Hipertrichoza: tło, przyczyny i badania

Hipertrichoza, zwana syndromem wilkołaka, to zaburzenie genetyczne objawiające się nadmiernym owłosieniem ciała. Zespół ten dotyka kobiety i mężczyzn z równą częstotliwością. Nadmierne owłosienie może dotyczyć różnych partii ciała, włącznie z twarzą. Niekiedy hipertrychoza ma charakter nabyty i pojawia się w wyniku zaburzeń endokrynologicznych czy stosowania określonych leków. O tym, czym dokładnie jest hipertrichoza, jakie są jej przyczyny i w jaki sposób się objawia, przeczytasz w poniższym artykule. Dowiesz się również, w jaki sposób można ją wykryć oraz czy jest dziedziczna.

Czym jest hipertrichoza?

Hipertrichoza, zwana syndromem wilkołaka lub zespołem Ambras, to nadmierne owłosienie pojawiające się na dowolnej części ciała. Może ono wystąpić m.in. w okolicach narządów płciowych, na twarzy i karku. Zbyt duża ilość włosów pojawia się na skutek przerostu mieszków włosowych i przekształcenia się cienkich włosków w ciemne włosy.

Przyczyna hipertrichozy nie zawsze jest możliwa do ustalenia. Czasami pojawia się w wyniku endokrynologicznych, m.in. u osób zmagających się z niedoczynnością tarczycy czy akromegalią. Nadmierne owłosienie u kobiet i mężczyzn może być również skutkiem ubocznym zażywania niektórych leków, takich jak glikokortykosteroidy. Mówimy wówczas o hipertrichozie nabytej.

Zespół Ambras występuje stosunkowo rzadko. Szacuje się, że na świecie żyje kilka milionów ludzi cierpiących z powodu tej przypadłości.

Jakie są przyczyny nadmiernego owłosienia ciała?

Przyczyn hipertrichozy może być wiele. Jedną z nich są zmiany genetyczne, które powstają w de novo (tzw. mutacja spontaniczna). Część z nich może być też dziedziczona od rodziców.

Hipertrichoza może rozwinąć się na skutek zaburzeń hormonalnych, takich jak niedoczynność tarczycy. Jeśli więc zauważasz u siebie nadmierne owłosienie, koniecznie udaj się na konsultację do lekarza endokrynologa. 

Innymi przyczynami hipertrichozy mogą być zażywane leki, choroby nowotworowe oraz anoreksja.

W jaki sposób objawia się hipertrichoza?

Hipertrichoza to dolegliwość, która w większości przypadków widoczna jest na pierwszy rzut oka. Osoba cierpiąca z powodu tego schorzenia charakteryzuje się nadmiernym owłosieniem na tych częściach ciała, które u zdrowych osób są nieowłosione lub skąpo owłosione.

Osoby z wrodzoną hipertrichozą mogą mieć jeszcze inne, dodatkowe objawy chorobowe, wśród których wymieniamy:

• dużą głowę,
• szeroki, płaski nos,
• wysunięte do przodu usta,
• nieprawidłowe uzębienie,
• przerost dziąseł.

Wszystkie wyżej wymienione cechy określane są jako zmiany dysmorficzne.

Hipertrichoza a hirsutyzm

Czasami hipertrichoza może być mylnie określana jako hirsutyzm. Są to jednak dwa odrębne zespoły objawów, w których występuje nadmierne owłosienie ciała. Różnica między nimi polega na lokalizacji owłosienia i zależności od poziomu hormonów.

Hirsutyzm to nadmierne owłosienie typu męskiego u kobiet. Pojawia się ono na twarzy, klatce piersiowej, wokół brodawek sutkowych i jest związane ze wzrostem stężenia androgenów. W warunkach prawidłowych hormony te występują u mężczyzn. U kobiet zaś powstają w dużo mniejszym stężeniu. Pobudzają mieszki włosowe do wzrostu włosów, powodują u kobiet zaburzenia miesiączkowania i zmianę barwy głosu.

Objawy hirsutyzmu wymagają bezwzględnej kontroli lekarskiej. Do przyczyn tego zjawiska można bowiem zaliczyć zespół policystycznych jajników, guzy jajnika, przerost nadnerczy czy zespół Cushinga. Nieleczony hirsutyzm może skutkować otyłością i zaburzeniem równowagi gospodarki hormonalnej u kobiet.

Jak zdiagnozować hipertrichozę?

Aby zdiagnozować hipertrichozę, należy wykonać szereg badań, takich jak oznaczenie poziomu hormonów. Lekarz, widząc nadmierne owłosienie ciała, przeprowadza również wnikliwy wywiad kliniczny, pytając o inne choroby towarzyszące i zażywane leki. Czasami mogą one wywoływać nadmierne owłosienie. 

Jeśli w rodzinie chorego stwierdzono już hipertrichozę, być może ma ona podłoże genetyczne. Warto wtedy rozszerzyć diagnostykę o wykonanie badań genetycznych.

Czy hipertrichoza jest dziedziczna?

Jeśli nadmierne owłosienie ciała jest widoczne u dzieci, najprawdopodobniej ma ono podłoże genetyczne i jest wynikiem mutacji genowych. W większości przypadków zachodzą one de novo, czyli nie są dziedziczone od rodziców.

Istnieją jednak przypadki hipertrichozy, które dziedziczone są w sposób autosomalny recesywny. Oznacza to, że do rozwinięcia się objawów chorobowych konieczne jest odziedziczenie dwóch kopii uszkodzonego genu.

Nadmierne owłosienie ciała – jak sobie z nim poradzić?

Przed zastosowaniem jakiegokolwiek leczenia należy ustalić przyczynę hipertrichozy. W tym celu wskazana jest konsultacja z lekarzem endokrynologiem. Jeśli nadmierne owłosienie ciała nie jest wywołane zaburzeniami hormonalnymi, być może ma ono podłoże genetyczne.

W leczeniu hipertrichozy można zastosować liczne zabiegi kosmetyczne mające na celu usunięcie nadmiernego owłosienia. Nie są one w stanie jednak wyleczyć przyczyny hipertrichozy. 

Jeśli nadmierne owłosienie ciała wywołane jest innym schorzeniem, należy leczyć chorobę podstawową.

Hipertrichoza może negatywnie wpływać na samoocenę i zdrowie psychiczne chorych na nią osób. Dzieci z hipertrichozą mogą borykać się z niską samooceną i niezrozumieniem ze strony rówieśników. To z kolei skutkuje wyobcowaniem, lękiem i obniżeniem nastroju. U dorosłych nadmierne owłosienie ciała może powodować dyskomfort oraz miewa wpływ na relacje interpersonalne. Osoby dotknięte hipertrichozą mogą odczuwać lęk i napięcie w relacjach z innymi, a także obawiać się osądu i odrzucenia ze strony społeczeństwa. Bardzo ważne jest wsparcie psychologiczne takich osób. 

Autor: Marta Szarawarska

Weryfikacja merytoryczna: lek. Agnieszka Żędzian