Przeczulica – przyczyny, objawy, leczenie

Codzienne odczuwanie bodźców wszystkimi zmysłami wydaje się być tak naturalne, że nawet nie zdajemy sobie z tego sprawy. Niekiedy jednak reakcja organizmu na odbierane sygnały jest nieadekwatna do ich siły. Przeczulica to stan, w którym bodźce o przeciętnym natężeniu wywołują zbyt silną reakcję. Jaka jest przyczyna przeczulicy? Czy przeczulicę można leczyć?

Przeczulica – rodzaje i objawy

Przeczulica (hiperestezja), określana też jako nadwrażliwość sensoryczna, może dotyczyć każdego z narządów zmysłu: dotyku, wzroku, smaku, węchu lub dotyku. 

• Przeczulica dotykowa, czyli przeczulica skóry – najczęściej występujący rodzaj nadwrażliwości nerwowej; może dotyczyć zarówno skóry całego ciała, jak i ograniczonych fragmentów, np. przeczulica głowy, twarzy, pleców czy ud; w zależności od przyczyny może mieć charakter trwały, bądź przemijający. Objawy przeczulicy skóry to m.in.:
  • nadwrażliwość na dotyk; odczuwanie dyskomfortu, a nawet bólu przy takich czynnościach jak przesuwanie dłonią po skórze, ubieranie się czy czesanie włosów,
  • wzmożona wrażliwość na wysokie lub zimne temperatury,
  • ból przy niewielkich urazach, a nawet silniejszym nacisku na skórę.

• Przeczulica wzrokowa – nadwrażliwość na światło może być wynikiem uszkodzenia oka lub zaburzeń neurologicznych; dyskomfort i światłowstręt często łączą się z pieczeniem i łzawieniem oczu, objawy pojawiają się przy silnym, a nawet umiarkowanym oświetleniu.

• Przeczulica słuchowa – nadwrażliwość słuchowa może dotyczyć dźwięków wysokich lub niskich, zbyt intensywne odbieranie bodźców może wywoływać dyskomfort, a nawet ból; przyczyną mogą być zaburzenia nerwowe lub uszkodzenie narządu słuchu; objawy mogą wywoływać odgłosy użytkowania sprzętów codziennego użytku, silniki samochodów czy nawet głośniejsza mowa.

• Przeczulica smakowa – osoby cierpiące na przeczulicę smakową mogą odczuwać niektóre smaki w sposób bardziej intensywny niż przeciętna osoba, co może wpływać eliminację niektórych produktów spożywczych z diety.

• Przeczulica węchowa – u osób z nadwrażliwością węchową nawet niewielkie ilości poszczególnych substancji zapachowych mogą być odczuwane jako intensywne, co może znacznie uprzykrzać codzienne funkcjonowanie; objawy mogą pojawiać się zarówno przy zapachach uważanych za nieprzyjemne, jak i przy tych przyjemnych, a nawet przy zapachach nieodczuwanych przez przeciętnych ludzi.

Przeczulica – przyczyny

Przeczulica może się rozwinąć z różnych powodów. W zależności od podłoża może mieć charakter trwały lub tymczasowy. Niektóre osoby ze względów genetycznych mogą być bardziej niż inne predysponowane do występowania różnego rodzaju nadwrażliwości.

Kiedy może pojawić się przeczulica? Predysponują do niej:

• choroby układu nerwowego (np. neuropatia obwodowa, stwardnienie rozsiane), przebiegające z degeneracją nerwów układu ośrodkowego lub obwodowego;
• uszkodzenie nerwów np. w wyniku udaru lub porażenia;
• migreny (charakterystyczna nadwrażliwość na światło i dźwięk);
• zaburzenia psychiczne (depresja, stany lękowe);
• autyzm;
• ADHD;
• niektóre infekcje, np. półpasiec (przeczulica fragmentu skóry) czy wścieklizna (światłowstręt) czy covid-19 (uszkodzenie nerwów);
• cukrzyca – polineuropatia cukrzycowa rozwija się w wyniku uszkodzeń naczyń krwionośnych odżywiających nerwy;
• niedobór witaminy B12;
• nadmiar kofeiny;
• choroba alkoholowa.

Jak widać, przyczynami przeczulicy mogą być zarówno poważne nieuleczalne choroby, jak i łatwe do wyeliminowania zaburzenia żywieniowe. Postępowanie zależy od przyczyny, dlatego ważne jest, aby dobrze ją zdiagnozować.

Jak leczyć przeczulicę?

Nadwrażliwość sensoryczna nie jest zagrożeniem dla zdrowia, ale może powodować dyskomfort i znacznie utrudniać codzienne funkcjonowanie. Osoby doświadczające tego schorzenia mogą zastanawiać się, czy przeczulica mija samoczynnie? Jak leczyć przeczulicę?

Podstawą postępowania jest prawidłowa diagnoza przyczyny przeczulicy – pierwsze kroki warto skierować do lekarza rodzinnego, który może skierować pacjenta do neurologa. W zależności od podejrzewanej na podstawie wywiadu przyczyny nadwrażliwości lekarz może zlecić dodatkowe badania obrazowe lub laboratoryjne.

Leczenie powinno być ukierunkowane na wyeliminowanie podstawowej choroby wywołującej przeczulicę, np. infekcji czy wyrównanie niedoborów żywieniowych. W stanach przewlekłych stosuje się środki łagodzące objawy – leki przeciwbólowe, przeciwpadaczkowe lub uspokajające. W przypadku nadwrażliwości skórnej sprawdzają się również terapeutyczne masaże. 

Przeczulica nerwowa, wynikająca z zaburzeń psychicznych powinna być z powodzeniem leczona za pomocą psychoterapii. Techniki wspomagające leczenie nadwrażliwości to również różnego rodzaju ćwiczenia relaksacyjne. Dużą rolę odgrywa właściwie zbilansowana dieta i zrównoważony tryb życia. 

Ważne jest, aby nadmierne odczuwanie bodźców nie było powodem izolacji społecznej. Osoba z przeczulicą powinna mieć wsparcie nie tylko lekarzy, ale też najbliższego otoczenia.

Mgr Marta Filipowska