Pastereloza – dlaczego pogryzienie przez kota boli?

Pastereloza to odzwierzęca choroba zakaźna, która może objawiać się zmianami w obrębie skóry, tkanki podskórnej, a nawet narządów wewnętrznych. Wywołana jest przez bakterie Pasteurella multocida. W związku z powszechnym stosowaniem antybiotykoterapii po ugryzieniach zwierząt, przypadki zachorowań w Polsce nie występują często. Dowiedz się, jak się rozprzestrzenia pastereloza, jakie objawy wywołuje u ludzi i jakie badania wykonać w przypadku podejrzenia zakażenia.

Pastereloza – czynnik etiologiczny i drogi zakażenia

Pastereloza to choroba odzwierzęca, za której wystąpienie odpowiedzialna jest bakteria Pasteurella multocida. Patogen ten jest najczęstszą przyczyną zakażenia skóry i tkanki podskórnej u człowieka po ugryzieniu przez psa lub kota. Infekcja ogranicza się zwykle do tkanek miękkich. Bywa jednak, że przybiera bardziej inwazyjny przebieg i prowadzi do poważnych powikłań – bakteriemii (obecności bakterii we krwi), zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych czy zapalenia wsierdzia. Na ciężki przebieg choroby są w szczególności narażone osoby z zaburzeniami odporności, w podeszłym wieku i noworodki.

Do zakażenia Pasteurella multocida dochodzi w przeważającej większości w wyniku ugryzienia lub zadrapania przez psa, lub kota. Patogen może być jednak przenoszony również przez inne zwierzęta, zarówno dzikie, jak i hodowlane, np. konie, króliki, szczury. Do transmisji bakterii może dojść jednak również po kontakcie ze śliną zakażonego zwierzęcia, bez towarzyszącego uszkodzenia naskórka (np. po polizaniu ręki). Warto pamiętać, że nosicielami bakterii z rodzaju Pasteurella jest nawet 70–90% kotów i około 20–50% psów.

Kiedy należy podejrzewać zakażenie Pasteurella multocida?

Zakażenie należy podejrzewać u każdej osoby, u której w niedługim czasie po ugryzieniu lub zadrapaniu przez zwierzę pojawiły się objawy infekcji. Pierwsze symptomy rozwijają się w ciągu 3-48 godzin od kontaktu ze śliną zwierzęcia i obejmują najczęściej postępujące zaczerwienienie, obrzęk i ból w okolicy ugryzienia. Może się także pojawić surowiczy lub ropny wyciek z rany.

Bardzo silny ból i tkliwość w okolicy rany (nieproporcjonalna do widocznych gołym okiem zmian) może świadczyć o szybko postępującym zakażeniu i rozwinięciu się martwiczego zapalenia powięzi. Gdy bakterie przedostają się do krwiobiegu (dochodzi do bakteriemii), pojawiają się zwykle objawy ogólne – gorączka czy przyspieszona akcja serca. W przebiegu pasterelozy może dojść także do zapalenia stawów, kości, wsierdzia (wewnętrznej warstwy ściany serca), opon mózgowo-rdzeniowych lub zakażenia układu oddechowego.

Jakie badania wykonać w przypadku objawów pasterelozy?

Rozpoznanie pasterelozy opiera się na typowym wywiadzie (istotne są w nim ugryzienia lub zadrapania przez zwierzę), wynikach badania fizykalnego (obecności rany z objawami zakażenia) i wynikach badań mikrobiologicznych. W zależności od objawów materiałem do posiewu są wymaz z rany, krew, plwocina czy płyn mózgowo-rdzeniowy. Wskazane jest także wykonanie badań w kierunku obecności stanu zapalnego (morfologii krwi, stężenia CRP) i RTG okolicy ugryzienia/zadrapania. Zaawansowane metody obrazowania (rezonans magnetyczny, tomografia komputerowa) mogą być konieczne w przypadku podejrzenia zapalenia stawów, kości czy ropnia.

Sprawdź też, na czym polega badanie w kierunku ornitozy (papuzicy), czyli kolejnej choroby odzwierzęcej.

Pastereloza – rokowanie i możliwe powikłania

Zakażenie tkanek miękkich wywołane przez Pasteurella multocida ma zwykle dość łagodny przebieg i odpowiednio leczone ustępuje bez powikłań. Komplikacje dotyczą głównie zmian w okolicy dłoni i mogą obejmować zapalenie ścięgien, kości i stawów. Rokowanie u pacjentów, u których doszło do rozsianego zakażenia, zapalenia wsierdzia czy opon mózgowo-rdzeniowych, jest gorsze i wiąże się ze śmiertelnością sięgającą 25–30%.

Co robić w przypadku pogryzienia lub zadrapania przez zwierzę?

W przypadku pogryzienia lub zadrapania przez zwierzę należy zdezynfekować ranę oraz skonsultować się z lekarzem, który zadecyduje o ewentualnej konieczności wdrożenia profilaktycznej antybiotykoterapii lub o szczepieniu przeciwko wściekliźnie i tężcowi. 

Pilnej wizyty u specjalisty wymagają w szczególności:

• osoby z wysokim ryzykiem zakażenia rany – z towarzyszącymi zaburzeniami odporności, z chorobami przewlekłymi (np. marskością wątroby, cukrzycą), wszczepionymi protezami stawów, głębokimi ranami lub ranami dotyczącymi twarzy, okolicy narządów płciowych lub dłoni;
• osoby, u których pojawiły się zmiany w obrębie rany, mogące świadczyć o zakażeniu (np. zaczerwienienie, obrzęk, ropna wydzielina).

Osoby, które zauważą u siebie po ugryzieniu niepokojące objawy (np. zaburzenia neurologiczne, trudności z oddychaniem, wysoką gorączkę czy silny ból brzucha), powinny zgłosić się do szpitalnego oddziału ratunkowego lub zadzwonić po pogotowie ratunkowe pod numerem 999 lub 112.

Metody leczenia pasterelozy

Leczenie pasterelozy opiera się na stosowaniu antybiotyków oraz chirurgicznym oczyszczeniu i zaopatrzeniu rany. W przypadku rozległego zakażenia lub u pacjentów obciążonych konieczna może być hospitalizacja i stosowanie leków dożylnych.

Autor: lek. Agnieszka Żędzian