Nadmiar potasu (hiperkaliemia) – objawy, które powinieneś znać

Hiperkaliemią (hiperpotasemią) nazywamy wzrost stężenia potasu we krwi powyżej 5,5 mmol/L. Najczęstszym podłożem tego zaburzenia jest przyjmowanie leków upośledzających wydalanie potasu przez nerki u osób chorujących na przewlekłą chorobę nerek. Symptomy hiperkaliemii obejmują m.in. osłabienie mięśni czy groźne zaburzenia rytmu serca. Jednakże powolne narastanie stężenia potasu we krwi może nie dawać żadnych objawów.

Hiperkaliemia czyli „za dużo potasu we krwi”

Potas jest niezbędnym do życia pierwiastkiem chemicznym. Wpływa na gospodarkę wodno- elektrolitową organizmu, bierze udział w regulacji ciśnienia osmotycznego komórek, aktywuje wiele enzymów i uczestniczy w metabolizmie węglowodanów i białek.

Hiperkaliemia (hiperpotasemia) to zwiększenie stężenia potasu w surowicy krwi powyżej 5,5 mmol/L. Poziom potasu pomiędzy 5,6 a 6,5 mmol/L określamy jako łagodną hiperkaliemię, 6,6- 7,5 mmol/L to umiarkowana hiperkaliemia, a stężenie potasu w surowicy przekraczające 7,5 mmol/L to ciężka hiperkaliemia.

Potas we krwi – nadmiar. Jakie są przyczyny?

Do przyczyn hiperkaliemii należą:

• upośledzenie wydalania potasu przez nerki (wydalanie potasu odbywa się głównie z moczem.) Podłożem zaburzenia może być ostra lub przewlekła niewydolność nerek, hipoaldosteronizm hiporeninowy, niedobór aldosteronu, przyjmowanie niektórych leków- np. inhibitorów konwertazy angiotensyny, sartanów, blokerów receptora aldosteronowego i inne,
• nadmierna podaż potasu u osób z zaburzoną czynnością nerek lub upośledzonym dokomórkowym transportem potasu (np. nadmierne spożycie potasu w suplementach diety),
• upośledzenie transportu potasu do komórek (np. zablokowanie receptora adrenergicznego β₂, neuropatia wegetatywna),
• nadmierne uwalnianie potasu z komórek. Przyczyną mogą być: rabdomioliza, zespół rozpadu nowotworu, sepsa, hipertermia złośliwa czy kwasica nieoddechowa.

Warto pamiętać, że częstą przyczyną hiperkaliemii jest wystąpienie błędu przy pobieraniu krwi. Pobranie krwi przy zaciśniętej stazie czy intensywne, naprzemienne zaciskanie i rozluźnianie dłoni podczas pobierania próbki, może prowadzić do regionalnej kwasicy i uwolnienia potasu z komórek, czego efektem będzie wynik fałszywie dodatni.

Za najczęstszą przyczynę hiperkaliemii uważa się przyjmowanie leków, które hamują wydalanie potasu (np. jednoczesne stosowanie inhibitora konwertazy angiotensyny oraz spironolaktonu), u osób z przewlekłą chorobą nerek.

Nadmiar potasu – objawy

Jak manifestuje się nadmiar potasu? Zaburzenia mogą czasem być bezobjawowe szczególnie w przypadku powolnego, stopniowego wzrostu stężenia potasu (nawet przy dużej hiperkaliemii). Jeśli symptomy występują, dotyczą przede wszystkim czynności układu nerwowego i mięśniowego.

Nadmiar potasu – objawy:

• osłabienie lub porażenie mięśni szkieletowych,
• osłabienie odruchów ścięgnistych (czyli np. odruchu kolanowego),
• zaburzenia rytmu serca (takie jak bradykardia, asystolia, migotanie komór),
• spadek objętości wyrzutowej serca,
• zmiany w zapisie EKG (np. skrócenie odstępów QT, poszerzenie zespołów QRS),
• parestezje czyli zaburzenia czucia (mrowienie, drętwienie, uczucie gorąca lub zimna),
• splątanie.

Nadmiar potasu we krwi – diagnostyka

Oznaczenie stężenia potasu w surowicy krwi możesz wykonać w DIAGNOSTYCE. Nieprawidłowy wynik koniecznie wymaga oceny lekarza. Nie zapomnij poinformować go o wszystkich przyjmowanych lekach, także suplementach diety, lekach dostępnych bez recepty czy preparatach ziołowych. W poszukiwaniu przyczyny hiperkaliemii, bardzo pomocne mogą okazać się badania czynności nerek.

Nadmiar potasu w organizmie a dieta

Potas występuje w prawie wszystkich produktach spożywczych. W diecie przeciętnego Polaka, głównym źródłem potasu w diecie są ziemniaki. Spore ilości potasu znajdują się także w suszonych owocach, kakao, czekoladzie, orzechach, nasionach, warzywach i owocach, sokach owocowych, produktach mięsnych i zbożowych. Zbyt mała podaż potasu wraz z dietą, może wiązać się z niekorzystnymi skutkami zdrowotnymi. Za wystarczający poziom spożycia potasu wśród osób dorosłych (niezależnie od wieku i płci) uważa się 3500 mg/ dobę.

U zdrowych osób z prawidłową funkcję nerek, nie obserwuje się negatywnych efektów zbyt dużego spożycia potasu. Nadmierne ilości potasu są wydalane przez nerki wraz z moczem. Warto jednak pamiętać, że nadmierne i nieracjonalne przyjmowanie potasu w suplementach diety, może być niebezpieczne dla zdrowia, szczególnie u osób z zaburzeniem wydalania potasu przez nerki.

Hiperkalemia – leczenie

W przypadku zdiagnozowania hiperkaliemii, szczególnie istotne jest monitorowanie EKG i czynności życiowych (zwłaszcza jeśli stężenie potasu w surowicy krwi przekracza 6,3 mmol/L). Zaburzenia rytmu serca wymagają natychmiastowego postępowania (np. podania glukonolaktobionianiu wapnia, chlorku wapnia, glukozy i insuliny). Nadmiar potasu może zostać usunięty z organizmu z pomocą diuretyków pętlowych czy specjalnych preparatów wiążących potas w przewodzie pokarmowym. Chorzy z zaawansowaną niewydolnością nerek i objawami hiperkaliemii, zwykle wymagają hemodializy. Równocześnie bardzo ważne jest usunięcie przyczyny hiperkaliemii i ograniczenie spożywania potasu wraz z dietą.

Bibliografia:

• Interna Szczeklika – P. Gajewski, A. Szczeklik
• Normy żywienia dla populacji Polski i ich zastosowanie – M. Jarosz, E. Rychlik, K. Stoś, J. Charzewska