Densytometria kości – co warto wiedzieć?

Densytometria kości jest badaniem obrazowym, podczas którego można określić gęstość mineralną kości oraz zawartość składników mineralnych w kośćcu. To tzw. złoty standard w diagnostyczne groźnej choroby, jaką jest osteoporoza. Procedura jest bezpieczna, bezbolesna i nie skutkuje powikłaniami zdrowotnymi.

Czym jest osteoporoza?

Wg Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO) osteoporoza to metaboliczne schorzenie szkieletu, którego cechą charakterystyczną jest niska masa kostna oraz zaburzenia mikroarchitektoniki tkanki kostnej. Jest to choroba bardzo groźna i podstępna, ponieważ początkowo nie daje żadnych objawów (nazywana jest często „cichą złodziejką kości”) – chory zwykle dowiaduje się o schorzeniu w momencie wystąpienia złamania kości, tzw. złamania osteoporotycznego. Z danych pochodzących z raportu „NFZ o zdrowiu. Osteoporoza 2013-2022” wynika, że szacowana liczba chorych na osteoporozę w Polsce w 2022 roku to 2,1 mln osób (z czego 1,7 mln to kobiety); w tym samym roku odnotowano 146 tys. złamań, które najczęściej przypisywane są osteoporozie.

Do metod diagnostycznych osteoporozy zaliczamy między innymi:

• badanie podmiotowe: wywiad z pacjentem na temat dolegliwości, zażywanych leków, diety czy ogólnego stanu zdrowia,
• badanie przedmiotowe: ocena sylwetki pacjenta,
• badanie obrazowe: densytometria kości (tzw. złoty standard w diagnostyce osteoporozy).

Densytometria – co to jest?

Densytometria (absorpcjometria podwójnej energii promieniowania rentgenowskiego, ang. dual-energy X-ray Absorptiometry, DXA lub DEXA), zwana jest inaczej badaniem densytometrycznym kości. To dokładna, precyzyjna procedura rentgenowska, pozwalająca określić gęstość mineralną kości (ang. bone mineral density, BMD) i zawartość składników mineralnych (ang. bone mineral content, BMC) – dzięki temu możliwa jest ocena nie tylko ryzyka pojawienia się osteoporozy, ale również określenie stopnia jej rozwoju. Dzięki wczesnemu wykryciu schorzenia lub stanu poprzedzającego wystąpienie osteoporozy (osteopenia), istnieje szansa na wdrożenie terapii, która zapobiegnie skutkom choroby, takim jak np. złamania kości.

Przeczytaj również: https://diag.pl/pacjent/artykuly/rodzaje-osteoporozy-profilaktyka-i-diagnostyka-choroby/

Badanie przeprowadzane jest przy pomocy specjalistycznego urządzenia zwanego aparatem densytometrycznym – aparatura tego rodzaju została wprowadzona do powszechnego użytku w 1987 roku. Najczęściej diagnozowany jest odcinek lędźwiowy kręgosłupa (tzw. densytometria kręgosłupa lędźwiowego) lub bliższy koniec kości udowej (tzw. densytometria szyjki kości udowej). Rzadko lekarz decyduje o przeprowadzeniu badania w okolicach przedramienia lub innych częściach ciała.

Oprócz wspomnianych wyżej parametrów, wynik badania densytometrycznego zawiera dane na temat wskaźników:

• T-score – liczba odchyleń standardowych od wzorcowej, szczytowej masy kostnej osób w wieku od 20 do 29 lat;
• Z-score – liczba odchyleń standardowych, odnosząca się do osób tej samej płci będących w wieku badanej osoby.

Aby przeprowadzić w Polsce bezpłatne badanie densytometryczne (finansowane w ramach NFZ), należy udać się do lekarza POZ. Jeśli lekarz uzna za konieczne, wystawia pacjentowi skierowanie do ambulatoryjnej opieki specjalistycznej. Specjalista z poradni chorób metabolicznych, ortopedii i traumatologii narządu ruchu, reumatologii, geriatrii, endokrynologii czy leczenia osteoporozy może wydać skierowanie na badanie DXA, jeśli uzna, że wskazane jest jego przeprowadzenie. Badanie densytometryczne można również wykonać odpłatnie w placówkach prywatnych.

Densytometria kości – wskazania

Wskazaniem do przeprowadzenia densytometrii jest podejrzenie niskiej gęstości tkanki kostnej. Dlatego badaniu powinny się poddać osoby:

• w podeszłym wieku: kobiety, które ukończyły 65. rok życia (lub młodsze, jeśli wystąpiły u nich złamania osteoporotyczne) oraz mężczyźni po 70. roku życia;
• ze złamaniami kości;
• cierpiące na przewlekłe schorzenia narządu ruchu;
• przyjmujące leki, które obniżają gęstość mineralną kości (np. glikokortykoidy, niektóre leki przeciwnowotworowe, środki przeciwkrzepliwe);
• cierpiące np. na niedowagę, otyłość, zaburzenia hormonalne, choroby hematologiczne, schorzenia nerek czy zaburzenia trawienne;
• w trakcie leczenia osteopenii i osteoporozy (w celu monitorowania skuteczności terapii).

Densytometria – przeciwwskazania

Z uwagi na fakt, że densytometria kości jest procedurą, w trakcie której wykorzystywane jest promieniowanie rentgenowskie, bezwzględnym przeciwwskazaniem do przeprowadzenia badania jest ciąża. Należy pamiętać, że duże zmiany zwyrodnieniowe, złamania kości, zbyt gruba warstwa tkanek miękkich, wszczepy czy implanty w badanej okolicy, mogą wpłynąć na wiarygodność wyniku. W takiej sytuacji, lekarz decyduje o przeprowadzeniu densytometrii w innej części ciała.

Densytometria kości – jak przygotować się do badania?

Badanie densytometryczne kości nie wymaga specjalnych przygotowań. Ważne jest natomiast, aby w okolicy badanego obszaru nie znajdowały się żadne metalowe przedmioty (biżuteria, zapinki, suwaki itp.).

Densytometria kości – jak przebiega badanie?

Badanie densytometryczne kości trwa krótko (zaledwie kilka minut), jest nieinwazyjne i całkowicie bezbolesne. Na początku specjalista dokonuje pomiarów (waga, wzrost) osoby, która ma być poddana procedurze – jest to niezbędne do obliczenia procentowej gęstości kości. W zależności od badanego obszaru, pacjent jest następnie proszony o przyjęcie na specjalnym stole pozycji leżącej lub siedzącej oraz pozostanie w bezruchu (pozycję wskazuje radiolog). W trakcie badania, aparat rentgenowski (densytometr) emituje promieniowanie o bardzo niewielkim natężeniu, dzięki któremu możliwy jest odczyt masy kości. Bardzo istotne jest, aby urządzenie było dokładnie skalibrowane, tak aby wynik badania nie był zafałszowany.

Densytometria kości – wyniki badań

Wyniki badania densytometrycznego kości mogą być następujące (kategorie diagnostyczne osteoporozy opracowane przez WHO):

• T-score od -1 do 1: norma;
• T-score od -1,1 do -2,4: osteopenia;
• T-score ≤ -2,5 : osteoporoza;
• T-score ≤-2,5 z potwierdzoną obecnością typowego osteoporotycznego złamania: osteoporoza zaawansowana.

Warto zaznaczyć, że wynik musi interpretować lekarz.

Densytometria kości – powikłania

Jak wspomniano wcześniej, densytometria kości jest badaniem bezpiecznym, ponieważ dawka promieniowania, którą otrzymuje pacjent jest niewielka. Warto jednak wiedzieć, że wpływ promieniowania rentgenowskiego nie jest obojętny dla organizmu, dlatego trzeba poinformować lekarza o ewentualnych badaniach RTG, które zostały przeprowadzone w ostatnim czasie (np. RTG klatki piersiowej, RTG kończyny), aby uniknąć niepotrzebnej kumulacji dawek diagnostycznych.