Zespół cieśni nadgarstka – przyczyny i objawy

Kubek wypadł z Twojej ręki i głośno zderzył się z podłogą. Utrzymywanie długopisu staje się coraz trudniejsze, Twoje pismo wydaje się dziwnie zniekształcone, a w okolicach kciuka i nadgarstka odczuwasz mrowienie. Te symptomy mogą wskazywać na zespół cieśni nadgarstka. Choć kiedyś rzadki, obecnie staje się jednym z częstszych powodów zwolnień lekarskich w biurach, dotykając nawet 8 proc. pracowników. Co istotne, zespół cieśni nadgarstka często związany jest z pozycją ręki przy pracy z myszką i klawiaturą komputera, ale nie ogranicza się wyłącznie do informatyków, sekretarek czy dziennikarzy.

Zespół cieśni nadgarstka – podstawowe informacje

Zespół cieśni nadgarstka to zbiór objawów wynikających z ucisku na nerw przyśrodkowy w kanale nadgarstka. Ta neuropatia uciskowa niekorzystnie wpływa na nerwy z powodu nadmiernego ucisku mechanicznego. Cieśń nadgarstka stanowi przejście od przedramienia do dłoni, ograniczone kośćmi nadgarstka i tkanką łączną, przez którą przechodzą nerwy, naczynia i ścięgna. Ucisk na nerwy w tym obszarze wywołuje silny ból charakterystyczny dla zespołu cieśni nadgarstka.

Zespół cieśni nadgarstka to coraz częstsze zjawisko – szacuje się, że około 15% populacji ma objawy sugerujące to schorzenie. Większość przypadków dotyczy kobiet powyżej 55. roku życia, a u około 60% pacjentów objawy występują w obu rękach. Chorobę często diagnozuje się u osób wykonujących prace fizyczne, takie jak ciężka praca z narzędziami, prace ziemne lub u osób, które przeżyły złamania i inne urazy ręki.

Największe ryzyko rozwoju zespołu cieśni nadgarstka występuje u osób pracujących przy komputerze. W przeszłości zespół cieśni dotyczył głównie osób po 40. roku życia, jednak obecnie zdarza się, że studenci spędzający długie godziny przed ekranami także go doświadczają.

Kobiety, które wcześniej nie doświadczały problemów z nadgarstkami lub miały jedynie subtelne objawy, mogą zauważyć nasilenie dolegliwości podczas ciąży lub w pierwszych miesiącach po porodzie. Zmiany hormonalne, zatrzymywanie wody i obrzęk w kanale nadgarstka podczas ciąży mogą przyczynić się do tego stanu. Opieka nad niemowlęciem, takie jak podnoszenie, bujanie czy trzymanie w niewygodnej pozycji, może dodatkowo obciążać nadgarstki. Warto skonsultować się z rehabilitantem lub położną, aby dowiedzieć się, jak dbać o dziecko minimalizując obciążenie nadgarstków.

Zespół cieśni nadgarstka jest także często związany z chorobami takimi jak reumatoidalne zapalenie stawów, cukrzyca, niewydolność nerek oraz może występować u alkoholików, osób otyłych, lub ludzi korzystających z kuli. W przypadku kolarzy, którzy spędzają długie godziny, mocno ściskając kierownicę roweru, zespół cieśni nadgarstka jest niemal chorobą zawodową.

Zespół cieśni nadgarstka – objawy

Pracując na komputerze, zwłaszcza bez poparcia dla nadgarstków, powodujemy nieprawidłowe ułożenie dłoni, często powtarzając te same ruchy przez długie godziny. To powoduje ucisk na nerw pośrodkowy w kanale nadgarstka, co może prowadzić do zespołu cieśni nadgarstka.

Początkowo objawy są subtelne – palce, zwłaszcza kciuk, palec wskazujący i środkowy, mogą mrowić się, a także pojawić się ból łokcia i stawu ramiennego. Nocą możemy doświadczać bólu, który bagatelizujemy. Jednak z czasem ból staje się powszechniejszy, a ręka może drętwieć nawet podczas codziennych czynności, niezależnie od aktywności przy komputerze czy snu. W trakcie rozwoju zespołu cieśni nadgarstka może stopniowo nasilać się drętwienie opuszków palców, trudności w utrzymaniu przedmiotów w rękach, a w zaawansowanych przypadkach dochodzi do zaniku mięśni kłębu kciuka. To powoduje utratę zdolności do przeciwstawiania kciuka i ustawienie go w jednej linii z innymi palcami, co nazywa się „efektem małpiej ręki”.

Zespół cieśni nadgarstka – przyczyny

Rozróżniamy dwa rodzaje zespołu cieśni nadgarstka: przewlekły i ostry. Podstawowa różnica między nimi tkwi w przyczynach choroby. Przewlekły zespół cieśni nadgarstka często jest wynikiem stanów zapalnych ścięgien, hemofilii, tłuszczaków, nieleczonych złamań lub zwichnięć kości łódkowatej, zaburzeń naczyniowych lub blizn po urazach. W przypadku ostrego zespołu cieśni nadgarstka przyczyną objawów mogą być m.in. zwichnięcia, ropne infekcje, stłuczenia, krwotoki, zakrzepy czy obrzęki nadgarstka.

Rzeczywista przyczyna zespołu cieśni nadgarstka jest diagnozowana jedynie w około 50% zgłaszanych przypadków. Jednym z powszechnych czynników jest nadmierne, długotrwałe i jednostronne obciążenie małych mięśni dłoni i przedramienia, spowodowane długim używaniem klawiatury, myszy komputerowej, narzędzi pracy lub gry na instrumentach muzycznych.

Dodatkowo zespół cieśni nadgarstka może towarzyszyć innym chorobom, w tym:

• chorobom zawodowym – dotyczy osób pracujących, które intensywnie używają kończyn górnych. Zespół cieśni nadgarstka często występuje u rzeźników, fryzjerów, pisarzy, copywriterów, programistów i muzyków;
• chorobom reumatycznym – zespół cieśni nadgarstka może pojawić się przy reumatoidalnym zapaleniu stawów, twardzinie układowej, dnie moczanowej lub zwyrodnieniowych chorobach stawów;
• chorobom endokrynologicznym i metabolicznym – szczególnie u pacjentów z cukrzycą, niedoczynnością tarczycy lub akromegalią;
• chorobom zakaźnym – może dotyczyć osób chorujących na gruźlicę;
• innym stanom chorobowym — w kanale nadgarstka mogą występować krwiaki, kostniaki, tłuszczaki, złamania kości, zapalenia kości i szpiku.

Zespół cieśni nadgarstka – diagnoza

Czasami diagnoza zespołu cieśni nadgarstka bywa trudna, zwłaszcza gdy objawem jest drętwienie ramienia i ręki w okolicy łokcia. Lekarz może skupić się na leczeniu zmian w kręgosłupie szyjnym, ignorując problem w nadgarstku. Ostateczne potwierdzenie diagnozy możliwe jest dzięki elektromiografii (EMG), badaniu oceniającemu funkcję mięśni i przewodnictwo w nerwach obwodowych, które potwierdza obecność zespołu cieśni nadgarstka (łac. syndroma isthmi canalis carpi).

W wielu przypadkach zespół cieśni nadgarstka diagnozuje się głównie na podstawie wywiadu medycznego i badania fizycznego. Jednak, aby potwierdzić diagnozę, lekarz może zalecić przeprowadzenie kilku badań diagnostycznych.

Do przydatnych badań diagnostycznych zaliczają się:

• zdjęcie rentgenowskie – służy do wykluczenia złamań, zmian zwyrodnieniowych lub guzów w obrębie kości nadgarstka;
• badanie ultrasonograficzne (USG) – ocenia wielkość nerwu pośrodkowego;
• obrazowanie rezonansem magnetycznym (MRI) – pozwala ocenić ewentualny obrzęk nerwu pośrodkowego i stan kanału nadgarstka;
• badanie przewodnictwa nerwowego i elektromiografia (EMG) – służy do oceny ewentualnej utraty przewodnictwa w nerwie pośrodkowym. Jest wykonywane w przypadku niejasnego obrazu klinicznego lub przed leczeniem operacyjnym zespołu cieśni nadgarstka.

Zespół cieśni nadgarstka – leczenie

Po rozpoznaniu zespołu cieśni nadgarstka pierwsze kroki obejmują fizykoterapię, noszenie opaski na nadgarstku i stosowanie dużej dawki witaminy B6 przez co najmniej 8 tygodni. Gdy te metody nie działają, lekarz może zalecić unieruchomienie ręki przez 3 miesiące lub noszenie gipsu przez 3 tygodnie, co sprzyja regeneracji nerwu w 90% przypadków. Pozbawienie ręki ruchu może być trudne, ale jest to skuteczna metoda regeneracji nerwu. Jeśli nie jesteśmy w stanie zastosować tej metody, lekarz może zalecić zastrzyki z hydrokortyzonu. 

W przypadku braku poprawy, operacja staje się ostatecznym rozwiązaniem. Metoda leczenia jest dostosowywana indywidualnie w zależności od pacjenta, czasu trwania i zaawansowania choroby. Farmakoterapia jest stosowana w celu leczenia chorób towarzyszących, łagodzenia bólu i zmniejszania stanu zapalnego. W terapii zespołu cieśni nadgarstka stosuje się glikokortykosteroidy, niesteroidowe leki przeciwzapalne oraz witaminę B6.

Zespół cieśni nadgarstka – co pomaga?

Aby złagodzić nieprzyjemne objawy związane z zespołem cieśni nadgarstka, można zastosować domowe metody. Należy jednak pamiętać, że te sposoby nie są leczeniem schorzenia, a jedynie mogą pomóc w zapobieganiu trwałym zmianom w nerwie pośrodkowym oraz zmniejszyć przykre objawy.

Wskazane kroki obejmują:

• regularny odpoczynek dla palców, rąk i nadgarstków,
• ograniczenie lub unikanie czynności, które wywołują objawy,
• stosowanie niesterydowych maści przeciwzapalnych na obrzęk w obszarze nadgarstków,
• stosowanie zimnych okładów na nadgarstek,
• używanie dostępnych w aptekach usztywniaczy na nadgarstek na noc,
• wykonywanie ćwiczeń, które poprawią siłę i ruchomość rąk i nadgarstków,
• ewentualne wypróbowanie akupunktury lub akupresury.

Mgr Agnieszka Nowak