Kaszel alergiczny – objawy, leczenie

Kaszel alergiczny jest jednym z najczęstszych objawów alergii, który może znacząco obniżyć jakość życia. Powstaje w wyniku reakcji układu odpornościowego na alergeny, takie jak pyłki roślin, kurz, sierść zwierząt czy pleśń. Objawy kaszlu alergicznego mogą obejmować suchy, uporczywy kaszel, świąd gardła oraz uczucie duszności. Zrozumienie przyczyn i objawów tej choroby jest kluczowe dla skutecznego zarządzania jej przebiegiem i poprawy komfortu życia pacjentów.

Jak wygląda kaszel alergiczny?

Na początek warto zaznaczyć, że kaszel alergiczny nie jest samodzielną chorobą, lecz objawem reakcji alergicznej w organizmie. Układ odpornościowy reaguje w ten sposób na kontakt z alergenami, najczęściej wziewnymi, ale nie tylko. Można więc powiedzieć, że kaszel alergiczny jest jednym z głównych objawów alergii, obok nieżytu nosa („kataru siennego”), łzawienia oczu, duszności czy zmian skórnych.

Kaszel alergiczny to rodzaj kaszlu, który pojawia się w wyniku reakcji organizmu na alergeny, czyli substancje wywołujące uczulenie u osób predysponowanych. U osób zdrowych takie substancje nie powodują żadnych objawów, natomiast u osób z alergią wywołują nadmierną reakcję układu odpornościowego. Kaszel alergiczny często towarzyszy innym objawom uczulenia: astmie alergicznej oraz alergicznemu nieżytowi nosa.

Kiedy alergik wdycha uczulający alergen, jego układ odpornościowy reaguje nadmiernie przy udziale swoistej dla alergenu IgE (sIgE). Pobudzone przez IgE komórki odpornościowe uwalniają histaminę i inne substancje chemiczne i inne mediatory stanu zapalnego. Te substancje powodują stan zapalny i podrażnienie dróg oddechowych, co prowadzi do kaszlu. Kaszel jest próbą organizmu na pozbycie się drażniących substancji z dróg oddechowych.

Alergiczny kaszel może wystąpić przejściowo bezpośrednio po kontakcie z alergenem, a także pojawić się z pewnym opóźnieniem i utrzymywać przez dłuższy czas, co sprawia, że wiele osób nie łączy tego objawu z alergią.

Kaszel alergiczny – przyczyny

Najczęstsze źródła alergenów wywołujących kaszel to:

• Pyłki roślin,
• Roztocza kurzu domowego,
• Sierść zwierząt (precyzyjnie obecne na sierści cząstki łupieżu, śliny etc.).
• Zarodniki pleśni.

Kaszel mogą wywoływać różne alergeny, zarówno sezonowe, takie jak pyłki roślinne, które mają swoje charakterystyczne sezony pylenia, jak i całoroczne, takie jak alergeny roztoczy kurzu domowego, które są stale obecne w otoczeniu.

Jedną z najczęstszych chorób alergicznych jest pyłkowica, czyli uczulenie na pyłki roślin wiatropylnych. Rośliny te produkują miliony pyłków przenoszonych przez wiatr, które łatwo dostają się do nosa, oczu i oskrzeli, wywołując objawy. Ważnym źródłem alergenów wziewnych są pyłki traw. W Polsce rośnie ponad 200 gatunków traw o różnym czasie pylenia, od końca kwietnia do początku września. Dominują takie rodzaje jak życica, stokłosa, wiechlina i tymotka. Do rodziny traw należą również zboża – dość częsta jest alergia na pyłek żyta.  Spośród pyłków drzew i krzewów silnie alergenne są pyłki brzozy, olszy i leszczyny, natomiast umiarkowanie alergenne są pyłki dębu, buku, jesionu, platanu i cyprysowatych. Poza trawami, do grupy roślin, których pyłek jest źródłem bardzo częstych alergii należą rośliny zielne, określone w alergologii jako chwasty. Należą do nich: babka, komosa czy szczaw, które kwitną równocześnie z trawami, czyli od maja do września oraz przedstawiciele rodziny złożonych, takie jak bylica i ambrozja, których sezony pyłkowe przypadają na koniec okresu wegetacyjnego w strefie umiarkowanej.

Ponadto alergie wziewne mogą wywoływać niektóre gatunki pleśni (całorocznie lub sezonowo); alergeny zwierząt posiadających futro (psa, kota, świnki morskiej, myszy, królika); alergeny roztoczy kurzy domowego; alergeny owadów (np. karaluchów). Alergeny z tych źródeł mogą wchodzić w skład tzw. alergenów kurzu domowego, choć pojęcie to jest dość mało precyzyjne.   

Kaszel alergiczny – charakterystyczne objawy

Kaszel alergiczny wykazuje napadowy charakter – zwykle pojawia się w formie gwałtownego ataku, który trwa od 30 do 60 sekund i nie daje się powstrzymać. Towarzyszy mu zanoszenie się, łapanie powietrza, łzawienie oczu i zaczerwienienie twarzy. Ataki kaszlu bywają wyczerpujące, a po ich ustąpieniu chory odczuwa zmęczenie. 

Kaszel alergiczny występuje okresowo i wraca – jest reakcją na kontakt z alergenem, dlatego pojawia się na krótko po narażeniu na czynnik drażniący (np. w momencie głaskania zwierzęcia, spaceru wśród pylących drzew czy sprzątania) i ustępuje po zmniejszeniu stężenia alergenu, a po kolejnej ekspozycji na alergen nawraca. 

Czy kaszel alergiczny może być mokry? Może przybierać różne nasilenie – w zależności od stężenia alergenu, ale także otaczających warunków. Nasila się zwykle w porze nocnej oraz przy wyższej temperaturze otoczenia. Kaszel w przebiegu alergii to zwykle kaszel suchy – drapiący i drażniący, bez obecności wydzieliny śluzowej, a jego ataki mogą być bardzo wyczerpujące. Jednak w przebiegu alergicznego zapalenia błony śluzowej nosa i zatok stwierdza się obecność wydzieliny, która spływa po tylnej ścianie gardła i uwidacznia się podczas kaszlu. 

Biorąc pod uwagę czas trwania, kaszel alergiczny uznaje się za przewlekły – może utrzymywać się nawet kilka tygodni, przez co utrudnia codzienne funkcjonowanie.

Objawy towarzyszące kaszlowi alergicznemu (nie muszą występować naraz):

• Świąd nosa i gardła,
• Nagłe, powtarzające się kichanie,
• Wodnisty wyciek z nosa,
• Łzawienie oczu.

Kaszel alergiczny – rozpoznanie

Bez względu na to, czy kaszel jest wynikiem alergii, czy ma inne podłoże, pierwszym krokiem powinno być skonsultowanie się z lekarzem rodzinnym. Po przeprowadzeniu badania, zebraniu szczegółowego wywiadu dotyczącego środowiska pacjenta, lekarz zdecyduje o dalszym leczeniu lub skierowaniu do specjalisty.

Kaszlu alergicznego nie należy ignorować, ponieważ może być wczesnym objawem alergii wziewnej. Na tym etapie można go stosunkowo łatwo kontrolować. Bagatelizowanie kaszlu, przypisywanie go niegroźnej infekcji lub zanieczyszczeniu powietrza, może prowadzić do rozwoju astmy oskrzelowej – poważnej, nieuleczalnej choroby alergicznej, która często dotyka małe dzieci.

Istotnym krokiem w diagnostyce i leczeniu jest wykonanie testów alergicznych. Lekarz może zlecić testy skórne lub badanie krwi. Oba badania mają na celu identyfikację alergenowo-swoistej IgE, pozwalającą na wskazanie alergenu prawdopodobnie odpowiedzialnego za objawy. 

Co na kaszel alergiczny – leczenie i profilaktyka

Kaszel alergiczny jest objawem alergii, dlatego jego leczenie wymaga zidentyfikowania przyczyny. Jeśli alergia jest źródłem problemu, konieczne jest zastosowanie leków, które zmniejszają nadmierną reakcję układu odpornościowego na alergeny. W przypadku alergii wziewnej najczęściej stosuje się leki przeciwhistaminowe i glikokortykosteroidy oraz leki rozszerzające oskrzela. W niektórych przypadkach lekarz może zalecić immunoterapię, która polega na stopniowym wprowadzaniu małych dawek alergenu w celu zmniejszenia wrażliwości organizmu. W leczeniu kaszlu alergicznego stosuje się odpowiednie syropy przeciwkaszlowe, które mają również właściwości antyalergiczne i łagodzą skurcz oskrzeli.

Kluczowe jest ustalenie, które alergeny wywołują silną reakcję organizmu. Jeśli są to roztocza kurzu domowego, ograniczanie objawów alergii powinno przede wszystkim polegać na ograniczeniu kontaktu z alergenami przez redukcję ich liczby w otoczeniu.  

Podstawowe zasady profilaktyki kaszlu alergicznego

Po zidentyfikowaniu alergenów, ważne jest ich unikanie. Jedną z najczęstszych przyczyn kaszlu alergicznego jest uczulenie na kurz domowy, czyli głównie na alergeny roztoczy kurzu domowego, które bytują w środowisku ludzkim, szczególnie na tkaninach, materacach, pościeli, pluszowych zabawkach i dywanach.

Aby zmniejszyć częstotliwość i nasilenie kaszlu wywołanego kontaktem alergenami roztoczy kurzu domowego, należy:

• Regularnie wietrzyć pomieszczenia,
• Często odkurzać za pomocą odkurzacza z filtrami przeciwalergicznymi (optymalnie filtrami  HEPA); unikać stosować miotełek do omiatania kurzu; 
• Utrzymywać stosunkowo niską wilgotność powietrza, sprzyjającą rozmnażaniu roztoczy;  
• Zmieniać pościel co najmniej raz w tygodniu oraz wietrzyć kołdry, poduszki i materace, najlepiej w mroźny dzień.
• Stosować wyposażony w filtr HEPA oczyszczacz powietrza.

Środki usuwające roztocza kurzu domowego zapewniają kompleksową i bezpieczną ochronę przed alergenami dla całej rodziny.

Kaszel alergiczny u dziecka

Kaszel alergiczny u dziecka to reakcja obronna organizmu, mająca na celu usunięcie drażniących alergenów z dróg oddechowych. Najczęściej jest to kaszel suchy, który może nasilać się w nocy, po wysiłku fizycznym lub po kontakcie z alergenem. Objawy kaszlu alergicznego mogą być mylone z infekcjami górnych dróg oddechowych, dlatego ważne jest, aby skonsultować się z lekarzem w celu właściwego rozróżnienia.

Leczenie kaszlu alergicznego zazwyczaj obejmuje stosowanie leków przeciwhistaminowych, które pomagają zredukować reakcje alergiczne. W niektórych przypadkach może być konieczne odczulanie, czyli podawanie dziecku alergenów w kontrolowanych dawkach, aby zmniejszyć na nie wrażliwość.

Mgr Agnieszka Nowak