Hipoksemia, czyli niedotlenienie. Jak zwiększyć ilość tlenu we krwi?

Hipoksemia to spadek prężności tlenu we krwi tętniczej, prowadzący do niedotlenienia tkanek, zaburzeń metabolizmu i licznych powikłań. Pierwszym zauważalnym objawem może być duszność, rozumiana jako trudności w złapaniu oddechu czy też odczucie braku powietrza. Przyczyny hipoksemii są rozmaite, a jej przebieg może być ostry lub przewlekły.

Czym jest hipoksemia? Hipoksja a hipoksemia

 

Hipoksemia to obniżenie ciśnienia parcjalnego tlenu we krwi tętniczej poniżej 60 mm Hg. Taka zawartość tlenu we krwi jest nieprawidłowo niska, a „niedotleniona krew” prowadzi do niedotlenienia tkanek, czyli hipoksji. Hipoksemia może mieć przebieg ostry lub przewlekły.

Przyczyny „niedotlenienia krwi”

 

Jakie są przyczyny i mechanizmy rozwoju hipoksemii?

• spadek wentylacji pęcherzyków płucnych (np. w wyniku niedodmy), co prowadzi do gorszego utlenowania krwi opuszczającej źle wentylowane obszary
• odpowiednia wentylacja pęcherzyków płucnych, ale zaburzenie przepływu krwi w ich obrębie (np. w wyniku zatorowości płucnej lub wstrząsu)
• przecieki nieutlenowanej krwi (np. w niektórych wadach serca, gdzie krew utlenowana miesza się z nieutlenowaną)
• zmiany śródmiąższowe w płucach prowadzące do pogrubienia bariery pęcherzykowo- włośniczkowej, co powoduje zmniejszenie dyfuzji tlenu z pęcherzyków do krwi
• spadek ciśnienia parcjalnego tlenu w powietrzu (np. na dużych wysokościach)

Pośrednią przyczyną hipoksemii może być bardzo wiele stanów. Ostra hipoksemia może być efektem: ostrej niewydolności serca, przewodnienia, ciężkiego zapalenia płuc, wdychania dymu lub toksyn, zapalenia naczyń, sepsy, wstrząsu, ostrego zapalenia trzustki, rozległych oparzeń lub licznych urazów, powikłań ciążowych, skazy krwotocznej, zablokowania dróg oddechowych (np. przez ciało obce), zatorowości płucnej czy chorób opłucnej. Przewlekła hipoksemia rozwija się stopniowo, a jej przyczyną mogą być m.in.: przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP), rozstrzenie oskrzeli, przewlekłe śródmiąższowe choroby płuc, nowotwory układu oddechowego, choroby układu nerwowego i choroby mięśniowe, sinicze wady serca czy przewlekła niewydolność serca.

U dzieci warto zwrócić szczególną uwagę na wrodzone wady serca i naczyń, takie jak: tetralogia Fallota, zespół Eisenmengera, przełożenie wielkich pni tętniczych czy pierwotne nadciśnienie płucne.

„Niedotlenienie krwi” – objawy

Hipoksemia, prowadząc do niedotlenienia tkanek, powoduje duszność (w spoczynku lub tylko podczas wysiłku), spadek tolerancji wysiłku, przyspieszenie pracy serca, wzrost ilości oddechów i sinicę centralną, czyli fioletowo-niebieskie zabarwienie skóry i śluzówek, widoczne głównie na wargach. W zależności od przyczyny hipoksemii, pojawiają się również inne objawy (np. kaszel i odkrztuszanie plwociny w POChP, gorączka i kaszel w zapaleniu płuc, ból w klatce piersiowej w zatorowości płucnej i wiele innych.)

Brak leczenia ostrej i masywnej hipoksemii skutkuje śmiercią komórek, niewydolnością wielonarządową, a wreszcie – zgonem. Przewlekła hipoksemia wiąże się z licznymi powikłaniami, prowadzi do nadciśnienia płucnego i przeciążenia oraz niewydolności prawej komory serca. Pobudza wytwarzanie erytropoetyny i nasila erytropoezę prowadząc do czerwienicy wtórnej, czyli zbyt dużego wzrostu liczby erytrocytów i zespołu nadmiernej lepkości krwi (co wiąże się np. z ryzykiem zakrzepicy). Mogą pojawić się również tzw. palce pałeczkowate (nazywane tak, bo przypominają kształtem pałeczki dobosza), które są charakterystyczną cechą centralnej sinicy.

Hipoksemia a ciąża i poród

 

Niedotlenienie wewnątrzmaciczne jest stanem dużego zagrożenia dla płodu, w kontekście przeżycia i dalszego rozwoju. Przyczyny niedotlenienia płodu w życiu wewnątrzmacicznym i podczas porodu są rozmaite i bardzo liczne. Hipoksja w mechanizmie hipoksemicznym, czyli związana z niedostateczną zawartością tlenu we krwi tętniczej płodu, może być efektem hipoksemii występującej u matki, wynikać z niedokrwienia endometrium czy niewydolności łożyska. Podczas porodu, częste skurcze istotnie zmniejszają dopływ krwi do łożyska i ograniczają dostawę tlenu. Między innymi dlatego tak ważna jest stała kontrola ginekologiczna i regularna ocena stanu płodu w ciąży (np. analiza przepływów krwi w naczyniach matki i płodu) oraz kardiotokografia w okresie okołoporodowym.

Hipoksemia a COVID-19

Hipoksemia jest jednym z objawów i kryteriów oceny ciężkości przebiegu COVID-19, a nasycenie tlenem należy do wskaźników tlenowych stosowanych przy ocenie. Za ciężkie uznawane są przypadki COVID-19, którym towarzyszy duszność i / lub hipoksemia w ciągu jednego tygodnia i spełniony jest jeden z trzech objawów:

1. Niewydolność oddechowa，RR≥30/min;
2. Nasycenie tlenem (sO2) ≤93%;
3. Wskaźnik natlenienia: PaO2/(FiO2）≤300mmHg.

Diagnostyka hipoksemii

 

Jeśli odczuwasz duszność – przede wszystkim niezwłocznie skonsultuj się z lekarzem lub wezwij pomoc. Duszność jest nieprzyjemnym odczuciem trudności w oddychaniu lub braku powietrza i może wiązać się z dużym niepokojem i lękiem. Pojawienie się duszności wymaga przeprowadzenia dokładnego badania, oceny wydolności układu oddechowego i układu krążenia. Pamiętaj, że duszność to subiektywne odczucie, pomocne może być więc użycie pulsoksymetru, który w razie hipoksemii wskaże spadek saturacji krwi tlenem (u zdrowych osób SpO₂ wynosi zwykle 95-99%).

Z badań laboratoryjnych, przydatnych informacji dostarczy gazometria krwi tętniczej, a także morfologia krwi obwodowej i badania biochemiczne. W zależności od przyczyny i mechanizmu hipoksemii (ostra vs przewlekła), mogą się przydać badania mikrobiologiczne, obrazowe (np. RTG czy TK klatki piersiowej), EKG, spirometria czy echokardiografia.

Leczenie hipoksemii. Jak zwiększyć ilość tlenu we krwi?

Leczenie hipoksemii zależy od jej przebiegu, nasilenia i przyczyny. Wskazaniem do tlenoterapii jest zwykle SpO₂ na poziomie <90-92%. Poważna hipoksemia może czasem wymagać mechanicznej wentylacji płuc.

Bardzo ważnym elementem jest skuteczne leczenie choroby podstawowej, która doprowadziła do spadku utlenowania krwi i niedotlenienia tkanek. Nie można zapomnieć o odpowiednim odżywianiu i rehabilitacji oddechowej.

Pamiętaj, że parametry biochemiczne, morfologię krwi obwodowej oraz inne potrzebne badania laboratoryjne możesz wykonać w DIAGNOSTYCE.

Bibliografia:

• Interna Szczeklika – P. Gajewski, A. Szczeklik
• Położnictwo i ginekologia – G. H. Bręborowicz