Palce pałeczkowate – symptom, który nie powinien być ignorowany

Palce pałeczkowate to stan, w którym końcówki palców ulegają poszerzeniu i zaokrągleniu. Ich nazwa wynika z charakterystycznego kształtu, przypominającego pałeczki do gry na bębnie. Jest to zazwyczaj objaw towarzyszący innym schorzeniom, szczególnie tym związanym z układem oddechowym, pokarmowym lub krążenia.

Palce pałeczkowate – co to jest?

Palce pałeczkowate, zwane również pałeczkami dobosza czy palcami Hipokratesa, to objaw chorobowy. Charakteryzuje się on zwiotczeniem łożyska paznokcia oraz pogrubieniem końcowych części kości palców, czyli paliczków. Łożysko paznokcia to silnie ukrwiona i unerwiona tkanka, położona bezpośrednio pod płytką (to do niej przylega płytka). Odpowiada za dostarczanie płytce paznokciowej niezbędnych substancji odżywczych. W pałeczkowatości palców stwierdza się występowanie paznokci zegarkowych. Określa się w ten sposób kształt płytki mający wypukłości i zaokrąglenia, który przypomina szkło tarczy zegarka. Charakterystyczną cechą palców pałeczkowatych jest zwiększony kąt pomiędzy płaszczyzną paznokcia a powierzchnią otaczającej go skóry. Prawidłowo wynosi on 160°, a w palcach pałeczkowatych – ponad 180°. Palce pałeczkowate dotyczyć mogą zarówno dłoni, jak i stóp. Jednak w przypadku dłoni pojawiają się częściej.

Palce pałeczkowate – przyczyny

Za bezpośrednią przyczynę powstania palców pałeczkowatych uważa się niedostateczne dotlenienie dystalnych (peryferyjnych) części ciała. Palce pałeczkowate są związane przeważnie ze schorzeniami, które zakłócają prawidłową wymianę gazową w płucach lub wpływają negatywnie na naczynia krwionośne i serce. Sprawdź, jakie są objawy hipoksemii, czyli stanu zbyt niskiego poziomu ciśnienia tlenu we krwi tętniczej.

Do rozwoju palców pałeczkowatych doprowadzić mogą m.in.:

• Choroby zapalne układu oddechowego i opłucnej, takie jak: przewlekła obturacyjna choroba płuc (obejmuje m.in. przewlekłe zapalenie oskrzeli i rozedmę płuc), przewlekłe infekcje płucne (np. gruźlica), rozstrzenie oskrzeli, idiopatyczne włóknienie płuc, azbestoza, ropień płuca, ropniak opłucnej. Jednak nowotwory:  rak płuca (przeważnie wielkokomórkowy) czy włókniak opłucnej, to najczęstsza z przyczyn palców pałeczkowatych, którym towarzyszą inne objawy, m.in.: przewlekły kaszel, utrata masy ciała, ból klatki piersiowej, krwioplucie, chrypka, kaszel. Palce pałeczkowate występują również u większości osób chorych na mukowiscydozę.
• Choroby układu krążenia, takie jak: infekcyjne zapalenie wsierdzia, sinicze wady serca, tętniak aorty, wrodzone wady serca, choroby zastawek serca, które prowadzą do przewlekłej hipoksji.
• Choroby przewodu pokarmowego, takie jak: przewlekłe wirusowe zapalenie wątroby, marskość wątroby, nieswoiste zapalenia jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego).
• Choroby nowotworowe, takie jak: rak płuc  grasiczak, gruczolakorak jelita grubego, międzybłoniak opłucnej, chłoniak Hodgkina i chłoniaki układu pokarmowego, śluzak przedsionka serca, nowotwory przerzutowe.
• Inne schorzenia, takie jak choroby endokrynologiczne: choroba Gravesa i Basedowa; nadczynność przytarczyc; akromegalia; choroby autoimmunologiczne: reumatyczne, ,npczy  sarkoidoza, które mogą wpływać na płuca i inne organy: hiperwitaminoza A; zaburzenia odżywiania.

W piśmiennictwie naukowym spotkać można też informację, że do powstania palców pałeczkowatych doprowadza nadużywanie leków przeczyszczających.

Palce pałeczkowate, obok zapalenia okostnej i bolesnej poliartropatii, stanowią zespół objawów osteoartropatii przerostowej. Przyczyna tego schorzenianie jest znana. Wyróżniono postaci:

• Pierwotną, która jest dziedziczna, lecz gen z nią związany ma niewielką penetrację, w związku z tym osteoartropatia przerostowa ujawnia się u nielicznych osób z tym genem, jest chorobą dziedziczoną autosomalnie dominująco i zazwyczaj objawia się w dzieciństwie.
• Wtórną, która poprzedza pojawienie się innych schorzeń lub rozwija się w ich przebiegu. Może mieć charakter miejscowy (np. u osób po urazach, udarze mózgu) lub uogólniony (związany przeważnie z chorobami płuc, np. rakiem płuc; chorobami wątroby, np. marskością; chorobami serca, np. infekcyjnym zapaleniem wsierdzia; zaburzeniami endokrynologicznymi; chorobami reumatycznymi, np. zesztywniającym zapaleniem stawów kręgosłupa).

Diagnostyka palców pałeczkowatych

Diagnostyka palców pałeczkowatych rozpoczyna się od szczegółowego wywiadu medycznego i badania przedmiotowego. Następnie lekarz zleca podstawowe badania krwi, które pozwalają ocenić ogólny stan zdrowia i w zależności od podejrzewanej przyczyny palców pałeczkowatych poszerza diagnostykę laboratoryjną np. o próby wątrobowe. W rozpoznaniu przyczyn palców pałeczkowatych lekarz może zalecić wykonanie badania funkcji płuc czy badań obrazowych, takich jak RTG palców lub klatki piersiowej. Zdjęcie RTG palców pomoże wykluczyć osteoartropatię przerostową, a RTG klatki piersiowej – ustalić, czy przyczyną palców pałeczkowatych jest rak płuc. W razie wątpliwości diagnostycznych lekarz zleca tomografię komputerową lub rezonans magnetyczny.

Leczenie palców pałeczkowatych

Chociaż palce pałeczkowate same w sobie nie są niebezpieczne, to ich wystąpienie jest sygnałem, że w organizmie dzieje się coś niepokojącego. Leczenie palców pałeczkowatych ma charakter przyczynowy – polega na leczeniu stanu odpowiadającego za ich pojawienie się.