Dieta eliminacyjna, czyli jaka? Na czym polega ten sposób żywienia

Dieta eliminacyjna to skuteczna metoda leczenia nadwrażliwości pokarmowych. Polega na wykluczeniu z jadłospisu potencjalnie szkodliwych pokarmów, a następnie, po ustąpieniu objawów, stopniowym ich wprowadzaniu. Dzięki temu można zidentyfikować produkty, które powodują problemy zdrowotne, i wyeliminować je na stałe. W tym wpisie omówimy szczegóły dotyczące diety eliminacyjnej.

Dieta eliminacyjna – na czym polega?

Podstawową zasadą diety eliminacyjnej jest ścisłe unikanie pokarmów, które mogą wywoływać dokuczliwe objawy. W zależności od pierwotnej przyczyny dolegliwości dietę eliminacyjną stosuje się czasowo lub na stałe. Skuteczność i bezpieczeństwo tego sposobu odżywiania się zależą od jego dostosowania do indywidualnych potrzeb każdej osoby. Ważne jest, aby był dobrany z uwzględnieniem różnych czynników, takich jak wiek, płeć, zapotrzebowanie energetyczne, współistniejące choroby oraz preferencje żywieniowe. Prawidłowo ułożony jadłospis powinien być zbilansowany pod względem jakościowym i ilościowym, tak, aby dostarczać organizmowi wszystkich niezbędnych składników pokarmowych. 

Dieta eliminacyjna – jak rozpocząć?

W praktyce dieta eliminacyjna jest zazwyczaj prowadzona dwuetapowo: 

• Faza eliminacji – pacjent wyklucza z jadłospisu podejrzane pokarmy przynajmniej na kilka tygodni. 
• Faza prowokacji – po osiągnięciu znaczącej poprawy zdrowia pacjent stopniowo wprowadza z powrotem wykluczone wcześniej pokarmy, jeden po drugim, obserwując, czy objawy nie wracają. Każdy na nowo wprowadzony pokarm należy testować przez kilka dni, aby można było dokładnie ocenić jego wpływ na organizm.

Cały proces powinien być prowadzony pod kontrolą lekarza specjalisty lub dietetyka, który monitoruje odpowiedź pacjenta na ponowne wprowadzenie do jadłospisu wcześniej wykluczonych pokarmów i ewentualne występowanie objawów. Dieta eliminacyjno-prowokacyjna wymaga cierpliwości i dokładności, a jej wyniki są kluczowe dla właściwej diagnozy i planowania dalszego leczenia. 

Zobacz również: Złe samopoczucie po jedzeniu – przyczyn poszukaj razem z nami.

Dieta eliminacyjna – kiedy stosować? 

Dieta eliminacyjna jest najczęściej stosowana w przypadku nadwrażliwości pokarmowych, czyli niepożądanych reakcji organizmu na pokarmy spożywane w dawce tolerowanej przez osoby zdrowe. W zależności od charakteru nadwrażliwości dieta eliminacyjna może być wprowadzana na stałe lub na określony czas.

• Alergie pokarmowe – wykluczenie alergizującego pokarmu z jadłospisu

W leczeniu alergii pokarmowej kluczowe jest wyeliminowanie na stałe pokarmów wywołujących reakcje alergiczne, by nie dopuścić do pojawiania się przykrych objawów czy stanu zagrożenia życia, co może nastąpić np. przy alergii na orzeszki ziemne. Osoby z alergiami muszą szczegółowo sprawdzać skład spożywanych artykułów. Od 2004 r. producenci żywności są zobowiązani do informowania na etykietach o obecności potencjalnych alergenów. Obowiązek ten obejmuje również żywność sprzedawaną bez opakowania, taką jak produkty dostępne w restauracjach i cukierniach. Osoby uczulone powinny regularnie sprawdzać skład nawet dobrze znanych produktów, ponieważ może on się zmieniać w wyniku modyfikacji technologii produkcji.

• Nietolerancja laktozy – eliminacja z diety produktów mlecznych 

W przypadku stwierdzenia nietolerancji laktozy konieczne jest zastosowanie diety eliminacyjnej, polegającej na ograniczeniu lub całkowitym zrezygnowaniu z mleka i produktów mlecznych zawierających laktozę. Stopień ograniczenia powinien być dostosowany do indywidualnej tolerancji pacjenta. Ważne jest, aby dieta eliminacyjna, która wyklucza nabiał, zawierała jego zamienniki oraz produkty bogate w wapń, aby zapewnić właściwe funkcjonowanie organizmu.

• Nadwrażliwości pokarmowe IgG-zależne – czasowa dieta eliminacyjna 

Przy nadwrażliwościach pokarmowych IgG-zależnych zaleca się czasowe unikanie danego produktu spożywczego. Dieta eliminacyjna w tym przypadku służy wyciszeniu przewlekłego stanu zapalnego toczącego się w organizmie. Po ustąpieniu objawów produkty można stopniowo wprowadzać z powrotem do jadłospisu, obserwując, czy nie pojawiają się dolegliwości.

Dieta eliminacyjno-rotacyjna a nadwrażliwości pokarmowe IgG-zależne

Dieta eliminacyjno-rotacyjna jest skuteczną metodą leczenia nadwrażliwości pokarmowych IgG-zależnych. Proces ten zaczyna się od wykluczenia potencjalnie szkodliwych pokarmów minimum na 3 miesiące, choć zaleca się stosowanie diety przez 6-12 miesięcy. Po tym czasie stopniowo wprowadza się do jadłospisu wyeliminowane wcześniej produkty i obserwuje reakcje organizmu. Dieta rotacyjna, będąca częścią tego procesu, polega na spożywaniu dozwolonego produktu nie częściej niż co 3 lub 4 dni, żeby uniknąć ryzyka wtórnej nietolerancji. Taka rotacja pomaga również w dostarczeniu organizmowi wszystkich niezbędnych składników odżywczych. Ważne jest, aby każdy wykluczony produkt zastąpić co najmniej 3 zamiennikami z tej samej grupy spożywczej. 

Przeczytaj także: Przewlekłe problemy jelitowe – poznaj 4 możliwe przyczyny.

Spersonalizowana dieta eliminacyjna 

Spersonalizowana dieta eliminacyjna jest kluczowa w leczeniu nadwrażliwości pokarmowych IgG-zależnych, których objawy pojawiają się z opóźnieniem i mogą utrzymywać się od kilku dni do kilku tygodni. Z tego powodu trudne jest samodzielne powiązanie dokuczliwych symptomów z konkretnymi pokarmami. W takich przypadkach, aby precyzyjnie zidentyfikować źródło dolegliwości, warto wykonać test laboratoryjny, np. badanie myfoodprofile. Test ten dokładnie wskaże, które produkty spożywcze należy usunąć z jadłospisu, aby zmniejszyć dolegliwości. Jeśli zdecydujesz się na wykonanie testu myfoodprofile, otrzymasz nie tylko wyniki, ale także obszerny, zindywidualizowany przewodnik dietetyczny. Przewodnik ten, opracowany na podstawie wyników badania, zawiera szczegółowe wskazówki dotyczące diety eliminacyjnej oraz informacje o dostępnych zamiennikach wykluczonych produktów. Dzięki temu wprowadzenie zmian w stylu odżywiania i początki na diecie eliminacyjnej będą znacznie prostsze.

Dieta eliminacyjna – korzyści 

Skuteczne zidentyfikowanie i wyeliminowanie problematycznych pokarmów pozytywnie wpływają na stan zdrowia i samopoczucie. Stosowanie diety eliminacyjnej często wiąże się z większą świadomością żywieniową, co może prowadzić do zdrowszych wyborów żywieniowych na co dzień. Jeśli dieta eliminacyjna będzie zindywidualizowana, znacząco zwiększy się jej skuteczność. 

Trudności diety eliminacyjnej 

Dieta eliminacyjna stanowi wyzwanie, ponieważ wymaga ścisłego przestrzegania zasad, co może być trudne i czasochłonne. Wykluczenie wielu pokarmów z jadłospisu może prowadzić do niedoborów niektórych składników pokarmowych, dlatego ważne jest, aby żywienie było odpowiednio zbilansowane. Podczas stosowania diety eliminacyjnej należy zwrócić szczególną uwagę na odpowiednią podaż witamin A, E, D, C i B6, składników mineralnych, takich jak żelazo, cynk, selen, oraz niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych. Zaleca się jedzenie warzyw, szczególnie tych zawierających fitoncydy, które wykazują działanie bakteriobójcze i grzybobójcze. Warto także uwzględnić w jadłospisie kiszonki, bogate w probiotyki, korzystnie wpływające na florę bakteryjną jelit. W niektórych sytuacjach, takich jak spotkania rodzinne czy wyjścia do restauracji, stosowanie diety eliminacyjnej może być utrudnione. Warto skonsultować się z dietetykiem w celu opracowania zbilansowanego planu żywieniowego, który zapewni wszystkie niezbędne składniki pokarmowe przy jednoczesnym wyeliminowaniu produktów wywołujących objawy nadwrażliwości pokarmowej.

Dieta hipoalergiczna – co to jest?

Specjalnym rodzajem diety eliminacyjnej jest dieta hipoalergiczna, która ma na celu zminimalizowanie ryzyka reakcji alergicznych. Jest to szczególnie ważne dla osób z ciężkimi alergiami pokarmowymi, które mogą prowadzić do poważnych i zagrażających życiu reakcji anafilaktycznych. Dieta hipoalergiczna jest zazwyczaj bardzo restrykcyjna i wymaga dokładnego planowania posiłków, aby zapewnić odpowiednią podaż wszystkich niezbędnych składników pokarmowych. Ważne, aby osoby odżywiające się w ten sposób były pod opieką dietetyka lub lekarza, który pomoże im dostosować dietę do indywidualnych potrzeb i monitorować stan zdrowia.

Dieta hipoalergiczna – produkty silnie alergizujące

W diecie hipoalergicznej zaleca się unikanie kilku grup produktów spożywczych, które są silnie alergizujące i stwierdzono na nie alergię. Należą do nich:

• mleko krowie i jego przetwory, choć niektóre produkty mleczne bez sztucznych dodatków są czasami tolerowane;
• owoce cytrusowe, takie jak mandarynki, cytryny, pomarańcze;
• soja i jej przetwory;
• orzechy oraz produkty zawierające ich śladowe ilości;
• czekolada, kakao i wyroby cukiernicze z ich zawartością;
• ryby, owoce morza oraz produkty pochodne;
• truskawki, poziomki i produkty z ich dodatkiem, np. knedle, pierogi;
• jaja, choć niekiedy mogą być tolerowane w niewielkiej ilości;
• kawa;
• miód, również ten znajdujący się w wyrobach cukierniczych;
• mięso cielęce i wołowe oraz ich przetwory;
• niektóre warzywa, np. seler, gorczyca, pomidor, cebula;
• nasiona sezamu i łubin, które często są zawarte w wędlinach i pieczywie;
• przyprawy korzenne i ostre;
• produkty zawierające sztuczne barwniki i konserwanty, m.in. cukierki, lody, konserwy.

Podsumowanie 

Dieta eliminacyjna jest skutecznym sposobem żywienia w przypadku różnych nadwrażliwości pokarmowych. Kluczowe elementy jej sukcesu to dokładne przestrzeganie zasad, uważne monitorowanie objawów oraz wsparcie specjalistów. Dzięki odpowiedniemu podejściu dieta eliminacyjna nie tylko pomaga w identyfikacji i wykluczeniu alergenów, ale także znacząco zmniejsza ryzyko wystąpienia niepożądanych objawów i poprawia komfort w codziennym funkcjonowaniu.

Autor: mgr inż. Aleksandra Świgut, Dział Informacji Naukowej, EUROIMMUN Polska Sp. z o.o.