Hemoliza - objawy, przyczyny. Czym jest hemoliza krwi?

Hemoliza to proces rozpadu erytrocytów czyli czerwonych krwinek. Przyczyny hemolizy mogą być rozmaite, a proces zniszczenia i rozpadu czerwonych krwinek może zachodzić zarówno w świetle naczyń krwionośnych, jak i poza nimi – w narządach miąższowych. Ostra hemoliza krwi stanowi stan zagrożenia życia

Hemoliza – co to takiego?

W prawidłowych warunkach, krwinki czerwone żyją około 120 dni i stopniowo się starzeją. Stare i coraz mniej aktywne metabolicznie erytrocyty, są usuwane przez makrofagi, głównie w obrębie śledziony i częściowo wątroby oraz szpiku kostnego.

Co to jest hemoliza? Hemoliza to przedwczesny i nieprawidłowy proces rozpadu czerwonych krwinek, następujący wskutek różnych czynników fizycznych, chemicznych czy biologicznych. W wyniku hemolizy, do osocza krwi zostają uwolnione składniki komórek krwi.

Diagnostyka hemolizy

W razie podejrzenia hemolizy, zachodzi potrzeba potwierdzenia patologii oraz zidentyfikowania jej przyczyny. Podstawowym badaniem, które może dostarczyć wielu informacji, jest oczywiście morfologia krwi obwodowej. Zwykle można zaobserwować niedokrwistość (z powodu niszczenia krwinek) oraz retikulocytozę, czyli zwiększoną liczbę niedojrzałych form krwinek czerwonych (jest to efekt kompensacyjnego działania szpiku kostnego, który szybko próbuje zwiększyć ilość erytrocytów we krwi).

W zależności od konkretnej przyczyny hemolizy, analiza obrazu krwi może wykazać przykładowo obecność sferocytów, ciałek Heinza, ciałek Howella-Jollego, erytrocytów sierpowatych, echinocytów czy erytrocytów tarczowatych. Inne badania krwi, wskazują na zwiększoną aktywność LDH, zmniejszone stężenie haptoglobiny czy zwiększony poziom bilirubiny niesprzężonej. W badaniu ogólnym moczu, wynik może wskazywać na zwiększone wydalanie urobilinogenu, hemoglobinurię, a w razie hemolizy wewnątrznaczyniowej, mocz przyjmuje ciemne zabarwienie. W niektórych przypadkach, można zaobserwować także inne nieprawidłowości, np. białkomocz czy krwinkomocz.

Dodatkowe, bardziej specjalistyczne, badania wskazują na konkretną przyczynę hemolizy. Należą do nich m.in. test z zakwaszonym roztworem glicerolu, ocena aktywności G-6-PD erytrocytów, ocena stężenia metHb, badania elektroforetyczne, badania serologiczne, cytometria przepływowa, badania układu krzepnięcia czy badania mikrobiologiczne.

Hemoliza – przyczyny

Przedwczesny rozpad czerwonych krwinek może być spowodowany wieloma czynnikami. Należą do nich m.in.:

• Defekty wewnątrzkrwinkowe erytrocytów (defekty błony komórkowej, defekty enzymatyczne, defekty hemoglobiny czy ilościowe zaburzenia syntezy łańcuchów globiny). Przykłady to: wrodzona sferocytoza, niedobór dehydrogenazy glukozo-6-fosforanowej, niedobór kinazy pirogronianowej, niedokrwistość sierpowatokrwinkowa czy talasemie.
• Zewnątrzkrwinkowe czynniki immunologiczne, np.: autoimmunizacja w przebiegu innych chorób, po przeszczepieniu narządu, autoimmunologiczna anemia hemolityczna, AIHA (ang. autoimmune hemolytic anemia) z przeciwciałami typu zimnego i ciepłego, hemolityczna reakcja poprzetoczeniowa,  hemolityczna choroba noworodków i inne.
• Zewnątrzkrwinkowe czynniki nieimmunologiczne, np: zakrzepowa plamica małopłytkowa, zespół hemolityczno – mocznicowy, zakażenia, czynniki chemiczne i fizyczne, używki, jady owadów i innych zwierząt, masywne oparzenia i inne.

Na świecie, wśród najczęstszych przyczyn hemolizy, wymienia się niedokrwistość sierpowatokrwinkową oraz malarię. W Polsce, dominuje niedokrwistość autoimmunohemolityczna.

Hemoliza – objawy

Długotrwała i miernie nasilona hemoliza może nie dawać widocznych objawów. Niski poziom hemoglobiny skutkuje ogólnymi objawami niedokrwistości, takimi jak osłabienie, wzmożona męczliwość, bladość czy pogorszenie koncentracji. W okresach nasilonego rozpadu czerwonych krwinek, można zaobserwować żółtaczkę, a niekiedy także ciemne zabarwienie moczu. W niektórych postaciach choroby, występuje powiększenie śledziony i wątroby lub inne objawy. Przełomy hemolityczne manifestują się bólem brzucha i okolicy lędźwiowej, gorączką i dreszczami, ciemnym moczem czy ostrym uszkodzeniem nerek. 

Hemoliza w próbce krwi – co oznacza?

Może się zdarzyć, że próbka Twojej krwi zostanie odrzucona podczas procesu analitycznego, a Ty zostaniesz poproszony o ponowną zgodę na pobranie materiału do badania. Przyczyną takiej sytuacji bywa właśnie hemoliza w próbce, czyli hemoliza in vitro. Nie jest ona wyrazem patologii i choroby, lecz najczęściej wiąże się z przypadkowym, mechanicznym uszkodzeniem erytrocytów podczas pobierania krwi.

Przyczynami hemolizy w probówce mogą być:

• Trudności z uzyskaniem dostępu do żyły,
• Zbyt długo założona staza,
• Nadmierne ciśnienie w probówce podczas aspiracji materiału do badania,
• Przelewanie krwi do probówki przez igłę ze strzykawki,
• Zbyt gwałtowne i energicznie mieszanie krwi po pobraniu,
• Zastosowanie zbyt cienkich igieł,
• Zbyt długie przechowywanie i transport krwi,
• Zamrażanie próbek krwi.

Hemoliza w surowicy – hemoliza zmienia skład surowicy i co może uniemożliwić wiarygodne pomiary stężenia niektórych substancji obecnych we krwi. Laboratorium ocenia, czy do hemolizy doszło już po pobraniu krwi, a ponowne pobranie krwi jest wówczas konieczne.

Leczenie hemolizy

Przede wszystkim, niezbędne jest postawienie prawidłowego rozpoznania i leczenie choroby podstawowej oraz unikanie przyczyn hemolizy. W razie konieczności, przetacza się koncentrat krwinek czerwonych.

Pamiętaj, że wszelkie zalecone badania laboratoryjne możesz wykonać, np. w DIAGNOSTYCE.

Bibliografia:

• Interna Szczeklika, pod red. P. Gajewskiego, Medycyna Praktyczna, Kraków 2020
• „Ostra hemoliza o śmiertelnym przebiegu – znaczenie przetoczeń krwi” – M. Ziarkiewicz, P. Kacprzyk, J. Drozd-Sokołowska
• https://diag.pl/pacjent/blizej-diagnostyki-odc-1-co-to-jest-hemoliza/