Łupież Giberta – przyczyny i objawy. Czy jest zaraźliwy?

Łupież Giberta jest łagodną chorobą dermatologiczną, której przyczyną najprawdopodobniej jest zakażenie wirusem HHV 6 i HHV 7. Zmiany związane z pojawieniem się schorzenia ustępują samoistnie, niekiedy choroba przyjmuje charakter atypowy – wówczas mogą pojawić się problemy z właściwym jej zdiagnozowaniem.

Łupież różowy Giberta – co to za choroba?

Łupież różowy (łac. pityriasis rosea, PR) jest dermatozą po raz pierwszy opisaną w 1860 roku przez Camille Melchiora Giberta, stąd nazwa choroby: łupież różowy Giberta (łac. pityriasis rosea Gibert) lub łupież Giberta (łac. pityriasis Gibert). Jest to schorzenie skórne o charakterze rumieniowo-złuszczającym i samoograniczającym się przebiegu – oznacza to, że objawy choroby ustępują nawet bez podjęcia leczenia. Do rzadkich odmian łupieżu różowego należą między innymi postacie: grudkowa, grudkowo-złuszczająca, grudkowo-pęcherzykowa, liszajowata, pęcherzykowa, pokrzywkowata, krwotoczna.

Łupież Giberta jest diagnozowany u około 0.5-2% populacji; choroba rozwija się zarówno u kobiet jak i u mężczyzn. Najczęściej schorzenie wykrywane jest u młodzieży i młodych dorosłych – dotyka ono głównie osób w wieku pomiędzy 10. a 35. rokiem życia. Literatura medyczna donosi jednak o wyjątkach: łupież Giberta został zdiagnozowany również u dziecka w wieku 3 miesięcy jak i u osoby w wieku 83 lat.

Wyniki niektórych badań wskazują, że łupież Giberta ma charakter sezonowy i pojawia się głównie w okresie jesienno-zimowym. Jednak istnieją analizy pokazujące, że choroba występuje z jednakową częstością w ciągu całego roku.

Łupież różowy Giberta – przyczyny

Nie do końca wiadomo, jakie czynniki wywołują chorobę. Kiedyś uważano, że schorzenie może zostać wywołane przez łojotokowe zapalenie skóry, zakażenia skóry i czynniki psychogenne. W patogenezie choroby brano pod uwagę podłoże bakteryjne czy grzybicze.

Obecnie za jedną z możliwych i najbardziej prawdopodobnych przyczyn łupieżu różowego Giberta uznaje się zakażenie wywołane ludzkimi herpes wirusami (łac. Human Herpes Virus): HHV 6 (Human Herpes Virus typu 6) i HHV 7 (Human Herpes Virus typu 7). Zakłada się że powodują one zakażenie pierwotne, latentne i mogą podlegać reaktywacji.

Piśmiennictwo medyczne donosi również o możliwym wpływie na rozwój schorzenia innych herpeswirusów: wirusa ospy wietrznej i półpaśca (HHV 3, zwyczajowo VZV) oraz wirusa Epsteina-Barr (HHV 4, zwyczajowo EBV). Niektóre badania wskazują także na ważną rolę układu odpornościowego w patogenezie choroby (szczególną rolę w rozwoju tego typu zmian na skórze przypisuje się udziałowi limfocytów T).

Czy łupieżem Giberta można się zarazić? Mimo podłoża wirusowego, uważa się, że schorzenie nie jest zaraźliwe. Nie ma dowodów na to, że zarażenie następuje w wyniku kontaktu ze skórą chorego czy na skutek przebywania w jednym pomieszczeniu z osobą cierpiącą na łupież różowy Giberta.

Łupież różowy Giberta – objawy

Choć łupież kojarzony jest z owłosioną skórą głowy, objawy łupieżu Giberta rzadko dotykają tę część ciała.

Jeśli choroba ma klasyczny charakter, symptomy są dość typowe. Najczęściej u chorych na łupież Giberta w pierwszej kolejności (najczęściej na tułowiu) pojawia się objaw podstawowy: okrągła lub owalna zmiana zwana blaszką macierzystą (ang. mother patch) lub blaszką zwiastunową (ang. herald patch). Ma ona średnicę około 3 lub więcej centymetrów, jest koloru czerwonego lub bladoróżowego. Brzegi blaszki są lekko uniesione, w ich obrębie widać wyraźnie proces łuszczenia się skóry (jest to tzw. łuszczenie kołnierzykowate). Po kilku dniach (czasami tygodniach) pojawiają się podobne, choć mniejsze zmiany – najczęściej dochodzi do ich rozsiewu  w obrębie tułowia. Charakterystyczne rumieniowo-złuszczające się plamy ułożone są zwykle  wzdłuż linii rozszczepów skórnych, wg linii Langera (układem przypominają choinkę) oraz na dosiebnych (bliższych) częściach kończyn. Rzadko dochodzi do ich powstania na skórze głowy czy dystalnych (dalszych) częściach rąk i nóg.

Ogólnie stan pacjenta określa się jako dobry. W nielicznych przypadkach chorobie towarzyszy gorączka. Czasami pojawia się ogólne osłabienie, rozdrażnienie, bóle stawów, świąd skóry o umiarkowanym lub (rzadziej) dużym nasileniu, powiększenie węzłów chłonnych, ból gardła. Niekiedy chorzy skarżą się na objawy ze strony układu oddechowego i pokarmowego.

Łupież różowy Giberta – diagnostyka

Z uwagi na fakt, że schorzenie może manifestować się szeregiem różnych objawów (zwłaszcza jeśli nie przybiera formy klasycznej), stwarza ono często problemy diagnostyczne.

Czasami choroba ma przebieg atypowy: pojawia się jedynie blaszka macierzysta (lub nie występuje w ogóle), wykwity miewają formę grudek, pęcherzyków lub przypominają pokrzywkę. Niekiedy mają charakter jednostronny (zmiany nie przekraczają środkowej linii ciała). Bywa, że pojawiają się na rękach, stopach, narządach płciowych, śluzówce jamy ustnej czy na głowie. Wówczas rozpoznanie schorzenia jest o wiele trudniejsze i wymaga od dermatologa przeprowadzenia diagnostyki różnicowej. Kiedy choroba nie ma typowego przebiegu, objawy mogą przypominać symptomy takich schorzeń jak np. łojotokowe zapalenie skóry, kiła, łupież liszajowaty, łuszczyca, grzybica czy wyprysk pieniążkowaty.

W przypadku gdy specjalista nie ma pewności do co charakteru zmian, może pobrać wycinek do badania histopatologicznego.

Łupież różowy Giberta – ile trwa?

Zmiany charakterystyczne dla łupieżu różowego Giberta znikają zazwyczaj samoistnie w ciągu kilku tygodni (zwykle około 45 dni). Czasami ustępują już po dwóch tygodniach a niekiedy dopiero po 4-5 miesiącach.

Łupież różowy Giberta – leczenie

Łupież Giberta jest schorzeniem samoistnie ustępującym; lekarze najczęściej nie podejmują żadnych działań związanych z farmakologicznym leczeniem choroby. W przypadku zaostrzonych objawów rozważa się stosowanie sterydowych maści na zmiany czy przyjmowanie leków przeciwwirusowych. Bywa, że lekarz zleca natłuszczanie ciała emolientami. Istnieją  również badania, które wykazują korzystny wpływ fototerapii UVB na złagodzenie świądu skóry, choć inne analizy przeczą skuteczności tej metody w leczeniu łupieżu różowego Giberta. Bardzo ważne, aby nie stosować żadnego leczenia na własną rękę: nie kupować maści polecanych w internecie, nie przyjmować żadnych środków farmaceutycznych – takie działania mogą powodować zaostrzenie objawów, a w skrajnych przypadkach doprowadzić do erytrodermii, czyli stanu zapalnego skóry.

Chorobę charakteryzują dobre rokowania. Nawroty łupieżu Giberta są zjawiskiem rzadkim – w przypadku ponownego wystąpienia choroby zwykle nie występuje blaszka macierzysta.

Domowe sposoby na łupież różowy Giberta

Jakie są domowe sposoby na łupież różowy Giberta? Jak wspomniano wcześniej, choroba najczęściej sama ustępuje. Warto jednak zadbać o to, by objawy nie zaostrzały się.

Choremu zaleca się nieprzegrzewanie organizmu, a więc unikanie gorących kąpieli, opalania się czy korzystania z sauny. Na czas choroby należy zrezygnować z intensywnego wysiłku fizycznego, który prowadzi do zwiększenia ciepłoty ciała. Należy nosić ubrania z przewiewnych, oddychających materiałów.

W czasie występowania objawów, trzeba zrezygnować ze stosowania mydeł zawierających sztuczne składniki zapachowe, środków o właściwościach złuszczających czy balsamów do ciała. Zaleca się unikanie silnego pocierania skóry, np. podczas kąpieli. Warto też zrezygnować ze spożywania alkoholu, który może doprowadzić do zaostrzenia objawów.

Łupież Giberta – powikłania

Łupież Giberta charakteryzuje się łagodnym przebiegiem i praktycznie nie obserwuje się groźnych powikłań (nie dotyczy to kobiet w ciąży, o czym poniżej). Zmiany skórne mogą jednak pozostawać trwałe przebarwienia.

Łupież Giberta a ciąża

Badania wskazują na częstsze niż w populacji ogólnej występowanie łupieżu Giberta u kobiet w ciąży – zjawisko to może podkreślać rolę czynników immunologicznych w patogenezie schorzenia.

Pojawienie się łupieżu różowego Giberta w ciągu pierwszych 15 tygodni ciąży jest zjawiskiem niebezpiecznym i może zwiększać ryzyko poronienia, przedwczesnego porodu, a w skrajnych przypadkach – śmierci dziecka. Dlatego w przypadku pojawienia się u ciężarnej objawów mogących świadczyć o rozwoju łupieżu Giberta, niezbędna jest pilna konsultacja ginekologiczna oraz dermatologiczna.

Łupież Giberta u dzieci

Jak wspomniano wcześniej, łupież Giberta u dzieci pojawia się rzadko (częściej u dzieci rasy czarnej) – badania przeprowadzone przez A. Björnberga oraz L Hellgrena wskazują, że tylko 6% przypadków choroby dotyczy dzieci poniżej 10. roku życia; wg  innych autorów (P.R. Burch i N.R. Rowell), wskaźnik ten wynosi ponad 10%. W sytuacji wystąpienia schorzenia, zmiany wyglądają bardzo podobnie jak u dorosłych, jednak młodym chorym zwykle towarzyszy większy świąd skóry.