Gruczolak cewkowy – co to jest? Leczenie, dieta, co oznacza dysplazja?

Gruczolaki jelita grubego stanowią częste wyzwanie zdrowotne. Jednakże, co to właściwie oznacza, kiedy mówimy o gruczolakach cewkowych? Jakie są metody leczenia i jakie kroki można podjąć w profilaktyce? Co to jest dysplazja i jakie znaczenie ma dla pacjentów z tego typu zmianami? Przeczytaj poniższy artykuł, aby przyjrzeć się bliżej temu problemowi.

Gruczolak cewkowy – co to jest?

Gruczolaki jelita grubego to najczęstsze łagodne zmiany nowotworowe, które mogą występować w różnych częściach jelita grubego, rzadziej również w jelicie cienkim i żołądku. Te nowotwory zbudowane są z rozrośniętego nabłonka gruczołowego, który w niektórych przypadkach może ewoluować w złośliwą zmianę rakową. Gruczolaki jelita grubego mogą być podzielone na trzy główne rodzaje: cewkowe, kosmkowe oraz mieszane.

Gruczolaki cewkowe stanowią najczęstszy rodzaj gruczolaków jelita grubego, reprezentując aż 75 procent wszystkich polipów gruczołowych. Zazwyczaj są małe, o średnicy do 10 mm, mogą rosnąć w grupach i najczęściej występują w esicy, lecz mogą również pojawić się w okolicy odbytu. Chociaż większość z nich pozostaje łagodna, 5 procent może przekształcić się w zmiany złośliwe.

Gruczolaki kosmkowe

Gruczolaki kosmkowe to rzadszy rodzaj gruczolaków jelita grubego, stanowiący około 10 procent wszystkich przypadków. Częściej diagnozowane są u osób starszych i zwykle lokalizują się w odbytnicy i esicy. Charakteryzują się płaskim, nieuszypułowanym kształtem, często osiągając średnicę do 10 cm. W przypadku większych zmian, których średnica przekracza 4 cm, istnieje wysokie ryzyko obecności złośliwych komórek rakowych.

Gruczolak kosmkowo-cewkowy 

Stanowią około 10-15 procent wszystkich gruczolaków jelita grubego. Ryzyko przemiany złośliwej zależy od proporcji elementu kosmkowego. Szacuje się, że około 20 procent z nich to polipy złośliwe.

Sprawdź również: Polipy przewodu pokarmowego – zmiany, które mogą być bezobjawowe.

Co oznacza dysplazja?

Termin dysplazja obejmuje zmiany cytologiczne (nieprawidłowości w wyglądzie komórek) oraz zaburzenia architektury tkanki, stanowiące wczesny etap transformacji nowotworowej. Dysplazja prowadzi do stopniowej przebudowy dotkniętej tkanki/narządu. W gruczolakach jelita grubego wyróżnia się trzy stopnie dysplazji: mały, średni i duży. Im większy stopień dysplazji, tym większe ryzyko przekształcenia się gruczolaka w nowotwór złośliwy. Gruczolaki z dysplazją dużego stopnia, zwłaszcza te o średnicy powyżej 10 mm, mają bardzo duży potencjał do zezłośliwienia i powinny być jak najszybciej usunięte.

Gruczolak cewkowy z dysplazją dużego stopnia stanowi szczególnie poważne zagrożenie dla zdrowia. Dysplazja dużego stopnia oznacza, że zmiany komórkowe w gruczolaku są zaawansowane i istnieje wysokie ryzyko, że może on przekształcić się w nowotwór złośliwy. W takich przypadkach konieczne jest jak najszybsze usunięcie gruczolaka, aby zapobiec ewentualnemu rozwinięciu się raka jelita grubego.

Natomiast gruczolak cewkowy z dysplazją małego stopnia jest mniej zaawansowany, ale nadal wymaga uwagi i monitorowania ze względu na ryzyko ewentualnej przemiany w nowotwór złośliwy. Choć ryzyko zezłośliwienia jest mniejsze niż w przypadku dysplazji dużego stopnia, pacjenci z gruczolakami cewkowymi z dysplazją małego stopnia powinni regularnie uczestniczyć w badaniach przesiewowych i konsultować się z lekarzem w celu ustalenia odpowiedniego planu postępowania.

Diagnostyka i czynniki ryzyka

Gruczolaki jelita grubego mogą być długotrwale bezobjawowe, szczególnie gdy są małe. Diagnoza gruczolaków jelita grubego wymaga zazwyczaj kolonoskopii, czyli endoskopowego badania jelita grubego, które pozwala na wizualizację ewentualnych nieprawidłowych zmian.

Gruczolak cewkowy może rozwinąć się u każdego, ale ryzyko jest większe, jeśli:

• palisz lub używasz wyrobów tytoniowych,
• jesteś otyły/a,
• masz 50 lat lub więcej,
• jesteś mężczyzną,
• masz obciążony wywiad rodzinny: jeśli Twoi rodzice, rodzeństwo lub dzieci chorują na raka jelita grubego, ryzyko zachorowania na raka jelita grubego jest dwukrotnie większe niż u osób, które nie mają takich przypadków w rodzinie,
• Twoja historia medyczna obejmuje chorobę zapalną jelit, raka jelita grubego lub raka jajnika,
• odziedziczyłeś/aś pewne chorobotwórcze zmiany genów wiązane  z rzadkimi formami raka jelita grubego, takimi jak rodzinna polipowatość gruczolakowata (ang. familial adenomatous polyposis, FAP) lub polipowatość związana z mutacją genu MUTYH.

Zobacz także: Gruczolakorak – rodzaje, przyczyny, objawy, metody leczenia.

Jakie są objawy gruczolaka kanalikowego?

Gruczolaki cewkowe rzadko dają objawy. Kiedy tak się dzieje, najczęstszym objawem jest obecność jasnoczerwonej lub ciemnoczerwonej krwi po oddaniu stolca. Inne objawy to:

• zaparcie lub biegunka,
• niezamierzona utrata masy ciała,
• utrata apetytu,
• ból brzucha.

Gruczolak cewkowy – leczenie

Podczas kolonoskopii możliwe jest nie tylko zdiagnozowanie gruczolaków, ale również ich usunięcie. Procedura ta może być przeprowadzana za pomocą specjalnych narzędzi, takich jak pętla czy kleszczyki, które umożliwiają wycięcie zmiany lub pobranie wycinka do dalszych badań histopatologicznych. Usunięcie gruczolaka jest kluczowym krokiem w zapobieganiu ewentualnej przemianie złośliwej.

Gruczolak cewkowy – dieta i profilaktyka

Mimo że bezpośrednie przyczyny powstawania gruczolaków jelita grubego nie są w pełni zrozumiałe, istnieje wiele czynników ryzyka, których można unikać lub ograniczać, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania. Ograniczenie spożycia alkoholu i czerwonego mięsa, rzucenie palenia, utrzymanie zdrowej wagi ciała oraz regularne wykonywanie badań profilaktycznych, zwłaszcza u osób powyżej 50. roku życia, mogą istotnie przyczynić się do zmniejszenia ryzyka wystąpienia gruczolaków jelita grubego. Wśród badań, istotnych dla wykrycia zmian są:

• krew utajona w kale (badanie laboratoryjne),
• kolonoskopia.

Perspektywy

Gruczolaki jelita grubego, w tym gruczolaki cewkowe, stanowią poważne wyzwanie zdrowotne, ale z odpowiednią opieką i profilaktyką można skutecznie z nimi walczyć. Regularne badania profilaktyczne oraz świadomość czynników ryzyka i objawów, mogą pomóc we wczesnym wykryciu i leczeniu tych zmian, co przekłada się na lepsze rokowania dla pacjentów.

Dr n.med. Justyna Chlebowska-Tuz