Ferrytyna – rola w organizmie. Badania, normy, wskazania diagnostyczne

Artykuły
Redakcja Diagnostyki
Udostępnij
Spis treści:

Ferrytyna to białko, które spełnia funkcję magazynu żelaza w organizmie człowieka. Dlatego to dopierookreślenie stężenia ferrytyny w surowicy pozwala na miarodajne oznaczenie poziomu żelaza. Co ważne, jej wysoki poziom może oznaczać rozwój choroby zapalnej, ponieważ należy ona do wskaźników stanu zapalnego – białek ostrej fazy. Zobacz, co oznacza wysoka, a co niska ferrytyny i jak należy ją badać.

Ferrytyna – co to jest?

Ferrytyna to białko pełniące rolę magazynu żelaza w organizmie i uwalniające ten pierwiastek w momencie zwiększonego zapotrzebowania, chroniąc w ten sposób przed jego toksycznym wpływem. W największych stężeniach ferrytyna występuje w wątrobie, śledzionie i szpiku kostnym.

Ferrytyna – badanie i normy

Ilość ferrytyny w surowicy pozwala na określenie zasobów żelaza w organizmie. Spadek stężenia tego białka koreluje z niedoborem żelaza. Inaczej sytuacja wygląda z nadmiarem ferrytyny w surowicy. Jej wysokie stężenie może wynikać z przeładowania żelazem lub być świadectwem rozwoju choroby zapalnej, bowiem ferrytyna jest białkiem ostrej fazy.

Ferrytyna − normy

Normy – poprawnie zakresy referencyjne dla stężenia ferrytyny we krwi podawane są oddzielnie dla kobiet  i mężczyzn oraz dzieci w różnym wieku (noworodków i dzieci starszych) i różnią się w zależności od laboratorium i metody. Przykładowo DIAGNOSTYKA dla metody ECLIA na aparacie Cobas, za firmą Roche podaje:

  • kobiety 13 – 150 ng/ml,
  • mężczyźni 30-400 ng/ml.

Kiedy należy określać poziom ferrytyny?

  • W diagnostyce niedokrwistości z niedoboru żelaza − oznaczenie samego stężenia żelaza we krwi obwodowej jest niewystarczające dla oceny całości gospodarki tego pierwiastka. By rozszerzyć diagnostykę należy zbadać poziom ferrytyny i TfS (wysycenie transferryny żelazem) w surowicy, co pozwala odzwierciedlić ilość żelaza dostępną dla potrzeb metabolizmu komórek.
  • U osób z przewlekłą niewydolnością serca, HF (ang. heart failure) niezależnie od występowania cech niedokrwistości − niedobory żelaza u pacjentów z HF rozpoznaje się przy stężeniu osoczowej ferrytyny <100 μg/l lub ilości ferrytyny wynoszącej 100–299 μg/l przy wysyceniu transferryny żelazem (TfS, transferrin saturation) <20%.
  • W celach kontrolnych u pacjentów przyjmujących preparaty żelaza.
  • W diagnostyce chorób wątroby.
  • Przy podejrzeniu hemochromatozy (nadmierne gromadzenie się żelaza w organizmie).

W celach diagnostycznych oznaczanie stężenia ferrytyny wykonuje się zazwyczaj wraz z następującymi badaniami laboratoryjnymi:

  • morfologią krwi obwodowej z naciskiem na stężenie hemoglobiny i indeksy krwinek czerwonych (erytrocytów);
  • stężeniem żelaza w surowicy;
  • wysyceniem transferryny (TfS) − transferryna jest białkiem transportowym dla żelaza, a badanie pokazuje, jaka część tego białka (%) jest aktualnie związana z żelazem;
  • całkowitą zdolnością wiązania żelaza (ang. total iron binding capacity – TIBC) – całkowita ilość żelaza, która może być związana z transferryną; badanie służy diagnostyce i różnicowaniu niedokrwistości.

Ferrytyna wysoka – objawy i przyczyny

Ferrytyna jest białkiem ostrej fazy, więc jej poziom we krwi rośnie podczas toczącego się procesu zapalnego, w przebiegu infekcji lub w chorobach nowotworowych. Zwiększenie stężenia tego białka we krwi występuje w przeładowaniu żelazem, tj. w zespołach przeciążenia żelazem. Wysycenie transferryny powyżej 60% u mężczyzn i powyżej 50% u kobiet wraz z podwyższoną aktywnością enzymów wątrobowych może wskazywać na hemochromatozę typu I. Symptomami zespołów przeciążenia żelazem są m.in. bóle stawów, zaburzenia funkcjonowania wątroby i serca, brązowa pigmentacja skóry.

Poziom ferrytyny wynoszący powyżej 1000 ng/ml (1000 μg/l) koreluje zazwyczaj z ciężką chorobą wątroby, w stadium marskości włącznie. Istotne są również czynniki środowiskowe, gdyż rosnące stężenie ferrytyny rozpoznaje się w populacji osób z wysokimi wartościami wskaźnika BMI (powyżej 30 = otyłość). U osób nadużywających alkoholu także dochodzi do przekroczenia zakresów referencyjnych dla ferrytyny.

Jednostką chorobową o charakterze wrodzonym bądź nabytym, w przebiegu której dochodzi do znacznego wzrostu poziomu ferrytyny, jest zespół hemofagocytowy. W badaniach laboratoryjnych rozpoznaje się niedobór erytrocytów, leukocytów i trombocytów, przy jednoczesnym bardzo wysokim stężeniu ferrytyny (nawet do 100 tys. μg/l). Zespół hemofagocytowy powoduje zakłócenia w funkcjonowaniu ośrodkowego układu nerwowego oraz niewydolność nerek − jest więc stanem zagrożenia życia i wymaga hospitalizacji.

Niska ferrytyna – objawy i przyczyny

Niski poziom ferrytyny wynika z:

  • niedokrwistości z niedoboru żelaza,
  • nieprawidłowo zbilansowanej diety, np. wegetariańskiej, która nie dostarcza organizmowi odpowiedniej ilości żelaza,
  • niedoczynności tarczycy,
  • zapalenia błony śluzowej żołądka wywołanego zakażeniem bakterią Helicobacter pylori,
  • zbyt niskiej podaży żelaza u kobiety ciężarnej.

Ciąża przyczynia się do wzrostu aktywności krwiotwórczej szpiku i przyrostu objętości osocza, co wpływa na spadek hematokrytu (stosunek objętości czerwonych krwinek do objętości krwi). Zapotrzebowanie na żelazo rośnie o 1 mg na dobę w I trymestrze do 3 mg na dobę w III trymestrze. 

Objawy niedoboru żelaza korelujące z niskim poziomem ferrytyny to:

  • zmęczenie, apatia,
  • senność,
  • bóle i zawroty głowy,
  • bladość skóry.

Spadek lub wzrost poziomu ferrytyny może być wynikiem poważnych chorób o bardzo różnym charakterze, więc gdy odczuwasz niepokojące objawy, wskazujące na nadmiar lub niedobór omawianego białka w organizmie, zgłoś się do lekarza pierwszego kontaktu który zleci odpowiednie badania laboratoryjne. Jeśli masz pytania lub wątpliwości, możesz skorzystać z konsultacji online oferowanych przez DIAGNOSTYKĘ.

Bibliografia:

TSH – funkcja i rola w organizmie hormonu tyreotropowego. Badania i normy
Choroba Leśniowskiego-Crohna (ICD-10: K50), czyli nieswoiste zapalenie jelit. Jak ją rozpoznać?