Infekcja intymna - objawy, które pozwolą Ci rozpoznać infekcję intymną

Infekcje intymne to zakażenia rozwijające się w obrębie narządów płciowych. Dotyczą zarówno kobiet jak i mężczyzn. Najczęściej są wywołane przez bakterie i grzyby. Wywołują dyskomfort a nawet utrudniają codzienne funkcjonowanie. Nieleczone mogą prowadzić do groźnych powikłań, zwłaszcza u kobiet w ciąży. Jakie patogeny wywołują infekcje intymne i dlaczego należy je bezwzględnie leczyć?

Infekcja intymna – przyczyny

Składnikami mikroflory pochwy są w 95% pałeczki kwasu mlekowego Lactobacillus zaś pozostałe 5% to inne bakterie beztlenowe i grzyby, które w tej proporcji nie stanowią zagrożenia.

W warunkach fizjologicznych w pochwie występują czynniki ochronne utrudniające rozwój infekcji oraz stanu zapalnego. Podstawą tej ochrony jest obecność pałeczek Lactobacillus i wytwarzane przez nie laktocyny czy nadtlenku wodoru – substancji o działaniu bójczym dla mikroorganizmów chorobotwórczych, oraz kwasu mlekowego zapewniającego optymalny kwaśny odczyn pH 4-4,5. Pozostałe elementy ochronne to komórki nabłonka pochwy podlegające regulacji hormonalnej – głównie estrogenów. Poziom estrogenów ma wpływ zarówno na liczebność pałeczek mlekowych jak i na podatność nabłonka na uszkodzenia przez czynniki zewnętrzne.

Zaburzenie równowagi opisanej powyżej biocenozy pochwy ułatwia osiedlanie się drobnoustrojów chorobotwórczych. Do czynników sprzyjających rozwojowi infekcji intymnej należy:

• zaburzenia równowagi hormonalnej – ciąża, połóg, wiek okołomenopauzalny, menstruacja,
• używanie tamponów,
• stosowanie antykoncepcji,
• obcisła bielizna,
• stosowanie irygacji, nasiadówek,
• nadmierna lub niedostateczna higiena okolic intymnych,
• antybiotykoterapia, stosowanie sterydów,
• duża aktywność seksualna, częsta zmiana partnerów,
• nieużywanie prezerwatyw,
• obniżona odporność,
• niewyrównana cukrzyca,
• palenie papierosów.

Infekcje intymne – drobnoustroje odpowiedzialne za infekcje

Infekcje pochwy są najczęstszą przyczyną zgłaszania się kobiet do ginekologa z powodu odczuwanych dolegliwości. Są wywołane przez różne drobnoustroje:

• Bakterie – infekcje bakteryjne stanowią ok. 30-40% przypadków, głównie są to drobnoustroje beztlenowe Gardnerella vaginalis, Prevotella, Peptostreptococcus, Porphyromonas, Mobiluncus, Mycoplsma genitalium, Mycoplasma hominis, Ureaplsma urealyticum, Chlamydia trachomatis, rzadziej tlenowe Staphylococcus czy Streptococcus. Ale to również, wywołująca rzeżączkę Neisseria gonorrhoeae, Treponema pallidum, czyli krętek blady, który jest odpowiedzialny za kiłę.
• Grzyby – infekcje grzybicze stanowiące 20-30% przypadków – głównie spowodowane przez drożdżaki z rodzaju Candida. Mikroorganizm ten wchodzi w skład fizjologicznej flory przewodu pokarmowego, zewnętrznych narządów płciowych. Szacuje się, że każdy przynajmniej raz miał epizod kandydozy, czyli infekcji spowodowanej przez ten rodzaj drobnoustroju.
• Pasożyty – to głównie infekcje rzęsistkiem pochwowym Trichomonas vaginalis– jest to pierwotniak rozpoznawany w 5-10% przypadków infekcji intymnych.
• Wirusy – HSV – wirus opryszczki, HPV – wirus brodawczaka ludzkiego.

Infekcja intymna bakteryjna – objawy

To zakażenie oportunistyczne czyli takie, gdy drobnoustroje bytujące w drogach rodnych lub w okolicy krocza przy sprzyjających warunkach zaczynają dominować w biocenozie pochwy, zmieniać właściwości tego mikrośrodowiska  i wywoływać dolegliwości.

Nawet u 50% kobiet może przebiegać bezobjawowo. Charakterystyczne symptomy to:

• wydzielina jednorodna kremowo-szara lub żółtawa o nieprzyjemnym zapachu,
• ból nasilający się po stosunku,
• pieczenie, dyskomfort,
• obrzęk błony śluzowej.

Infekcja intymna grzybicza – objawy

W znacznej większości jest to infekcja wywołana przez drożdżaki Candida albicans. Szacuje się, że nawet u 60% kobiet w drogach rodnych występuje ten drobnoustrój nie wywołując żadnych objawów. Leczenie natomiast wdraża się, kiedy pojawią się symptomy infekcji:

• serowate upławy,
• zaczerwienienie, pieczenie, uczucie suchości,
• ból pochwy oraz okolic warg sromowych, obrzęk,
• pęknięcia błony śluzowej,
• dyskomfort w czasie oddawania moczu i podczas stosunku,

Infekcja grzybicza często ma charakter nawrotowy. Czynniki szczególnie sprzyjające rozwojowi kandydozy to:

• długotrwała antybiotykoterapia,
• leki immunosupresyjne,
• cukrzyca,
• terapia hormonalna,
• ciąża,
• otyłość.

Szczególne rodzaje patogenów odpowiedzialnych za infekcję intymną:

Chlamydioza

Jest uważana za chorobę przenoszoną drogą płciową, gdyż do zakażenia dochodzi w trakcie stosunku płciowego z zakażonym partnerem. Wywołana przez bakterię Chlamydia trachomatis, u kobiet w 70-95% przypadków przebiega bezobjawowo. Najczęściej rozwija się zapalenia szyjki macicy.

Objawy to:

• upławy śluzowe lub śluzowo-ropne,
• plamienia lub krwawienia międzymiesiączkowe,
• bóle w podbrzuszu.

W połowie przypadków dochodzi do rozwoju zakażenia cewki moczowej, wtedy objawami są: częstomocz, ból i pieczenie w czasie oddawania moczu. Groźnym powikłaniem jest szerzenie się zakażenia na narządy miednicy mniejszej (np. jajniki, jajowody), ciąża pozamaciczna oraz niepłodność. Szczególnie groźna infekcja dla kobiet w ciąży – powikłaniem może być przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego, poród przedwczesny, zaburzenia wzrostu płodu. Zakażenie może zostać przeniesione w czasie porodu na noworodka i przebiega w postaci zapalenia spojówek i/lub zapalenia płuc.

Mycoplasma i Ureaplasma

Mycoplasma hominis, Mycoplasma genitalium, Ureaplasma urealyticum, Ureaplasma parvum należą do drobnoustrojów kolonizujących drogi rodne kobiet nie wywołując objawów chorobowych. Mycoplasma hominis zasiedla drogi płciowe osób aktywnych seksualnie, szczególnie u kobiet. Może być przyczyną gorączki poporodowej, zapalenia cewki moczowej, zapalenia pochwy. Ureaplasma może przyczyniać się do zwiększonego ryzyka zapalenia błon płodowych i porodu przedwczesnego, poporodowego zapalenia błony śluzowej macicy.

Rzęsistkowica

Do zakażenia dochodzi podczas stosunku płciowego z osobą zakażoną, ale również podczas korzystania ze wspólnego ręcznika, z toalety publicznej czy sauny. Wywołana przez pierwotniaka rzęsistka pochwowego Trichomonas vaginalis, u kobiet lokalizuje się w pochwie, pęcherzu i cewce moczowej. Może przez wiele lat nie dawać żadnych objawów. Jeśli wystąpią są to: pieniste żółtozielone upławy o nieprzyjemnym zapachu, podrażnienie okolicy narządów płciowych, ból i pieczenie w trakcie oddawania moczu.

Rzeżączka

To choroba przenoszona drogą płciową, wywołują ją bakterie dwoinki rzeżączki Neisseria gonorrhoeae. Często przebiega bezobjawowo lub z niewielkimi objawami, najczęściej przebiega pod postacią zapalenia kanału szyjki macicy oraz zapalenia cewki moczowej.

Objawy:

• upławy ropne, śluzowo-ropne lub śluzowe
• ból podbrzusza
• ból i pieczenie przy oddawaniu moczu,
• śluzowo-ropna lub śluzowa wydzielina z cewki moczowej
• krwawienia międzymiesiączkowe lub nasilone krwawienia miesięczne, krwawienia po stosunku.

Powikłania to zapalenie narządów miednicy mniejszej, rozsiane zakażenie rzeżączkowe – najczęściej w postaci zespołu skórno-stawowego.

U noworodków w czasie porodu naturalnego dochodzi do przeniesienia infekcji z zakażonej matki może rozwinąć się rzeżączkowe zapalenie spojówek.

Infekcje intymne u mężczyzn

• Infekcja grzybicza – najczęściej występuje kandydoza, czyli zakażenie drożdżakiem Candida albicans. Początkowo przebieg jest bezobjawowy, w miarę rozwoju infekcji pojawia się: świąd, obrzęk i zaczerwienie napletka, zaczerwienie i bolesność żołędzi, nieprawidłowa wydzielina o nieprzyjemnym zapachu pod napletkiem, ból w trakcie oddawania moczu.

Nieleczona infekcja grzybicza może prowadzić do zwężenia ujścia cewki moczowej, blizn i zniekształceń napletka i żołędzi.

• Chlamydioza – przebieg zakażenia może być bardzo łagodny lub nawet bezobjawowy – ok. 50% przypadków. Jestprzyczyną nierzeżączkowego zapalenia cewki moczowej. Objawy to:
  • wyciek wydzieliny z cewki moczowej,
  • pieczenie i ból w trakcie oddawania moczu,
  • świąd lub zaczerwienienie ujścia cewki moczowej,
  • ból jąder.
• Rzęsistkowica – lokalizuje się u mężczyzn głównie w cewce moczowej, ale też może dotyczyć gruczołu krokowego i pęcherzyków nasiennych. Najczęściej przebiega bezobjawowo, jeśli wystąpią objawy są to:
  • ból i pieczenie w trakcie oddawania moczu,
  • białawy wyciek z cewki moczowej,
  • częste oddawanie moczu.
• Rzeżączka – najczęściej przebiega w postaci zapalenia cewki moczowej, Rzadko przebiega bezobjawowo lub z mało nasilonymi objawami. Objawy to:
  • obfita śluzowo-ropna obfita wydzielina z cewki moczowej,
  • ból i pieczenie w trakcie oddawania moczu,
  • częste oddawanie moczu.

W ostrej fazie choroby pojawia się silny, kłujący ból cewki moczowej w trakcie oddawania moczu. Nieleczona infekcja przechodzi na pozostałe odcinki dróg moczowo-płciowych. Powikłaniem może być zapalenie gruczołu krokowego, zapalenie najądrza.

Jak rozpoznaje się infekcję intymną

Rozpoznanie infekcji intymnej wymaga badania lekarskiego i wykonania badań z zakresu diagnostyki laboratoryjnej.

• Objawy – jeśli zauważymy niepokojące nas symptomy należy zgłosić się do lekarza ginekologa. Lekarz czasami już przy pierwszej wizycie na podstawie opisanych objawów i badania ginekologicznego jest w stanie określić przyczynę infekcji.
• Biocenoza pochwy – w czasie tego badania pobierana jest wydzielina z pochwy a następnie określany jest tzw. stopień czystości pochwy na podstawie udziału poszczególnych rodzajów bakterii.
• Posiew wymazu z pochwy – w hodowli bakterii lub grzybów na odpowiednim podłożu dokonuje się identyfikacji rodzaju drobnoustroju, który wywołał infekcję a także określa się stopień lekowrażliwości.
• Diagnostyka Chlamydia trachomatis – ma szczególne znaczenie dla kobiet w ciąży, zaleca się wykonanie badania w wymazie pobranym w kanału szyjki macicy metodą biologii molekularnej PCR. Materiałem jest wymaz z dróg moczowo-płciowych lub mocz. Możliwe jest również wykrywanie antygenu metodą immunofluorescencji pośredniej – IIF, oraz wykrywanie przeciwciał IgG i IgM obecnych w surowicy.
• Diagnostyka rzeżączki – w celu stwierdzenia infekcji można wykonać posiew bakteriologiczny materiału uzyskanego z miejsca objętego procesem chorobowym. Szybszą metodą jest ocena mikroskopowa barwionego preparatu z wymazu. Można również wykrywać rzeżączkę metodami biologii molekularnej PCR, materiałem do badania jest wymaz z miejsca objętego procesem chorobowym, mocz lub nasienie.
• Diagnostyka rzęsistka pochwowego – najprostszą metodą jest ocena preparatu mikroskopowego z wymazu pobranego z szyjki macicy, można również stosować hodowlę pierwotniaka na specjalnym podłożu. Najczulszą metodą jest badanie genetyczne PCR.
• Diagnostyka Mycoplasma i Ureaplasma – posiew mikrobiologiczny wymazu z dróg moczowo-płciowych na specjalne podłoże lub badanie metodą biologii molekularnej PCR.

Przygotowanie do badania

Przed pobraniem wymazu zaleca się, aby na 24-48 godzin przed pobraniem zachować wstrzemięźliwość płciową, nie pobierać wymazu w dniu badania ginekologicznego, zachować 5-7 dni przerwy w stosowaniu leków przeciwdrobnoustrojowych, nie stosować przez kilka dni preparatów dopochwowych. Do badania zgłosić się co najmniej 2-3 godziny po oddaniu moczu.

Leczenie infekcji intymnej

Leczenie zawsze polega na wyeliminowaniu czynnika wywołującego infekcję, poprzez stosowanie preparatów przeciwdrobnoustrojowych doustnie lub miejscowo. Równie ważna jest odbudowa mikrobiomu pochwy, którego zaburzony skład leży najczęściej u podstaw rozwoju infekcji. W tym celu zalecane są preparaty probiotyczne zawierające szczepy Lactobacillus, stosowane zarówno miejscowo jak i doustnie.

Infekcja intymna – powikłania

Nieleczona infekcja intymna i bagatelizowanie objawów może prowadzić do groźnych następstw jakimi są:

• zwiększone ryzyko zakażenia innymi chorobami przenoszonymi drogą płciową – HIV, HPV, chlamydiami, rzęsistkiem pochwowym,
• u kobiet w ciąży ryzyko przedwczesnego pęknięcia błon płodowych, porodu przedwczesnego, zakażenia wewnątrzmacicznego,
• ryzyko zakażenia narządów miednicy mniejszej np. jajników, jajowodów,
• stany zapalne dróg moczowych.

Autor: Mgr Renata Grzelik

Bibliografia:

1. Praktyczne aspekty leczenia bakteryjnej waginozy oraz zakażeń pochwy o nieznanej etiologii – rola terapii skojarzonej. Miotła P. Ginekologia po Dyplomie. 2022/05.
2. Standardowe i alternatywne terapie infekcji pochwy – wybór leku zmniejszającego częstość nawrotów. Kamiński K. Ginekologia po Dyplomie. 2022/01.
3. Europejskie zalecenia dotyczące postępowania diagnostycznego i leczniczego w zakażeniach Chlamydia trachomatis 2015. Lanjouw E., Ouburg S., de Vries H.J., Stary A., Radcliffe K., Unemo M. Przegląd Dermatol. 2017, 104.
4. Nawrotowe zapalenie sromu i pochwy – porady dotyczące leczenia. Miller M. Ginekologia po Dyplomie. 2014:16(5)
5. Bacterial vaginosis – diagnostyka i leczenie. Wielgoś M., Pietrzak B. Przegląd menopauzalny 2012;5.
6. https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/256372,bakteryjne-zapalenie-pochwy
7. https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/256370,grzybicze-zapalenie-sromu-i-pochwy
8. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/wenerologia/73335,chlamydioza
9. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/wenerologia/165365,rzesistkowica
10. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/wenerologia/73414,rzezaczka
11. https://www.mp.pl/pacjent/dermatologia/choroby/wenerologia/169193,kandydoza-blony-sluzowej-narzadow-plciowych