Osteokalcyna – istotny marker obrotu kostnego

Osteokalcyna, OC (ang. osteocalcin) to niekolagenowe białko odpowiedzialne za mineralizację kości. Osteokalcyna wytwarzana jest przez aktywne komórki kościotwórcze (osteoblasty), komórki zębinotwórcze (odontoblasty) oraz komórki tkanki chrzęstne (chondrocyty).

Produkcja ostekalcyny regulowana jest przez witaminy D3 i K2, a dokładniej wymaga ich odpowiednio wysokiego stężenia w surowicy. W trakcie tworzenia kości osteokalcyna wbudowywana jest w macierz kostną, a część uwalniana jest do krwi. Poziom osteokalcyny w surowicy dobrze koreluje z natężeniem procesu kościotworzenia, lecz także odzwierciedla nasilenie procesu resorpcji, dlatego też uznawana jest za tzw. marker obrotu kostnego.

Oznaczenie stężenia osteokalcyny w surowicy ma istotne znaczenie w diagnostyce medycznej. Do zastosowań badania można zaliczyć identyfikację osób z wysokim ryzykiem złamań kości, monitorowanie leczenia osteoporozy, kontrolę terapii glikokortykosteroidami, preparatami antyresorpcyjnymi oraz leczenia onkologicznego (wysokie stężenia osteokalcyny obserwuje się przy pojawieniu się przerzutów do kości w przebiegu np. raka piersi czy raka prostaty).

O czym warto pamiętać?

Stężenia osteokalcyny zmieniają się w ciągu dnia. Najwyższe stężenie występuje we wczesnych godzinach rannych. Osteokalcyna charakteryzuje się krótkim czasem półtrwania, co sprawia, że we krwi oznaczane jest stężenie białka świeżo zsyntetyzowanego. W związku z tym bardzo ważne jest by krew do badań pobierać rano, od osób będących na czczo. Próbka wymaga sprawnej i starannej obróbki w laboratorium.

Warto zaznaczyć również, że stężenie osteokalcyny we krwi zmienia się wraz z wiekiem. Wyższe stężenia obserwuje się u dzieci, szczególnie w okresie intensywnego wzrostu kośćca. Niższy poziom osteokalcyny fizjologicznie występuje natomiast u osób dorosłych. Zwiększa się po menopauzie u kobiet, wraz z narastającym niedoborem estrogenów. Uzyskane w różnych laboratoriach wyniki pomiaru osteokalcyny mogą się znacznie różnić ze względu na różnice zakresów referencyjnych wykorzystywanych przez nie systemów analitycznych, dlatego nie powinny być porównywane w kontekście monitorowania leczenia pacjenta.

Podwyższone stężenie osteokalcyny

Wysokie stężenia osteokalcyny wynikają zwykle z przyspieszenia metabolizmu kostnego i intensywnej przebudowy kości. Wzrost stężenia obserwujemy zarówno w przebiegu osteoporozy związanej z fizjologiczną menopauzą jak i osteoporozy patologicznej, przy złamaniach kości, osteomalacji, chorobie Pageta, nadczynności tarczycy, przytarczyc oraz u osób z przerzutami nowotworowymi do kości. Osteokalcyna eliminowana jest z krwi przez nerki, dlatego też w zaburzeniach ich funkcji ulega akumulacji w surowicy.

Obniżone stężenie osteokalcyny

Jak wcześniej wspomniano synteza osteokalcyny uzależniona jest od witamin D i K, stąd stany ich niedoboru mogą powodować obniżenie stężenia osteokalcyny. Niskie wyniki otrzymuje się również u osób z niedoczynnością tarczycy, przytarczyc oraz ze zmniejszoną aktywnością osteoblastów w przebiegu osteopatii wywołanej glikokortykosteroidami.

mgr Justyna Kata-Bury

Laboratoria Medyczne DIAGNOSTYKA

Piśmiennictwo:

1. Neumeister B, Besenthal I, Böhm B.O. Diagnostyka laboratoryjna – poradnik kliniczny. Elsevier Urban & Partner. Wrocław 2013.
2. Dembińska-Kieć, J.W. Naskalski: Diagnostyka laboratoryjna z elementami biochemii klinicznej. Podręcznik dla studentów medycyny. Elsevier Urban & Partner. Wrocław, 2017
3. Solnica B. Diagnostyka laboratoryjna. PZWL. Warszawa 2014.
4. Marchelek-Myśliwiec M, Różański J, Wiśniewska M, Ciechanowski K. Kości i nerki. Szkielet czy centrum metaboliczne? Forum Nefrologiczne 2011; 4 (1): 1–4.
5. Kosińska A, Syrenicz A, Kosiński B, Garanty-Bogacka B, Syrenicz M, Gromniak E. Osteoporoza w chorobach tarczycy. Pol J Endocrinol 2005; 2(56): 185-193.