Niedowidzenie połowicze – co je powoduje i jakie objawy mu towarzyszą? 

Niedowidzenie połowicze to poważne zaburzenie wzroku, w którym dochodzi do utraty widzenia w jednej połowie pola widzenia obu oczu. Najczęściej jest ono wynikiem udaru mózgu, urazu lub guza i znacząco wpływa na codzienne funkcjonowanie chorego. Dowiedz się, czym dokładnie jest niedowidzenie połowicze, jakie są jego objawy, przyczyny oraz jak przebiega diagnostyka tego zaburzenia.

Niedowidzenie połowicze – co to jest?

Niedowidzenie połowicze (hemianopsja) to zaburzenie widzenia, polegające na utracie widzenia w jednej połowie pola widzenia w obu oczach. Nie oznacza to ślepoty jednego oka – to tak, jakby w każdym oku „zniknęła” ta sama część obrazu (np. prawa lub lewa strona). 

W zależności od miejsca uszkodzenia w układzie wzrokowym, niedowidzenie połowicze może dotyczyć prawej połowy pola widzenia (hemianopsja prawostronna) lub lewej połowy pola widzenia (hemianopsja lewostronna).

📌 Przeczytaj również: Czym jest torbiel kieszonki Rathkego? Objawy, przyczyny, rozpoznawanie.

Istnieją różne typy niedowidzenia połowiczego, w tym hemianopsja homonimiczna – utrata tej samej strony pola widzenia w obu oczach (najczęściej spotykana) oraz hemianopsja heteronimiczna – utrata przeciwnych połówek w oczach (rzadziej, np. w uszkodzeniu skrzyżowania wzrokowego).

Objawy niedowidzenia połowiczego

Typowy dla niedowidzenia połowiczego jest brak widzenia jednej strony przestrzeni. Oznacza to, że pacjent nie zauważa ludzi lub przedmiotów po lewej, lub po prawej stronie. W związku z tym niedowidzenie połowicze znacząco wpływa na jakość życia osoby chorej, powodując szereg trudności w codziennym funkcjonowaniu. Objawy z reguły nasilają się w trudnych warunkach oświetleniowych.

Jedną z głównych konsekwencji jest utrudniona orientacja w przestrzeni, co może prowadzić do częstych potknięć, uderzeń o przeszkody oraz zwiększonego ryzyka upadków czy wypadków, zarówno w domu, jak i na ulicy.

Osoby z niedowidzeniem połowiczym często mają problemy z czytaniem i pisaniem. Brak części pola widzenia powoduje, że pacjent może nie dostrzegać fragmentów tekstu, pomijać wyrazy lub linijki, co znacznie utrudnia przyswajanie informacji pisemnych.

Niedowidzenie połowicze bywa przyczyną problemów emocjonalnych i psychicznych. Chorzy mogą odczuwać frustrację, lęk przed wychodzeniem z domu, a także rozwijać objawy depresji z powodu ograniczeń i poczucia utraty kontroli nad własnym życiem.

Niekiedy chory jest nieświadomy deficytu wzrokowego (to zjawisko zwane anozognozją, występuje głównie w początkowej fazie), co jeszcze bardziej zwiększa ryzyko niebezpiecznych sytuacji w codziennym funkcjonowaniu.

Przyczyny niedowidzenia połowiczego

Niedowidzenie połowicze najczęściej wynika z uszkodzenia struktur mózgu odpowiedzialnych za przetwarzanie bodźców wzrokowych, zwłaszcza w obrębie dróg wzrokowych lub płata potylicznego. Najczęstszą przyczyną niedowidzenia połowiczego jest udar mózgu, który powoduje nagłe przerwanie dopływu krwi do określonego obszaru mózgu, prowadząc do jego uszkodzenia. Szczególnie groźne są udary obejmujące płat potyliczny lub okolice promienistości wzrokowej.

Inną poważną przyczyną są guzy mózgu, zarówno pierwotne, jak i przerzutowe. Rozrastające się zmiany nowotworowe mogą uciskać lub niszczyć drogi wzrokowe, prowadząc do częściowej utraty pola widzenia. Urazy czaszkowo-mózgowe, na przykład w wyniku wypadków komunikacyjnych lub upadków, mogą uszkadzać struktury odpowiedzialne za prawidłowe widzenie i powodować niedowidzenie połowicze.

Choroby demielinizacyjne, takie jak stwardnienie rozsiane (SM), również prowadzą do niedowidzenia połowiczego, ponieważ procesy zapalne niszczą osłonki mielinowe nerwów, zaburzając przewodzenie impulsów wzrokowych.

W niektórych przypadkach niedowidzenie połowicze może być spowodowane zapaleniem mózgu lub opon mózgowo-rdzeniowych, które prowadzi do obrzęku i uszkodzenia tkanek nerwowych. Tętniaki mózgu oraz malformacje naczyniowe (np. naczyniaki tętniczo-żylne) również mogą uciskać drogi wzrokowe lub powodować krwotoki, co skutkuje niedowidzeniem.

Rzadziej niedowidzenie połowicze pojawia się po zabiegach neurochirurgicznych w okolicach skrzyżowania wzrokowego.

Diagnostyka niedowidzenia połowiczego

Diagnostyka niedowidzenia połowiczego rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego. Lekarz pyta pacjenta o zauważone zaburzenia widzenia, ich nagłość pojawienia się, towarzyszące objawy neurologiczne oraz możliwe wcześniejsze incydenty zdrowotne, takie jak urazy głowy, udary czy choroby neurologiczne.

Następnym krokiem jest badanie okulistyczne, obejmujące ocenę ostrości wzroku oraz badanie pola widzenia. Najczęściej stosuje się w tym celu perymetrię, czyli komputerowe badanie umożliwiające dokładne określenie, w której części pola widzenia występuje ubytek. Perymetria pozwala potwierdzić, czy niedowidzenie rzeczywiście ma charakter połowiczy, a także określić jego dokładny typ.

Bardzo ważnym elementem diagnostyki jest badanie neurologiczne, którego celem jest wykrycie innych objawów uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, takich jak niedowłady, zaburzenia czucia, problemy z mową czy równowagą.

W celu ustalenia przyczyny niedowidzenia pacjent kierowany jest na badania neuroobrazowe. Najczęściej wykonuje się rezonans magnetyczny (MRI) mózgu, który pozwala na bardzo dokładną ocenę struktur mózgowych, wykrycie udaru, guza, zmian pourazowych lub chorób demielinizacyjnych. Tomografia komputerowa (CT) jest wykonywana w przypadku podejrzenia krwotoku mózgowego, urazu lub gdy konieczna jest szybka diagnostyka w ostrych stanach neurologicznych.

W niektórych przypadkach lekarz może zalecić wykonanie angiografii (badanie naczyń krwionośnych mózgu) w celu oceny obecności tętniaków lub malformacji naczyniowych, które mogłyby odpowiadać za objawy. Dodatkowo, jeśli przyczyna niedowidzenia nie jest jasna, mogą być potrzebne badania laboratoryjne (np. w kierunku infekcji, chorób autoimmunologicznych) lub konsultacje z innymi specjalistami, takimi jak neurochirurg, onkolog czy specjalista chorób zakaźnych.

Opracowanie: dr n. o zdr. Olga Dąbska

Konsultacja merytoryczna: lek. Wiktor Trela