Jakie są objawy AIDS? Jakie badania wykonać?

Zakażenie wirusem HIV prowadzi do stopniowego zmniejszania odporności i z czasem do rozwinięcia się zespołu nabytego niedoboru odporności (AIDS). Wczesne rozpoznanie i leczenie zakażenia zmniejsza ryzyko zarażenia partnera, poprawia jakość życia i może znacząco je wydłużyć. Dowiedz się, jak wyglądają wczesne objawy zakażenia HIV, kiedy rozpoznaje się AIDS oraz na czym polega diagnostyka i leczenie choroby.

AIDS – co to jest?

AIDS, czyli zespół nabytego niedoboru odporności (ang. Acquired Immune Deficiency Syndrome), jest chorobą wywołaną wieloletnim zakażeniem ludzkim wirusem niedoboru odporności HIV (ang. human immunodeficiency virus). Za wystąpienie schorzenia odpowiadają dwa podtypy wirusa – HIV-1 (najczęściej spotykany) i HIV-2 (występujący głównie w rejonie zachodniej Afryki). Atakują one limfocyty CD4 w organizmie człowieka, prowadząc do śmierci tych komórek, co skutkuje niedoborem odporności i wystąpieniem zakażeń oportunistycznych i/lub nowotworów. Szacuje się, że na całym świecie liczba osób zakażonych HIV wynosi około 35 milionów, a od czasu odkrycia wirusa z powodu AIDS zmarło prawie 40 milionów osób.

AIDS jest końcowym etapem zakażenia HIV, które przebiega w kilku etapach:

• transmisji wirusa do organizmu,
• ostrej choroby retrowirusowej,
• przewlekłego, bezobjawowego zakażenia,
• objawowego zakażenia HIV lub AIDS (w przypadku wystąpienia tzw. chorób wskaźnikowych).

Chorzy, u których wykryto zakażenie HIV, często się zastanawiają, jak może przebiegać schorzenie. Bardzo istotne jest, aby jak najszybciej rozpocząć leczenie (terapię antyretrowirusową), które znacznie poprawia rokowanie. Większość osób zakażonych rozwija AIDS w ciągu 10 lat od diagnozy zakażenia HIV. Bez właściwego leczenia czas przeżycia jest zwykle krótki i wynosi około roku–dwóch lat. W dobie obecnych możliwości leczenia antyretrowirusowego pacjenci z rozpoznanym AIDS mogą funkcjonować stosunkowo normalnie i żyć nawet ponad 10 lat.

Jak można zarazić się HIV?

Do zakażenia wirusem HIV może dojść w wyniku kontaktów seksualnych z nosicielem wirusa, poprzez kontakt z krwią osoby zakażonej, wertykalnie z matki na płód lub podczas karmienia piersią. Do czynników ryzyka zakażenia należą m.in. ryzykowne kontakty seksualne, stosowanie narkotyków dożylnych czy transfuzje preparatów krwiopochodnych.

Objawy zakażenia HIV

Pierwsze objawy zakażenia HIV mogą pojawić się już dwa–cztery tygodnie od zarażenia i są określane mianem ostrej choroby retrowirusowej. Nie występują u wszystkich chorych i są dość niespecyficzne, dlatego zwykle są mylone z niegroźną infekcją wirusową. Symptomy obejmują:

• zmęczenie,
• bóle mięśni, stawów i głowy,
• ból gardła,
• powiększenie węzłów chłonnych,
• nocne poty,
• wysypkę na skórze.

Po ustąpieniu objawów zwykle następuje długoletni okres bezobjawowy, w trakcie którego dochodzi do stopniowego zmniejszania się liczby limfocytów T CD4 i upośledzenia odporności.

Objawowe stadium zakażenia HIV (niespełniające kryteriów rozpoznania AIDS) charakteryzuje się występowaniem określonych symptomów lub jednostek chorobowych o dość łagodnym charakterze, m.in. nawracającego półpaśca, angiomatozy bakteryjnej (czerwonych zmian na skórze), nawracającej kandydozy pochwy, leukoplakii włochatej (białych zmian obejmujących boczną część języka), przewlekłej biegunki, gorączki, dysplazji lub raka in situ szyjki macicy.

Obniżenie liczby limfocytów T CD4 <200/µl lub wystąpienie jednej z chorób wskaźnikowych upoważnia do rozpoznania AIDS.

Jak zaczyna się AIDS? Objawy AIDS

Jak wygląda człowiek chory na AIDS? Wbrew powszechnemu przekonaniu osoba spełniająca kryteria rozpoznania AIDS nie zawsze od razu prezentuje objawy sugerujące chorobę. Niektóre zmiany na skórze są dość charakterystyczne dla zakażenia HIV, m.in. mięsak Kaposiego, nowotwór naczyniowy przyjmujący często postać czerwonych guzków i plam. Mięsak Kaposiego jest tzw. chorobą wskaźnikową umożliwiającą rozpoznanie AIDS u osoby zakażonej HIV. Należą do nich również m.in.:

• nawracające zakażenia bakteryjne,
• kandydoza uogólniona,
• nawracające zapalenie płuc,
• inwazyjny rak szyjki macicy,
• chłoniaki,
• zakażenie niektórymi patogenami, m.in. zapalenie płuc wywołane przez Pneumocystis jirovecii, gruźlica pozapłucna, przewlekłe owrzodzenie wywołane wirusem opryszczki ludzkiej, toksoplazmoza ośrodkowego układu nerwowego,
• encefalopatia wywołana zakażeniem HIV.

U wielu chorych AIDS prowadzi do utraty masy ciała i wyniszczenia, określanego mianem zespołu wyczerpania spowodowanego zakażeniem HIV.

Diagnostyka zakażenia HIV – na czym polega?

Pierwszym przesiewowym badaniem, które jest wykonywane w celu diagnostyki zakażenia HIV, jest ocena obecności przeciwciał anty-HIV i antygenu p24 w teście czwartej generacji. Wykrycie ich jest możliwe dopiero po kilku tygodniach od momentu zakażenia. Ocena wiremii HIV metodą RT-PCR umożliwia potwierdzenie rozpoznania i ocenę liczby cząsteczek wirusa w organizmie człowieka. Ocenę zaawansowania zakażenia umożliwia oznaczenie poziomu limfocytów T CD4.

Dowiedz się, na czym polega test na HIV i jakich informacji dostarcza badanie oporności na zakażenie wirusem HIV-1.

Metody leczenia zakażenia HIV

Celem stosowanej w zakażeniu HIV terapii antyretrowirusowej jest zmniejszenie wiremii (liczby cząsteczek wirusa w organizmie) oraz utrzymanie prawidłowego poziomu limfocytów CD4. Leczenie powinno być prowadzone do końca życia osoby zakażonej. Istnieje wiele zalecanych kombinacji leków stosowanych w terapii, obejmujących leczenie m.in.: lamiwudyną, tenofowirem, abakawirem, efawirenzem czy etrawiryną. Specjalistycznej terapii wymagają dodatkowo choroby związane z ciężką immunosupresją (obniżeniem odporności) u chorych na AIDS, m.in. leczenie farmakologiczne zakażeń oportunistycznych czy krio- i radioterapia w przypadku wystąpienia mięsaka Kaposiego.

Profilaktyka AIDS – jak zapobiegać zakażeniu HIV?

Ryzyko zakażenia HIV można zmniejszyć poprzez unikanie ryzykownych kontaktów seksualnych (m.in. z nieznanymi partnerami), stosowanie barierowych środków antykoncepcyjnych (np. prezerwatyw), informowanie wszystkich partnerów o ewentualnym nosicielstwie. W przypadku konieczności stosowania wkłuć dożylnych należy używać jednorazowych, sterylnych igieł i wyrzucać je od razu po użyciu. W przypadku mężczyzn zmniejszenie ryzyka zakażenia można uzyskać dzięki obrzezaniu (chirurgicznemu usunięciu napletka).

Warto również rozważyć badanie w kierunku nosicielstwa HIV u partnerów jeszcze przed rozpoczęciem kontaktów seksualnych. Test na obecność wirusa HIV powinno się wykonywać też m.in. u kobiet w ciąży w celu wczesnego rozpoznania zakażenia i zmniejszenia ryzyka zakażenia płodu.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian

Bibliografia:

1. A. Vaillant, P. Gulick, HIV Disease Current Practice, „StatPearls”, 2022, dostęp online: marzec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK534860/.
2. J. Waymack, V. Sundareshan, Acquired Immune Deficiency Syndrome, „StatPearls”, 2022, dostęp online: marzec 2023, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK537293/.