Krzywa cukrzycowa w ciąży (test obciążenia glukozą) - wszystko co musisz wiedzieć

Krzywa cukrowa w ciąży (test obciążenia glukozą) jest badaniem uwzględnionym w standardzie organizacyjnym opieki okołoporodowej, co oznacza, że wykonanie badania zapewnione jest we wszystkich podmiotach leczniczych udzielających świadczeń zdrowotnych w zakresie opieki nad ciężarną.  Rutynowo krzywa cukrowa wykonywana jest między 24 a 28 tygodniem ciąży. Ma na celu wykrycie cukrzycy ciążowej – istotnego czynnika ryzyka wystąpienia wad wrodzonych oraz dużej masy urodzeniowej dziecka, zwiększającej ryzyko powikłanego porodu. Z jakiego powodu istotne jest właściwe przygotowanie do badania oraz jakie jest postępowanie w przypadku uzyskania wyników nieprawidłowych?

Krzywa cukrowa w ciąży – po co się wykonuje?

Krzywa cukrowa w ciąży to badanie o niezwykle istotnym znaczeniu dla zdrowia i życia dziecka. Nieprawidłowe, wysokie stężenie glukozy obserwowane w trakcie badania, zwykle wiąże się z rozpoznaniem cukrzycy ciążowej, czyli choroby, która w bezpośredni sposób przekłada się na rozwój nienarodzonego dziecka. Hiperglikemia u matki, czyli nieprawidłowe, wysokie stężenie glukozy może być przyczyną poronień, wcześniactwa, wad w układzie sercowo-naczyniowym, moczowym, nerwowym oraz makrosomii, czyli dużej masy urodzeniowej dziecka (>4 kg), która znacznie zwiększa ryzyko powikłanego porodu. U noworodków matek z niekontrolowaną hiperglikemią częściej obserwuje się nasiloną żółtaczkę, niedotlenienie, zaburzenia oddychania różnego stopnia oraz nieprawidłowe stężenia glukozy i wapnia we krwi (hipoglikemia, hipokalcemia), czyli stany zagrażające życiu.

Krzywa cukrowa w ciąży jest badaniem przesiewowym, co oznacza, że wykonywana jest w celu wczesnego wykrycia choroby (w tym przypadku cukrzycy ciążowej) u osoby niewykazującej żadnych niepokojących objawów. Bardzo często rozpoznanie cukrzycy ciążowej wiąże się jedynie z koniecznością wprowadzenia zmian w dotychczasowej diecie (dieta 1500 – 2400 kalorii) i zwiększeniem aktywności fizycznej. Czasem odwrócenie postępów choroby i uniknięcie przykrych dla dziecka konsekwencji wysokiego stężenia glukozy we krwi, wymaga jedynie trochę większej dawki ruchu, przemyślanego podejścia do sposobu odżywiania oraz zrezygnowania ze złych nawyków. Rzadko spotyka się przypadki cukrzycy ciążowej, w której konieczne jest stosowanie insulinoterapii, czyli wstrzykiwania insuliny – obniżającej poziom glukozy we krwi.

Krzywa cukrowa w ciąży – kiedy?

Rutynowo u kobiet krzywa cukrowa w ciąży wykonywana jest między 24 a 28 tygodniem. Istnieją jednak pewne odstępstwa od tej reguły:

• w przypadku nieprawidłowych wartości glukozy na czczo uzyskiwanych u kobiety ciężarnej przed 24 tygodniem ciąży lub
• obecności czynników zwiększających ryzyko wystąpienia cukrzycy ciążowej (nadwaga, otyłość, cukrzyca ciążowa w poprzedniej ciąży),

wskazane jest wcześniejsze wykonanie testu obciążenia glukozą, jednakże w tych konkretnych przypadkach jest to tzw. test dwupunktowy z pobraniem krwi w czasie 0’ i 120’, którego wyniki oceniane są wg kryteriów dla osoby niebędącej w ciąży.

Badanie krzywej cukrowej w ciąży – jak wygląda?

Pacjentka musi pojawić się na badanie na czczo, w godzinach porannych (7.00-8.00). Przed badaniem, w okresie 8-12 godzin bez posiłku, dopuszczalne jest picie czystej wody oraz niesłodzonej herbaty jedynie w ilościach zaspakajających pragnienie. Zwykle jeszcze przed rozpoczęciem badania krzywej cukrowej – za pomocą glukometru, oznaczany jest pacjentce poziom glukozy we krwi. Pierwszym, właściwym już etapem krzywej cukrowej w ciąży jest pobranie „zerowej” próbki krwi żylnej w celu oznaczenia wyjściowego stężenia glukozy, tym razem za pomocą użycia analizatora. Następnie pacjentka otrzymuje do wypicia roztwór 75g glukozy. Kolejnymi etapami testu są ponowne pobrania próbki krwi żylnej po upływie 60 i 120 minut od momentu spożycia glukozy.

Krew do badania najczęściej pobierana jest z żyły w dole łokciowym. Przed rozpoczęciem pobrania krwi osoba pobierająca zakłada opaskę uciskową powyżej miejsca wkłucia w celu lepszego uwidocznienia żył oraz ułatwienia procesu pobierania krwi. Dodatkowo dezynfekuje miejsce wkłucia, co pozwala uniknąć ewentualnego zakażenia. Pobranie krwi może być przeprowadzone jedynie przez wykwalifikowany personel medyczny – najczęściej jest to pielęgniarka. Przebicie skóry igłą może być nieprzyjemne, jednak ze względu na bardzo niewielkie uszkodzenie skóry ból trwa krótko i mija zaraz po zakończeniu pobierania. Po pobraniu krwi należy przez kilka minut uciskać miejsce wkłucia, co pozwala na szybsze zatamowanie krwawienia oraz zapobiega powstaniu siniaka.

Jak przygotować się do badania krzywej cukrowej w ciąży?

W przypadku badania krzywej cukrowej w ciąży należy być na czczo. Warto również pamiętać, że spożycie roztworu glukozy, który jest nieprzyjemny w smaku (bardzo słodki) powinno odbyć się w jak najkrótszym czasie. Sposobem na „umilenie” sobie smaku roztworu glukozy, może być dociśnięcie do kubka soku z połówki cytryny lub zakup glukozy z dodatkiem smakowego aromatu, które to nie wpływają na wartości oznaczenia. Dla uzyskania wiarygodnych wyników i postawienia prawidłowej diagnozy, w okresie między pobraniami krwi, pacjentka powinna spędzić na poczekalni, nie wykonując żadnej aktywności fizycznej. Testu nie można wykonać, jeśli nie została spożyta cała objętość roztworu glukozy, lub też roztwór został zwymiotowany.Wykonanie testu wyklucza takżeaktywna infekcja, stan po urazie, przyjmowanie leków wpływających na stężenie glukozy we krwi, ale także zdiagnozowany zespół upośledzonego wchłaniania. O wszystkich przeciwskazaniach do wykonania krzywej cukrowej w ciąży pacjentkę powinien poinformować lekarz wystawiający zlecenie na badanie.

Krzywa cukrowa w ciąży – normy (wartości referencyjne)

Ze względu na wpływ cukrzycy na zdrowie i życie dziecka, normy krzywej cukrowej w ciąży są bardziej restrykcyjne w odniesieniu do testu wykonywanego u osób niebędących w ciąży.

U kobiet ciężarnych cukrzycę rozpoznaje się, gdy:

• Stężenie glukozy na czczo wynosi 5,1-6,9 mmol/l (92-125 mg/dl)
• W teście obciążenia glukozą, po 60 minutach po spożyciu 75g glukozy stężenie glukozy jest ≥10 mmol/l (≥180 mg/dl)
• W teście obciążenia glukozą, po 120 minutach po spożyciu 75g glukozy stężenie glukozy wynosi 8,5-11 mmol/l (153-199 mg/dl)
• UWAGA: w przypadku kobiet ciężarnych, u których test obciążenia glukozą wykonuje się przed 24 tygodniem ciąży obowiązują kryteria rozpoznania cukrzycy dla zalecanego wówczas testu dwupunktowego (pobranie krwi w czasie 0’ i 120’).

Przekroczenie górnej granicy wartości referencyjnej (normy) dla glukozy w ciąży wiąże się z rozpoznaniem cukrzycy oraz stanowi podstawę do wzmożonej kontroli nad gospodarką węglowodanową ciężarnej. W takiej sytuacji pacjentka powinna zostać skierowana przez swojego lekarza ginekologa prowadzącego ciążę do specjalisty, zajmującego się zaburzeniami metabolizmu glukozy w okresie ciąży, czyli do diabetologa.

Cukrzyca ciążowa – co dalej?

Najważniejsze po zdiagnozowaniu cukrzycy ciążowej jest stosowanie się do wszystkich zaleceń lekarskich i monitorowanie poziomu glukozy we krwi w warunkach domowych. Zalecane jest spożywanie 5-6 małych, dobrze skomponowanych posiłków, monitorowanie przyrostu masy ciała (od 12 do 18 kg), spacerowanie, pływanie lub wykonywanie ćwiczeń dostosowanych do swoich możliwości. Od prawidłowych wartości glukozy w ciąży zależy zdrowie, a nawet życie nienarodzonego dziecka. Ponadto świadomość swojej choroby daje możliwość stosowania profilaktyki cukrzycy również po porodzie. Niejednokrotnie jest tak, że kobiety z zaburzeniami gospodarki węglowodanowej zdiagnozowanymi w trakcie ciąży rozwijają cukrzycę typu 2 w przyszłości, dlatego też w ramach kontrolowania zaburzeń metabolizmu glukozy mogą zostać ponownie skierowane na krzywą cukrową po porodzie.

Dr n.med. Beata Skowron

Bibliografia:

1. Badania przesiewowe w kierunku hiperglikemii w ciąży w: Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Solnica B, Dembińska – Kieć A, Naskalski JW. Urban & Partner Wrocław 2022.
2. Standard organizacyjny opieki okołoporodowej opublikowany w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z 2018 roku: https://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/DocDetails.xsp?id=WDU20180001756
3. Cukrzyca ciążowa — rozpoznawanie i leczenie. Cypryk K. Gin. Perinat. Prakt. 2016; 1, 2: 41–44. www.journals.viamedica.pl/ginekologia_perinatologia_prakt