Deficyt LCHAD – jak wpływa na codzienne funkcjonowanie?

Deficyt LCHAD (niedobór dehydrogenazy długołańcuchowych acylo-CoA – LCHAD, ang. Long-Chain 3-Hydroxyacyl-CoA Dehydrogenase Deficiency) to rzadka choroba metaboliczna, uwarunkowana genetycznie, należąca do grupy wrodzonych błędów utleniania kwasów tłuszczowych. Przyczyną choroby jest mutacja w genie HADHA, który koduje enzym LCHAD. Do najczęstszych objawów zalicza się hipoglikemię, osłabienie organizmu, polineuropatię obwodową i nieprawidłowości siatkówki. W poniższym artykule wyjaśniamy czym jest LCHAD, jakie są przyczyny i objawy tej choroby oraz jak wygląda proces diagnostyczny.

Przyczyny występowania deficytu LCHAD

Dehydrogenaza długołańcuchowych acylo-CoA (LCHAD) to enzym pełniący bardzo ważną funkcję w procesie utleniania kwasów tłuszczowych w mitochondriach komórek. LCHAD przekształca długołańcuchowe acylo-CoA (pochodne długołańcuchowych kwasów tłuszczowych) w związki, które mogą być dalej metabolizowane w organizmie w celu uzyskania energii. Przyczyną deficytu LCHAD jest mutacja w genie HADHA, co prowadzi do nieprawidłowości w metabolizmie tłuszczów. Najczęstsza mutacja to c.1528G>C (Glu510Gln, p.E510Q). Mutacja ta prowadzi do zaburzenia aktywności enzymu LCHAD, przez co długołańcuchowe kwasy tłuszczowe nie mogą być efektywnie rozkładane w mitochondriach. Do skutków mutacji zalicza się uszkodzenie mięśni, wątroby, serca i układu nerwowego, zaburzenie metabolizmu energetycznego, nagromadzenie toksycznych długołańcuchowych hydroksyacylo-CoA.

Deficyt LCHAD dziedziczony jest autosomalnie recesywnie, co oznacza, że do wystąpienia objawów choroby niezbędne jest posiadanie dwóch kopii uszkodzonego genu, odziedziczonych po jednej od matki i ojca. Osoby, które są nosicielami choroby, czyli posiadają tylko jeden allel zmutowanego genu, zazwyczaj nie wykazują objawów lub stwierdza się u nich łagodne zaburzenia metaboliczne. 

Objawy deficytu LCHAD

Nasilenie objawów deficytu LCHAD może być różne i zależy od ciężkości mutacji, stopnia uszkodzenia genu oraz wieku pacjenta. Obraz kliniczny choroby może obejmować zaburzenia metaboliczne, uszkodzenia układu nerwowego, wątroby, mięśni i serca. W okresie noworodkowym i niemowlęcym najczęściej występują następujące objawy:

• kwasica metaboliczna, która jest następstwem zaburzeń metabolicznych,
• arytmie, zaburzenia rytmu serca, nieprawidłowości w funkcjonowaniu układu sercowo-naczyniowego,
• hepatomegalia, czyli powiększenie wątroby,
• problemy z oddychaniem – w ciężkich przypadkach choroby może wystąpić niewydolność oddechowa, która jest następstwem osłabienia mięśni oddechowych,
• osłabienie, apatia, letarg – dziecko słabo reaguje na bodźce, jest apatyczne i senne,
• wymioty, brak apetytu – u niemowląt pojawiają się trudności z ssaniem i przyjmowaniem mleka, czego konsekwencją może być odwodnienie,
• niski poziom glukozy we krwi (hipoglikemia) – zaburzenia metabolizmu tłuszczów powodują, że organizm dziecka nie jest w stanie wytworzyć wystarczającej ilości energii, co skutkuje obniżeniem poziomu glukozy.

W okresie dzieciństwa na obraz kliniczny choroby składają się następujące objawy:

• epizody hipoglikemii w wyniku stresu, głodowania lub choroby, wynikające ze wzmożonej wrażliwości na stres metaboliczny,
• zwiększone ryzyko rozwoju kardiomiopatii z powodu nieprawidłowego wykorzystania tłuszczy jako źródła energii,
• rabdomioliza – czyli rozpad mięśni, czego konsekwencją jest silny ból i osłabienie,
• uszkodzenie nerek,
• osłabienie mięśni, miopatia, mniejsze zdolności ruchowe.

Symptomy choroby w wieku dorosłym to:

• długotrwałe osłabienie mięśni, dolegliwości bólowe, problemy z przemieszczaniem się,
• problemy neurologiczne – problemy z koncentracją, drżenie mięśniowe, zaburzenia równowagi,
• osłabienie pracy serca, kardiomiopatia prowadząca do niewydolności serca.

U kobiet ciężarnych, u których płód choruje na deficyt LCHAD występuje zwiększone ryzyko powikłań w postaci zespołu HELLP, który obejmuje hemolizę (rozpad krwinek czerwonych, niską liczbę płytek krwi oraz podwyższenie poziomu enzymów wątrobowych), co stanowi bezpośrednie zagrożenie życia dla matki i dziecka, dodatkowo może wystąpić ostre stłuszczenie wątroby ciężarnych.

Diagnostyka deficytu LCHAD

Diagnostyka deficytu LCHAD jest procesem wieloetapowym, który rozpoczyna się od zebrania dokładnego wywiadu medycznego i ocenie rodzinnej historii występowania chorób wrodzonych. Z badań laboratoryjnych zalecane jest wykonanie badania profilu pochodnych acylowych karnityn we krwi. Dodatkowo, chory może mieć wykonaną analizę moczu pod kątem oznaczenia kwasów organicznych oraz badania biochemiczne – określające poziom acyloCoA, ponieważ na skutek nieprawidłowego metabolizmu tłuszczów, może dojść do nagromadzenia długołańcuchowych acylo-CoA we krwi. Parametry wątrobowe, takie jak AST lub ALT, służą do oceny stanu wątroby. 

Kluczowym elementem diagnostyki deficytu LCHAD są badania genetyczne, które umożliwiają zidentyfikowanie mutacji w genie HADHA, co jest ostatecznym potwierdzeniem choroby. W przypadku rodzinnego występowania deficytu LCHAD, można wykonać badania na nosicielstwo wspomnianej mutacji u przyszłych rodziców, aby określić ryzyko wystąpienia choroby u potomstwa. USG lub tomografia komputerowa jamy brzusznej umożliwiają ocenę stanu wątroby, która może zostać uszkodzona w wyniku zaburzeń metabolicznych. Echokardiografia wykorzystywana jest do diagnozowania nieprawidłowości w funkcjonowaniu serca, np. kardiomiopatii.

W przypadku deficytu LCHAD bardzo ważne jest przeprowadzenie diagnostyki różnicowej, należy wykluczyć zaburzenia w metabolizmie węglowodanów, białek i inne choroby powodujące nieprawidłowości w rozkładzie tłuszczów, np. deficyt MCAD.