny zawierać elementów zapachowych, drażniących i emulgatorów. Polecane substancje to: mocznik, kwas hialuronowy, kwas mlekowy, kolagen i witamina E. Należy podkreślić, że w procesie pielęgnacji skóry trądzikowej nie wolno samodzielnie opróżniać zmian, ponieważ wiąże się to z ryzykiem powstawania blizn i przebarwień.

Trądzik pospolity – leczenie w gabinecie kosmetycznym

Zabiegi na trądzik pospolity mogą wspomóc leczenie.Wśród najpopularniejszych metod wymienia się:

• laseroterapię – ukierunkowana na działanie złuszczające zrogowaciały naskórek, antybakteryjne, regeneracyjne na procesy odnowy skóry i ograniczające łojotok;
• IPL – zintensyfikowane źródło światła: niebieskiego – zwalczanie bakterii Propionibacterium acnes, czerwonego i pomarańczowego – działanie antybakteryjne i usuwanie przebarwień, podczerwonego ze światłem widzialnym – kondycjonowanie stanu skóry;
• światło LED – niebieskie zwalcza bakterie Propionibacterium acnes, czerwone – wyzwala efekt przeciwzapalny;
• krioterapię – w leczeniu blizn potrądzikowych;
• kontrolowane usuwanie naskórka – mikrodermabrazja diamentowa z wykorzystaniem końcówki z mikrokryształkami o właściwościach ścierających i korundowa z użyciem mikrokryształów korundu;
• peelingi chemiczne – złuszczenie naskórka dzięki aplikacji substancji chemicznej, wyciszenie stanu zapalnego i kontrolowanie produkcji łoju. W leczeniu trądziku pospolitego zalecane są: kwas glikolowy, kwas pirogronowy, kwas salicylowy, kwas azelainowy i kwas migdałowy;
• peeling kawitacyjny – oczyszczenie skóry z wykorzystaniem fal ultradźwiękowych w połączeniu z wodą.

Trądzik pospolity – leczenie domowe

Leczenie trądziku pospolitego można wspomagać domowymi sposobami, spośród których najważniejszy to odpowiedni sposób odżywiania. Należy:

• unikać produktów wysoko przetworzonych, bogatych w konserwanty, sztuczne barwniki i węglowodany, a także słonych przekąsek i ostrych przypraw;
• zrezygnować z wszelkich używek;
• spożywać produkty bogate w witaminę A (szpinak, pomidory, marchew), witaminy z grupy B (orzechy, wątróbka, rośliny strączkowe) i cynk (owoce morza, wątróbka, kasza gryczana, ryby, pestki dyni);
• zadbać o obecność błonnika w diecie, który wspomaga pracę układu pokarmowego, a tym samym oczyszczanie organizmu. Bogate w błonnik są m.in. otręby, pełnoziarniste pieczywo i kasza jęczmienna.

A: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia:

1. M. Biegaj, Trądzik pospolity i jego leczenie, „Kosmetologia Estetyczna” 2017, t. 2, nr 6, s. 155–158.
2. J. Biegalska, R. Żaba, Trądzik pospolity, „Przewodnik Lekarski” 2004, t. 6, nr 7, s. 34–60.
3. J. Dawidziak, M. Balcerkiewicz, Dieta jako uzupełnienie leczenia trądziku pospolitego (Acne vulgaris). Cz. I witaminy i minerały, „Farmacja Współczesna” 2016, nr 9, s. 1–5.
4. E. Szmaj-Kupny, M. Kuś, Trądzik pospolity w ujęciu holistycznym, „Aesthetic Cosmetology and Medicine” 2020, t. 9, nr 4, s. 389–393.