Przedwczesna menopauza – przyczyny, objawy i skutki menopauzy w młodym wieku

Menopauza to naturalny etap w życiu każdej kobiety, który oznacza zakończenie cyklów menstruacyjnych i zmniejszenie aktywności jajników. Menopauza jest zazwyczaj diagnozowana, gdy kobieta przez rok nie miała okresu. Proces menopauzy zwykle zaczyna się w okolicach 45-55 roku życia, choć wiek ten może się różnić u różnych kobiet.

Wczesna menopauza, znana również jako przedwczesna menopauza lub menopauza w młodym wieku, to sytuacja, w której kobieta doświadcza zakończenia okresów menstruacyjnych oraz zauważa objawy menopauzy przed typowym wiekiem menopauzy. Jeśli menopauza występuje przed 40. rokiem życia, jest to uważane za przedwczesną menopauzę. Problem ten dotyka około 1% kobiet.

Wczesna menopauza – przyczyny

Przyczyny przedwczesnej menopauzy mogą być różnorodne i obejmować:

• Czynniki genetyczne: Wpływ genów może odegrać istotną rolę w ustalaniu wieku menopauzy, w tym również w przypadku przedwczesnej menopauzy. Jeśli matka, siostra lub inna kobieta w rodzinie doświadczyła przedwczesnej menopauzy, istnieje większe ryzyko, że kobieta będzie miała podobne doświadczenie. Kobiety, które są nosicielkami mutacji genów BRCA1 i BRCA2, zazwyczaj związanych z podwyższonym ryzykiem raka piersi i jajnika, mogą także doświadczyć przedwczesnej menopauzy. Jednak nie wszystkie nosicielki tych mutacji muszą mieć ten sam przebieg.
  W przypadku niektórych genów ekspozycja na toksyny środowiskowe lub inne czynniki może zwiększać ryzyko przedwczesnej menopauzy.
• Leczenie onkologiczne: Zwłaszcza gdy obejmuje radioterapię, chemioterapię lub chirurgiczne usuwanie jajników, może prowadzić do przedwczesnej menopauzy u kobiet. Jest to związane z uszkodzeniem lub zniszczeniem jajników. Wpływa to na ich zdolność do produkcji hormonów płciowych, takich jak estrogen i progesteron. Przedwczesna menopauza w wyniku leczenia onkologicznego może wystąpić w różnym wieku, w zależności od rodzaju i dawki użytych terapii, indywidualnej wrażliwości pacjentki oraz innych czynników. 
• Chirurgiczne usunięcie jajników: Chirurgiczne usunięcie obu jajników (ooforektomia) skutkuje natychmiastowym i trwałym zakończeniem funkcji jajników u kobiety. To prowadzi do przedwczesnej menopauzy. Jajniki są głównym źródłem produkcji estrogenów i progesteronu, hormonów płciowych odpowiedzialnych za regulację cyklu menstruacyjnego i utrzymanie zdrowia reprodukcyjnego. Ooforektomia jest przeprowadzana z różnych powodów, w tym w celu leczenia nowotworów jajników, endometriozy, niektórych chorób ginekologicznych. Także w ramach profilaktyki u kobiet o wysokim ryzyku zachorowania na raka jajnika, zwłaszcza jeśli mają mutacje genów BRCA1 lub BRCA2.
•  Choroby autoimmunologiczne: Niektóre choroby autoimmunologiczne, takie jak reumatoidalne zapalenie stawów czy toczeń rumieniowaty układowy, mogą wpływać na funkcjonowanie jajników.
• Zaburzenia genetyczne: Rzadkie zaburzenia genetyczne, takie jak zespół Turnera, mogą prowadzić do przedwczesnej menopauzy.

Czynniki spontaniczne a przedwczesna menopauza

Tak zwana przedwczesna menopauza może być wynikiem różnorodnych czynników spontanicznych, w tym:

• Infekcje i choroby zakaźne: Niektóre infekcje, w tym choroby zakaźne, na przykład wywołane przez wirusa świnki, mogą prowadzić do przedwczesnej menopauzy.
• Palenie papierosów: Palenie papierosów jest skorelowane z przedwczesną menopauzą. Substancje chemiczne obecne w dymie tytoniowym mogą wpływać na funkcjonowanie jajników i przyspieszać proces menopauzy.
• Zaburzenia hormonalne: Podniesiony poziom gonadotropin (hormonów regulujących funkcję jajników) oraz niedobór estrogenów są kluczowymi czynnikami hormonalnymi związanymi z przedwczesną menopauzą.

Wczesna menopauza – objawy

Przedwczesna menopauza może charakteryzować się różnymi objawami, podobnymi do tych, które występują w menopauzie, ale pojawiającymi się wcześniej niż zazwyczaj. Objawy te wynikają z obniżenia produkcji hormonów płciowych, takich jak estrogen i progesteron, przez jajniki. Poniżej przedstawiamy kilka możliwych objawów przedwczesnej menopauzy:

• Nieregularne cykle menstruacyjne: Zmiany w regularności cykli menstruacyjnych mogą być jednym z pierwszych objawów przedwczesnej menopauzy. Mogą wystąpić nieregularne miesiączki, które stają się rzadsze lub bardziej uporczywe.
• Uderzenia gorąca: Uderzenia gorąca to uczucie nagłego wzrostu temperatury, zwykle rozprzestrzeniającego się od twarzy i szyi. To jeden z powszechnych objawów menopauzy i może pojawić się również w przypadku przedwczesnej menopauzy.
• Nocne poty: Nagłe, nadmierne pocenie się podczas snu, zwłaszcza w nocy, może być objawem przedwczesnej menopauzy.
• Zmiany nastroju: Fluktuacje hormonalne mogą wpływać na nastrój. Kobiety doświadczające przedwczesnej menopauzy mogą odczuwać wahania nastroju, drażliwość, smutek czy uczucie niepokoju.
• Suchość pochwy: Zmniejszenie produkcji estrogenów może prowadzić do suchości i dyskomfortu w okolicy pochwy podczas stosunku płciowego.
• Zmniejszone libido: Spadek poziomu estrogenów może wpływać na libido, co może skutkować zmniejszonym zainteresowaniem seksem.
• Problemy ze snem: Niektóre kobiety doświadczają trudności ze snem lub bezsenności w związku z przedwczesną menopauzą.
• Problemy z koncentracją: Zmiany hormonalne mogą wpływać na funkcje poznawcze, co może prowadzić do trudności z koncentracją i pamięcią.
• Bóle i sztywność stawów: Niektóre kobiety mogą odczuwać bóle stawów i ogólne uczucie sztywności.
• Zmiany w skórze i włosach: Spadek poziomu estrogenów może wpływać na skórę, sprawiając, że staje się cieńsza i bardziej podatna na zmarszczki. Mogą wystąpić także zmiany w strukturze włosów.

W przypadku pojawienia się tych objawów, szczególnie, jeśli występują przed przewidywanym wiekiem menopauzy (ok. 45-55 lat), zaleca się skonsultowanie się z lekarzem. Badania i ocena hormonalna mogą pomóc w potwierdzeniu przedwczesnej menopauzy i dostosowaniu odpowiedniego planu leczenia.

Wczesna menopauza – leczenie

Przedwczesna menopauza, która występuje przed 40. rokiem życia, może być wyzwaniem dla zdrowia kobiety i wymaga kompleksowego podejścia do leczenia. Leczenie przedwczesnej menopauzy ma na celu zarządzanie objawami oraz minimalizowanie skutków ubocznych związanych z utratą funkcji jajników. Oto kilka aspektów leczenia przedwczesnej menopauzy:

1. Terapia hormonalna (HTZ): Jedną z najczęstszych metod leczenia przedwczesnej menopauzy jest terapia hormonalna, która polega na przyjmowaniu estrogenów i progesteronu w celu zastąpienia brakujących hormonów płciowych. HTZ może skutecznie łagodzić objawy menopauzy, takie jak uderzenia gorąca, nocne poty, suchość pochwy. Może także pomagać w utrzymaniu zdrowia kości. Zarówno ilość leku, jak i sposób jego podawania (czy to przez doustne przyjmowanie, aplikację przez skórę czy miejscowe stosowanie) powinny być dostosowane do indywidualnych potrzeb pacjentki. W przypadku kobiet, które mają macicę, konieczne jest również zastosowanie progestagenów, aby zmniejszyć ryzyko rozwoju raka błony śluzowej macicy. Hormonalna terapia zastępcza (HTZ) w przypadku kobiet, które przeszły ooforektomię (chirurgiczne usunięcie obu jajników), jest często niezbędna, ponieważ zastępuje podaż estrogenów. Długoterminowe korzyści HTZ obejmują zmniejszenie ryzyka osteoporozy, chorób sercowo-naczyniowych oraz złagodzenie objawów menopauzy.
2. Leczenie objawów specyficznych: Leczenie skoncentrowane jest również na łagodzeniu konkretnych objawów przedwczesnej menopauzy. Na przykład, stosowanie kremów nawilżających i żeli hormonalnych może pomagać w zwalczaniu suchości pochwy. Leki przeciwdepresyjne mogą natomiast być stosowane w celu radzenia sobie z problemami nastroju.
3. Suplementacja wapnia i witaminy D: Ponieważ przedwczesna menopauza może zwiększać ryzyko osteoporozy, zaleca się suplementację wapnia i witaminy D, aby wspierać zdrowie kostne.
4. Zdrowy styl życia: Styl życia odgrywa ważną rolę w zarządzaniu przedwczesną menopauzą. Regularna aktywność fizyczna, zdrowa dieta bogata w składniki odżywcze, unikanie używek oraz dbanie o odpowiednią ilość snu mogą wpływać pozytywnie na ogólne samopoczucie i zdrowie.
5. Kontrola zdrowia: Regularne wizyty kontrolne u lekarza są kluczowe dla monitorowania postępu leczenia oraz oceny ewentualnych skutków ubocznych. Badania hormonalne mogą pomóc w dostosowaniu dawek terapii hormonalnej i dostosowaniu leczenia do zmieniających się potrzeb pacjentki.
6. Wsparcie psychologiczne: Przedwczesna menopauza może wpływać na zdrowie psychiczne kobiety. Wsparcie, w tym rozmowy z terapeutą czy uczestnictwo w grupach wsparcia, może pomóc w radzeniu sobie z emocjonalnymi aspektami tego okresu.

Przedwczesna menopauza – skutki

Przedwczesna menopauza może prowadzić do wyzwań zdrowotnych, takich jak osteoporoza i zwiększone ryzyko chorób sercowo-naczyniowych. Kobiety, które doświadczają przedwczesnej menopauzy, mogą potrzebować dodatkowej opieki medycznej i zwrócenia uwagi na zdrowy styl życia, aby zminimalizować ewentualne konsekwencje zdrowotne. 

Pacjentki z przedwczesną menopauzą mogą wymagać wsparcia psychologicznego ze względu na zmiany hormonalne, wpływ na zdrowie psychiczne i emocjonalne oraz konsekwencje dla płodności i planów rodziny.

Jeśli kobieta zauważa wcześniejsze objawy menopauzy lub ma obawy dotyczące przedwczesnej menopauzy, zaleca się skonsultowanie się z lekarzem. Może on przeprowadzić odpowiednie badania i dostosować plan leczenia.

Mgr Aleksandra Rutkowska