Hipoglikemia – przyczyny, objawy i leczenie
Hipoglikemia to stan, w którym we krwi pacjenta następuje znaczące, patologiczne obniżenie stężenia glukozy. Obecnie hipoglikemia diagnozowana jest w momencie, gdy poziomy glukozy we krwi są niższe niż 70 mg/dl (3,9 mmol/l). Glukoza to cukier prosty, który stanowi podstawowe źródło energii dla funkcjonowania tkanek organizmu. W sytuacji, gdy ilość glukozy w krwiobiegu jest zbyt mała dochodzi do zaburzeń funkcjonowania licznych narządów i rozwoju objawów chorobowych. Przedłużająca się, nasilona hipoglikemia może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia, a nawet życia pacjenta.
Hipoglikemia może występować zarówno w przebiegu określonych chorób, jak i w wyniku oddziaływania na organizm niektórych leków lub substancji toksycznych. Do pojawienia się pierwszych objawów może dojść przy różnych stężeniach cukru we krwi – cecha ta jest dość osobniczo zmienna i każdy pacjent może reagować w inny sposób na obniżenie się poziomów glukozy. Ważne jest aby znać możliwe cechy kliniczne hipoglikemii oraz wiedzieć w jaki sposób zareagować na ich rozwój.
Hipoglikemia – przyczyny
Najczęściej do rozwoju hipoglikemii dochodzi u osób chorych na cukrzycę. W przebiegu tej choroby organizm nie jest w stanie skutecznie wykorzystać glukozy dostarczanej wraz z pożywieniem, co prowadzi do hiperglikemii, czyli nadmiernej ilości cukru we krwi. Leczenie określonych postaci cukrzycy obejmuje stosowanie insuliny oraz innych leków, które mają na celu obniżenie stężenia glukozy w krwiobiegu. W przypadku nieprawidłowego zastosowania leków, jak np. omyłkowe przyjęcie zbyt dużej ich dawki, niewłaściwy sposób podania (w przypadku zastrzyków) lub nieprawidłowego odżywiania się podczas przyjmowania insuliny może dojść do nadmiernego spadku stężenia cukrów we krwi oraz rozwoju hipoglikemii.
Dodatkowo, także u osób zdrowych, do pojawienia się hipoglikemii może dochodzić m.in. w następujących sytuacjach:
- Niedożywienie, niewystarczająca kaloryczność spożywanych posiłków, głodzenie,
- Nasilony wysiłek fizyczny,
- Spożywanie alkoholu (w szczególności na czczo),
- Przewlekłe biegunki (głównie u dzieci).
Hipoglikemia stanowi także jeden z objawów niektórych chorób, jak np.:
- Nadczynność tarczycy,
- Choroba Addisona lub inne schorzenie związane z niewydolnością nadnerczy,
- Nowotwory neuroendokrynne trzustki produkujące insulinę (insulinoma),
- Niewydolność wątroby,
- Niewydolność nerek,
- Niedoczynność przysadki,
- Choroby infekcyjne o ciężkim przebiegu, np. zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.
Oddzielnym typem hipoglikemii jest tzw. hipoglikemia poposiłkowa (nazywana także hipoglikemią reaktywną), która paradoksalnie pojawia się do 4 godzin po spożyciu posiłku przez pacjenta. Jej występowanie może świadczyć o wczesnych etapach rozwoju cukrzycy typu drugiego, gdzie mamy do czynienia z insulinoopornością. W przebiegu tego stanu chorobowego komórki organizmu są mniej wrażliwe na działanie insuliny, czyli hormonu odpowiedzialnego za transport glukozy z krwi do wnętrza komórek. W odpowiedzi na to zaburzenie organizm rozpoczyna produkcję insuliny w większych ilościach, które w określonych przypadkach mogą skutkować nadmiernym spadkiem stężenia glukozy we krwi, prowadząc do rozwoju hipoglikemii poposiłkowej.
Do pojawienia się hipoglikemii może także dochodzić u kobiet w ciąży. Należy szczególnie mieć to na uwadze u kobiet, u których została rozpoznana cukrzyca ciążowa. Hipoglikemia podczas ciąży może stanowić zagrożenie zarówno dla matki, jak i dla płodu, przez co właściwa i odpowiedzialna kontrola glikemii jest szczególnie istotna w tym okresie.
Hipoglikemia – objawy
Pierwsze objawy hipoglikemii mogą pojawiać przy różnych stężeniach cukru we krwi – jest to dość zmienna cecha, indywidualna dla każdego pacjenta. Zazwyczaj stężenia glukozy niższe niż 70 mg/dl wywołują rozwój objawów hipoglikemii. Objawy niedocukrzenia zazwyczaj ulegają nasileniu wraz z postępującym spadkiem poziomów glukozy we krwi – im niższe stężenia cukru, tym bardziej nasilone objawy hipoglikemii. Do najbardziej charakterystycznych dolegliwości związanych z hipoglikemią zalicza się:
- Drżenia mięśniowe (często widoczne jako drżenie rąk),
- Nasilone uczucie niepokoju, zwiększona nerwowość,
- Problemy z koncentracją, zaburzony kontakt z otoczeniem, dezorientacja,
- Uczucie mrowienia skóry twarzy,
- Zawroty głowy,
- Nasilone uczucie głodu,
- Ogólne osłabienie,
- Nagłe, nasilone pocenie się,
- Szybkie bicie serca (tachykardia),
- Uczucie zimna,
- Bladość powłok skórnych,
- Nudności z możliwym współwystępowaniem wymiotów,
- Ból głowy.
Nie wszystkie wymienione powyżej objawy muszą występować w przebiegu hipoglikemii. Dokładny obraz kliniczny jest różny dla każdego pacjenta i zależy m.in. od wieku, dodatkowych obciążeń chorobowych oraz szybkości spadku stężeń cukru we krwi. W skrajnych przypadkach, przy przedłużającej się, nasilonej hipoglikemii może dochodzić do rozwoju poważnych zaburzeń funkcjonowania ośrodkowego układu nerwowego, które objawiają się m.in. drgawkami, zaburzeniami oddychania i śpiączką. W większości przypadków rozwój tego typu symptomów świadczy o pojawieniu się uszkodzeń tkanek mózgu, co może prowadzić do permanentnych zaburzeń neurologicznych lub nawet zgonu pacjenta.
Hipoglikemia – leczenie
Podstawowym celem leczenia hipoglikemii jest podwyższenie poziomów cukru we krwi pacjenta. Najprościej jest to osiągnąć poprzez spożycie niewielkiego posiłku bogatego w cukry proste, jak np. słodki napój (np. sok owocowy). Należy unikać spożywania produktów zawierających duże ilości tłuszczów jak, np. czekolada, gdyż obecny w nich cukier nie jest tak szybko wchłaniany i nie pozwala na skuteczną walkę z objawami hipoglikemii. Po przyjęciu cukrów prostych warto w drugiej kolejności spożyć produkty zawierające cukry złożone jak, np. chleb lub ziemniaki, aby zapobiec nawrotowi hipoglikemii po zużyciu przez organizm węglowodanów pochodzących z pierwszego posiłku.
W przypadku hipoglikemii przebiegającej z utratą przytomności należy niezwłocznie uzyskać profesjonalną pomoc medyczną. Leczenie wówczas może obejmować dożylne podanie roztworów cukrów prostych oraz dodatkowe postępowanie mające na celu walkę z przyczynami rozwoju hipoglikemii.
Jak zapobiegać hipoglikemii?
Aby skutecznie zapobiegać rozwojowi hipoglikemii osoby leczące się na cukrzycę powinny ściśle przestrzegać zaleceń lekarza związanych z przyjmowaniem leków oraz właściwą dietą. Dodatkowo warto także omówić modyfikowanie stosowanego leczenia w zależności od planowanego wysiłku fizycznego oraz ewentualnego spożywania alkoholu i innych czynników, które mogą wpływać na stężenie cukru we krwi. Najważniejsze w zapobieganiu hipoglikemii jest dokładne poznanie jej przyczyn. Z tego powodu osoby doświadczające objawów, które mogą wskazywać na zaburzenia gospodarki węglowodanowej przeprowadziły podstawowe badania diagnostyczne w kierunku rozwoju cukrzycy. Dokładny zakres i rodzaje testów laboratoryjnych powinny być uzgodnione wraz z lekarzem. Podstawowe badania w kierunku cukrzycy zazwyczaj obejmują pomiar stężeń glukozy we krwi na czczo, dwupunktowy doustny test obciążenia glukozą oraz ocenę stężeń insuliny w osoczu.
Źródła:
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/hypoglycemia/symptoms-causes/syc-20373685
https://www.nhs.uk/conditions/low-blood-sugar-hypoglycaemia/
