22 lutego 2023 - Przeczytasz w 5 min

Objawy alergii pokarmowej u dorosłych, dzieci i niemowląt

Alergia pokarmowa niewątpliwie utrudnia funkcjonowanie zarówno dzieciom, jak i dorosłym. Czasami towarzyszą jej niewielkie objawy i wystarczy zrezygnować z pewnych produktów, aby uniknąć nieprzyjemnych dolegliwości. W niektórych przypadkach reakcja alergiczna może być tak silna, że stwarza zagrożenie dla życia. Jak rozpoznać objawy alergii pokarmowej? Czy u dziecka objawia się inaczej niż u dorosłego?

skutki alergii pokarmowej - ból brzucha

Alergia – co to jest ?

Alergia to określenie pochodzące od dwóch greckich słów: allos – odmienny i ergos – reakcja. Oznacza ono nadmierną reakcję organizmu na substancje, które u zdrowego człowieka nie wywołują żadnych objawów. Reakcje alergiczne mogą rozwijać się w różny sposób. W zależności od mechanizmu reakcji wyróżnia się alergie IgE zależne oraz alergie nie-IgE zależne (nadwrażliwość). Klasyczna reakcja alergiczna związana jest z produkcją przeciwciał w klasie IgE.

Alergia – jak powstaje?

W odpowiedzi na pierwszy kontakt z różnymi cząsteczkami (antygenami) organizm produkuje swoiste przeciwciała IgE, które krążą we krwi, ale nie wywołując chwilowo żadnych objawów. Taki stan nazywamy uczuleniem. Przy kolejnym kontakcie z tym samym antygenem dochodzi do zwiększonej produkcji swoistych przeciwciał IgE oraz połączenia alergenu ze swoistym przeciwciałem IgE na powierzchni komórek biorących udział w mechanizmie powstawania alergii, czyli bazofilów i mastocytów. Takie połączenie prowadzi do uszkodzenia komórek i wyzwolenia z nich mediatorów stanu zapalnego (np. histaminy), co powoduje wystąpienie odczuwalnych objawów.

Alergia pokarmowa – objawy

Alergia pokarmowa to nadmierna reakcja organizmu na antygeny zawarte w pokarmie. Sposób odżywiania i rodzaje spożywanych pokarmów są różne na różnych etapach życia. Z tego powodu w różnych grupach wiekowych inne będą najczęstsze składniki wywołujące alergię oraz odmienne będą sposoby jej manifestacji.

Objawy alergii pokarmowej nie zawsze są związane bezpośrednio z układem pokarmowym. 

Mogą mieć następujący charakter:

  • dolegliwości żołądkowo-jelitowe, bóle brzucha, nudności, wymioty, biegunka, zaparcia, wzdęcia;
  • eozynofilowe zapalenie błony śluzowej przełyku, żołądka lub jelit;
  • zmiany skórne – wysypka, pokrzywka, świąd, zaczerwienienie, atopowe zapalenie skóry;
  • zespół alergii jamy ustnej: szczypanie i pieczenie w obrębie jamy ustnej, obrzęk warg;
  • nieżyt nosa, kichanie, duszności, kaszel;
  • alergiczne zapalenie spojówek;
  • bóle głowy, uczucie drętwienia, wzmożona potliwość, zaburzenia snu;
  • wstrząs anafilaktyczny – uogólniona reakcja natychmiastowa, będąca stanem zagrożenia życia: duszność, wymioty, kołatanie serca, spadek ciśnienia krwi, opuchlizna.

Rodzaj reakcji alergicznej w odpowiedzi na ten sam alergen może być inny u różnych osób – dla przykładu: w jednym przypadku będzie to biegunka, w innym – katar i wysypka.

Objawy alergii pokarmowej IgE-zależnej mogą pojawiać się w czasie kilkunastu minut do kilku godzin po posiłku. Szybkość wystąpienia objawów oraz ich nasilenie zależą od wielu czynników, między innymi od ilości spożytego alergenu. Przyspieszyć wystąpienie objawów alergii może wysiłek fizyczny, infekcja, alkohol czy przyjmowane leki. 

Alergia pokarmowa u niemowlaka – objawy

U niemowląt alergie pokarmowe zazwyczaj wywoływane są przez białko mleka krowiego oraz białko jaja kurzego. Najczęstsze objawy alergii to dolegliwości pokarmowe takie jak bóle brzucha, kolki, refluks i ulewanie pokarmu. Częste są również alergiczne zmiany skórne w postaci wysypki i zaczerwienienia. W przypadku tak małych dzieci należy uważnie obserwować ich zachowanie po jedzeniu i zwracać uwagę na marudzenie i płacz w krótkim czasie po posiłku.

Alergia pokarmowa u dzieci

Objawy skórne u starszych dzieci występują z podobną częstością jak dolegliwości żołądkowo-pokarmowe. Reakcja na spożyte alergeny może wywołać świąd skóry, pokrzywkę lub wysypkę. Ze strony układu pokarmowego mogą wystąpić bóle brzucha, wymioty lub biegunki. Wynikiem reakcji alergicznej może też być katar, uczucie zatkanego nosa, opuchlizna okolic jamy ustnej lub zapalenie spojówek. Przyczyną reakcji alergicznych u dzieci najczęściej jest białko mleka, ale też jaja, czekolada, orzechy, truskawki, pomidory czy cytrusy.

Alergia pokarmowa – objawy u dorosłych

U osób dorosłych najczęstszą przyczyną występowania objawów alergicznych jest spożycie orzeszków ziemnych i innych orzechów, mięsa niektórych ryb oraz owoców morza. Często uczulenie pokarmowe powodują też niektóre owoce i warzywa (seler pomidor, cytrusy, truskawki), a nawet przyprawy. Najczęstsze objawy alergii pokarmowej u dorosłych dotyczą dolegliwości odczuwanych lokalnie w obrębie jamy ustnej.

Częstym objawem alergii u dorosłych jest nieżyt nosa i kichanie. Mogą też występować wymienione wcześniej objawy ze strony układu pokarmowego (bóle brzucha, biegunki, nudności) oraz zmiany na skórze (świąd, zaczerwienienie, wysypka).

Wstrząs anafilaktyczny – kiedy może wystąpić?

Objawy alergii pokarmowej mogą występować z różnym nasileniem, ale zdecydowanie najgroźniejszym z nich jest anafilaksja. Szczególnie duże ryzyko jej wystąpienia jest u osób chorujących na astmę, a najsilniejszym alergenem wywołującym wstrząs są orzeszki ziemne.

Objawy anafilaksji dotyczą całego organizmu. Mogą wystąpić: opuchlizna i rumień na skórze, świąd, kaszel i katar, ból głowy i brzucha, wymioty, duszności, spłycenie oddechu, bardzo niskie ciśnienie krwi, zaburzenie rytmu serca i zatrzymanie krążenia.

Wstrząs anafilaktyczny każdorazowo wymaga interwencji medycznej.

Alergie pokarmowe – przyczyny

Objawy alergii pokarmowych mogą być bardzo różnorodne, tak samo jak rodzaje pokarmów wywołujących objawy alergiczne. Na całym świecie obserwuje się trend wzrostowy występowania alergii pokarmowych. Jakie są ich przyczyny? Wykazano, że podłoże występowania alergii jest częściowo genetyczne, a częściowo środowiskowe. Czynniki środowiskowe takie jak zanieczyszczenie środowiska i przetworzona żywność, ale także stres czy częste infekcje mogą wpływać na funkcjonowanie genów odpowiedzialnych za odporność organizmu, przez co układ immunologiczny wykazuje nadmierną wrażliwość na czynniki otoczenia wdychane z powietrzem i dostarczane z pożywieniem.

Skłonność do wystąpienia alergii u danej osoby jest dodatkowo większa, jeśli u któregoś z rodziców również występuje alergia. Jeśli wywiad rodzinny nie jest obciążony, to ryzyko rozwoju alergii u dziecka wynosi kilkanaście procent. Mieszkańcy miast i osoby nazbyt dbające o higienę otoczenia są bardziej narażone na rozwój alergii.

Co zrobić, gdy podejrzewamy alergię?

W przypadku zaobserwowania niepokojących objawów związanych ze spożywanymi pokarmami bardzo ważna jest samoobserwacja. Warto zastanowić się, kiedy dokładnie wystąpiły objawy i z jakim pokarmem były związane. Z tymi informacjami należy zgłosić się do lekarza alergologa, który przeprowadzi dalszą diagnostykę.

Warto mieć świadomość, że objawy związane ze spożywanymi pokarmami niekoniecznie świadczą o klasycznej alergii – ich przyczyną może być nadwrażliwość pokarmowa typu nie-alergicznego lub nietolerancja pokarmowa o innym podłożu, którymi powinien zająć się lekarz innej specjalności.

Autor: Mgr Marta Filipowska

Bibliografia:

  1. Napiórkowska – Baran K. i wsp. Trudności diagnostyczne w rozpoznawaniu chorób alergicznych. Alergia Astma Immunologia-przegląd kliniczny, 2018, 23.2: 79-85.
  2. Wybrane aspekty epidemiologiczne alergii pokarmowej wieku dziecięco-młodzieżowego i dorosłego. Kaczmarski M, Bartuzi Z. Alergologia Polska-Polish Journal of Allergology, 2016, 3.2: 46-55.
  3. https://www.mp.pl/pacjent/alergie/chorobyalergiczne/choroby/57574,alergia-pokarmowa
Powiązane pakiety

e-PAKIET ALERGICZNY POKARMOWY
Pakiet składa się z trzech badań laboratoryjnych wykonywanych w próbce krwi żylnej, dobranych tak, by: wskazywały na predyspozycji badanego do atopii czyli alergii zależnej od IgE; potwierdzały alergiczne podłoże typowych objawów alergii pokarmowej obserwowanych u badanego; umożliwiały rozpoznanie alergii pokarmowej w przypadkach objawów nietypowych lub pozornie bez związku z przewodem pokarmowym.     Objawami skłaniającymi do wykonania pakietu są: Typowe objawy alergii pokarmowej związane z przewodem pokarmowym, obejmujące: bóle brzucha, mdłości, wymioty, wzdęcia, biegunkę, spadek wagi; Objawy w postaci: obrzęku i mrowienia w jamie ustnej, opuchlizny warg, języka, gardła lub krtani tuż po kontakcie z pokarmem świadczące o krzyżowych reakcjach alergii określanej jako zespół oddechowo-pokarmowy, związanej z alergenami pokarmowymi, lecz wtórnej w stosunku do alergii oddechowej; Objawy skórne: pokrzywka, rumień; Trudności z oddychaniem, chrypka etc. intuicyjnie wiązane z alergią oddechową; Objawy wstrząsu anafilaktycznego, uogólnionej reakcji powodującej spadek ciśnienia, utratę przytomności, zapaść. Obniżenie nastroju, stany depresyjne, bóle głowy etc., towarzyszące.     Jakie szczególne korzyści niesie wykonanie pakietu? Realizacja pakietu nie wymaga konsultacji ze specjalistycznym gabinetem alergologicznym. Wykonanie badań z inicjatywy pacjenta przed kontaktem z lekarzem ułatwia specjaliście prowadzenie wywiadu z chorym, umożliwiając trafne rozpoznanie przyczyny alergii na pierwszorazowej wizycie. W odróżnieniu od ambulatoryjnych testów alergologicznych, (np. prowokacji czy testu skórnego), wiążących się z dyskomfortem i ryzykiem dla pacjenta, jedyną uciążliwością przy wykonaniu pakietu jest zabieg pobrania próbki krwi żylnej. Badanie wykonywane jest w dowolnym punkcie pobrań Diagnostyki na teranie całego kraju.     Czym są choroby alergiczne Alergia jest szkodliwą – „przestrzeloną”, reakcją układu odpornościowego na substancje obojętne dla osób o układzie odpornościowym działającym prawidłowo, określane jako alergeny. W powszechnej świadomości alergenami są struktury czy twory łączone z uczulaniem, bez względu na złożoność budowy i charakter chemiczny. Stąd mianem alergenu określane są pyłek brzozy i mleko, jabłko i aspiryna.   Ze względu na wygodę, tradycyjnie (również w fachowym piśmiennictwie), alergeny systematyzowano w zależności od drogi wnikania do organizmu, wyróżniając alergeny pokarmowe i oddechowe (wziewne) oraz jady owadów i leki/związki chemiczne. Podział ten okazuje się przydatny do teraz. Do alergenów pokarmowych zalicza się: alergeny pochodzenia roślinnego: owoce, warzywa, orzechy i nasiona (w tym zboża i ich przetwory) oraz pochodzenia zwierzęcego: mleko, jaja, mięso oraz owoce morza. Do drugich: pyłki roślin wiatropylnych, zarodniki pleśni, sierść i naskórki zwierząt, roztocza i owady domowe (ich odchody i wydzieliny) oraz związki chemiczne i cząstki mechaniczne obecne w środowisku domowym i zawodowym. Oddzielną grupę w tradycyjnym podziale alergenów stanowiły: jady owadów, pasożyty i leki. Alergeny pokarmowe i oddechowe należy rozpatrywać łącznie ze względu na podobieństwa ich składu, a także na możliwość wnikania tego samego alergenu do organizmu różnymi drogami, co powoduje zupełnie inne rodzaje objawów i konsekwencje uczulenia.   Alergia, czyli uczulenie objawiające się klinicznie (objawowe), poprzedzona jest fazą uczulenia bezobjawowego, polegającego na produkcji przez układ odpornościowy wyspecjalizowanych białek – przeciwciał klasy IgE swoiście reagujących z uczulającym alergenem. Kolejne kontakty powstałych sIgE i macierzystego alergenu uruchamiają mechanizm doprowadzający do widocznych i odczuwalnych objawów uczulenia, czyli alergii. Objawy manifestują się w krótkim, niekiedy bardzo krótkim (kilka minut) czasie od kontaktu z alergenem, stąd alergia zależna od IgE określana jest jako nadwrażliwość natychmiastowa. Reakcja alergiczna pojawia się, gdy poziom sIgE przekracza stężenie graniczne, a jej natężenie na ogół wzrasta wraz ze wzrostem stężenia sIgE. Zdolność do nadmiernej produkcji sIgE pod wpływem substancji obojętnych dla osób zdrowych nazywana jest atopią. Z osób atopowych rekrutują się osoby dotknięte alergią. Atopia jest skłonnością o charakterze dziedzicznym, stąd pytanie o przypadki alergii w rodzinie są stałym elementem wywiadu lekarskiego w kierunku chorób o  podłoży alergicznym.     Pamiętaj przed pobraniem Badanie nie wymaga przygotowania, jednak, ze względu na obecność w pakiecie morfologii krwi, krew do pobrania należy przystąpić na czczo.      Pakiet dedykowany jest dla: Pakiet zalecany jest dla osób dorosłych i dzieci, będących w trakcie diagnostyki alergii lub planujących rozpoczęcie diagnostyki: Bez względu na nasilenie objawów alergii; Bez względu na choroby lub wady skóry; Bez względu na przyjmowane leki antyhistaminowe, przeciwzapalne i steroidowe.   Wykonanie badania nie wymaga wprowadzania zmian dietetycznych: eliminacji lub odwrotnie częstszego spożywania pokarmów podejrzewanych o działanie uczulające. Przyjmuje się, że w przypadku alergii pokarmowych test może być wykonywany po 3 m. ż. Jest oczywiste, że wartość diagnostyczna pakietu u małego dziecka jest tym większa im jego dieta jest bogatsza.     Jakie badania wchodzą w skład pakietu Pakiet składa się z trzech badań laboratoryjnych, z których: panel pokarmowych alergenów diagnostycznych identyfikujący antygenowo-specyficzne IgE (sIgE) ma charakter badania ściśle diagnostycznego, wskazując uczulające alergeny; morfologia krwi i IgE całkowita pełnią rolę pomocniczą, wzmacniając rozpoznanie i pozwalając na doprecyzowanie interpretacji klinicznej.     Morfologia krwi Morfologia krwi wskazuje na ryzyko alergii, choć parametry sugerujące taki wniosek nie są dla alergii specyficzne. O alergii świadczy wzrost liczby eozynofilii (granulocytów kwasochłonnych), szczególnie, gdy towarzyszu mu obniżona liczba neutrofili (granulocytów obojętnochłonnych). Trzeba jednak pamiętać, że wzrost eozynofilii towarzyszy również chorobom pasożytniczym, a także łuszczycy. Przesłanką o alergii jest również obniżenie hemoglobiny (HGB), a także obniżona liczba płytek krwi (PLT), zwanych również trombocytami.     Stężenie całkowitej IgE (IgE całkowite) Stężenie IgE całkowitej (IgE total, wszystkich cząsteczek IgE bez względu na specyficzność) jest parametrem przydatnym w ocenie atopii i parametrem pomocniczym dla oceny ryzyka alergii. Ryzyko staje się wyższe u osób ze stężeniem IgE całkowitej przekraczającym 100 U/ml, u których wykluczono choroby pasożytnicze. W ostatnich latach znaczenie znajomości stężenia całkowitej IgE uznawane jest za ważne dla prawidłowej interpretacji profilu IgE sowistych.  Stwierdzenie ekstremalnie wysokich lub niskich stężeń IgE całkowitej (wyrażających się, odpowiednio: w kU/ml lub  U/ml) sugeruje zasadność wyliczania stosunku stężenia sIgE do stężenia IgE całkowitej (sIgE/IgE). Wykazano, że w takich sytuacjach wielkość liczbowa stosunku sIgE/IgE jest diagnostycznie silniejsza niż wartości stężenia sIgE analizowane w oderwaniu.     Panel alergenów – pokarmowy (30 alergenów) Panel pokarmowy jest testem pozwalającym na ilościowy pomiar w surowicy krwi in vitro przeciwciał sIgE specyficznych w stosunku do 30 powszechnie uczulających alergenów pokarmowych oraz na pomiar IgE wiążących reszty węglowodanowe – CCD. Nieswoiste CCD (ang. cross-reactive carbohydrate determinants) są obecne, zarówno w alergenach glikoproteinowych jak i glikoproteinach niealergizujących, stąd nieme klinicznie  IgE wiążące CCD  fałszywie zawyżają pomiary istotnych klinicznie sIgE i fałszują wynik testów.  IgE anty-CCD są obecne obok specyficznych sIgE u osób cierpiących na alergię, zwłaszcza uczulonych na szereg alergenów roślinnych.     Uwaga! Jeżeli kupujesz badanie dla dziecka, zrealizuj je w punkcie przyjaznym dzieciom- sprawdź PUNKTY PRZYJAZNE DZIECIOM.
Powiązane badania