Przepuklina pępkowa - jak wygląda? Leczenie oraz przyczyny u dorosłych i dzieci

Redakcja Diagnostyki

28 kwietnia 2023

Przeczytasz w 10 minut

Udostępnij

Spis treści:

Przepuklina pępkowa – co to jest?
Przepuklina pępkowa – przyczyny
Przepuklina – rodzaje
Przepuklina pępkowa – jak wygląda?
Przepuklina pępkowa u dziecka
Przepuklina pępkowa w ciąży
Przepuklina pępkowa – leczenie

Przepuklina pępkowa dotyczy zarówno dzieci jak i dorosłych. U dzieci najczęściej ustępuje samoistnie, zaś u dorosłych wymaga interwencji chirurgicznej. Nieleczona może prowadzić do groźnych powikłań. Czym jest przepuklina pępkowa i jakie są sposoby jej leczenia?

Przepuklina pępkowa – co to jest?

Przepuklina pępkowa jest rodzajem przepukliny brzusznej, czyli powstającej w obrębie ściany brzucha, zawierającej narządy lub części narządów prawidłowo znajdujące się w jamie brzusznej.

Najczęściej spotykane przepukliny brzuszne to: przepukliny pachwinowe, udowe i pępkowe.

Przepuklina pępkowa – przyczyny

Jednym w dwóch podstawowych mechanizmów leżących u podstaw rozwoju przepukliny jest osłabienie ściany jamy brzusznej. Ściana brzucha nie jest jednolita, w niektórych jej częściach istnieją anatomiczne uwarunkowane słabsze miejsca np. u mężczyzn jest to kanał pachwinowy wzdłuż którego zstępowały we wczesnym dzieciństwie jądra do moszny i w którym przebiegają nasieniowody. Drugim fizjologicznie słabszym miejscem jest pierścień pępkowy, przez który w czasie życia płodowego wychodził sznur pępowinowy.

Kolejnym mechanizmem wywołującym powstanie przepukliny jest zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej. Do przyczyn takiego stanu należą:

nawracające zaparcia, wymagające dużego wysiłku przy wypróżnianiu,
przerost gruczołu krokowego wymagający dużego wysiłku przy oddawaniu moczu,
choroby układu oddechowego np. astma, wymagające uruchomienia mięśni brzucha w trakcie oddychania,
przewlekłe choroby układu oddechowego przebiegające z uporczywym kaszlem
otyłość typu brzusznego,
wodobrzusze – np. w marskości wątroby i w niektórych nowotworach,
ciąża,
intensywne ćwiczenia fizyczne, zwłaszcza siłowe np. podnoszenie ciężarów.

Powstawaniu przepukliny sprzyja również:

niewyrównana (źle kontrolowana) cukrzyca,
długotrwałe stosowanie sterydów,
niedożywienie.

Przepuklina – rodzaje

Istnieje kilka klasyfikacji przepuklin.

Ze względu na sposób powstania dzielimy je na:

wrodzone – powstałe w czasie życia płodowego (np. przepuklina pępkowa);
nabyte – te które powstały w czasie całego życia.

Ze względu na miejsce powstania – wyróżniamy dwie duże grupy:

wewnętrzne – gdy do przemieszczenia narządów dochodzie w obrębie jamy brzusznej i klatki piersiowej (przykładem jest przepuklina przeponowa z przemieszczeniem żołądka do klatki piersiowej)
zewnętrzne – uwypuklają się poza obręb jamy brzusznej, dzielimy je na:
- pachwinowe – najczęstsze szczególnie u mężczyzn,
- udowe – częstsze u kobiet,
- pępkowe,
- kresy białej – powstające w linii środkowej ciała między mostkiem a spojeniem łonowym,
- w bliźnie pooperacyjnej – każde miejsce przecięcia powłok brzusznych jest miejscem osłabienia ściany brzucha, sprzyjającym wystąpieniu przepukliny.

Wyróżniamy również:

przepuklinę odprowadzalną – gdy zawartość przepukliny udaje się pod wpływem ucisku odprowadzić (wcisnąć) do jamy brzusznej,
przepuklinę nieoprowadzalną, gdy oprowadzenie nie jest możliwe – zazwyczaj dzieje się tak przy dłużej trwającej przepuklinie, gdy doszło do wytworzenia zrostów między jej zawartością, a otaczającymi tkankami bądź przy jej dużej objętości.
przepuklinę uwięźniętą lub zadzierzgniętą – gdy zawartość przepukliny zostaje uciśnięta we wrotach przepukliny (ubytek, otwór w ścianie brzucha), dochodzi do jej niedokrwienia i obrzęku, a konsekwencji do martwicy. Jest to stan bardzo niebezpieczny zagrażający powstaniem zgorzeli jelita, rozwojem sepsy lub nawet zgonem.

Przepuklina pępkowa – jak wygląda?

Przepuklina pępkowa to rodzaj przepukliny brzusznej zlokalizowany w pępku lub jego okolicach – od 3 cm powyżej do 3 cm poniżej pępka. Jest drugim po przepuklinie pachwinowej najczęściej występującym typem przepukliny u dorosłych. Stanowi 6-14% wszystkich przepuklin brzusznych.

Przepuklina pępkowa to przemieszczenie zawartości jamy brzusznej przez poszerzony pierścień pępkowy.

Przepuklina pępkowa u dorosłych w 90% ma charakter nabyty, a tylko 10% pacjentów w dzieciństwie miało ten rodzaj przepukliny.

W znacznej większości przypadków występuje u kobiet, najczęściej dotyczy wielokrotnie rodzących, zwłaszcza z otyłością. Powstawaniu sprzyja też wodobrzusze (patologiczne gromadzenie się płynu w jamie brzusznej) jak ma miejsce w przebiegu marskości wątroby i w niektórych nowotworach oraz przewlekłe wzdęcia brzucha.

Niewielkie przepukliny pępkowe zwłaszcza u osób ze znaczną otyłością mogą być niewidoczne. W większości przypadków obserwowany jest guz w obrębie lub w okolicy pępka – zwykle jest miękki, owalny i położony tuż pod skórą. W miarę upływu czasu może dołączyć się ból w okolicy przepukliny nasilający się np. po wysiłku.

Przepuklina pępkowa ma tendencję do powiększania się i z czasem jej zawartość nie daje się odprowadzać do jamy brzusznej. Skóra nad przepukliną ulega ścieńczeniu i zaczerwienieniu.

Uwięźnięcie przepukliny – objawy:

silny ból w okolicy pępka,
nudności, wymioty,
wzdęcia brzucha.

Zadzierzgnięcie przepukliny– objawy:

guz przepuklinowy bolesny, obrzęknięty, zaczerwieniony,
wymioty,
gorączka,
przyspieszenie tętna,
spadek ciśnienia krwi.

Przepuklina pępkowa u dziecka

Jest stwierdzana tuż po urodzeniu u 1 na 6 noworodków, częściej u wcześniaków.

Mechanizm powstawania przepukliny w wieku płodowym związany jest z szybko rosnącym jelitem i jego przemieszczaniem przez pierścień pępkowy do sznura pępowinowego. Po kilku tygodniach jelito wraca do jamy brzusznej a pierścień stopniowo się zamyka.

Przepuklina pępkowa u niemowlaka jest zwykle niebolesna i jej zawartość daje się łatwo odprowadzić (wcisnąć) do jamy brzusznej.

Większość przepuklin pępkowych u małych dzieci do 5 roku życia ustępuje samoistnie – w miarę wzrostu dziecka pierścień pępkowy spontanicznie ulega zamknięciu. Nie jest więc konieczna interwencja lekarza a jedynie obserwacja.

Niepokój powinna budzić przepuklina uwięźnięta (twarda, bolesna, zaczerwieniona i nie dająca się odprowadzić), bardzo duża przepuklina lub brak zmniejszania się pierścienia pępkowego u dziecka powyżej 5 lat.

Przepuklina pępkowa w ciąży

Czynnikiem ryzyka powstawania przepukliny pępkowej w ciąży jest zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej. Na wystąpienie przepukliny bardziej narażone są kobiety, które wielokrotnie rodziły oraz kobiety z nadwagą i otyłością. Jeżeli przepuklina jest niewielkich rozmiarów i nie daje dolegliwości lub tylko minimalną bolesność, zazwyczaj stosowana jest obserwacja kobiety aż do momentu rozwiązania z zaleceniem unikania sytuacji zwiększania ciśnienia w jamie brzusznej. Kiedy dojdzie do uwięźnięcia jest to wskazaniem do podjęcia interwencji chirurgicznej. Drugi trymestr ciąży jest najbardziej bezpiecznym czasem na wykonanie operacji.

Przepuklina pępkowa – leczenie

Leczenie operacyjne

Podstawowym i jedynym skutecznym sposobem leczenia przepukliny pępkowej u osób dorosłych jest zabieg operacyjny. Zapobiega się ten sposób groźnym powikłaniom związanym z uwięźnięciem lub zadzierzgnięciem przepukliny.

Operacja przepukliny pępkowej polega na odprowadzeniu zawartości przepukliny do jamy brzusznej oraz zamknięciu otworu, przez który wydostała się zawartość jamy brzusznej. Często wykorzystuje się do tego celu tzw. siatkę, czyli materiał syntetyczny uzupełniający ubytek w ścianie brzucha.

Leczenie bezoperacyjne (zachowawcze)

W niektórych sytuacjach odstępuje się od wykonania operacji, prowadząc okresową kontrolę pacjenta i ewentualnie stosując pas przepuklinowy. Można tak postąpić gdy przepuklina jest mała, niedająca objawów a także u osób w zaawansowanym wieku, obciążonych wieloma chorobami u których operacja byłaby dużym obciążeniem.

Jeśli jednak doszło do uwięźnięcia lub zadzierzgnięcia przepukliny wtedy bezwzględnie należy przeprowadzić operację. Zabieg przeprowadzany w trybie nagłym jest obarczony większym ryzykiem powikłań niż zabieg w trybie planowym, do którego można się przygotować.

Przepuklina u osób dorosłych, jeśli powstała, nie zniknie samoistnie i leczenie chirurgiczne jest jedynym skutecznym sposobem leczenia.

Po leczeniu operacyjnym należy przestrzegać zaleceń:

przez pierwsze 2-4 tygodnie należy powstrzymać się od jakiegokolwiek wysiłku fizycznego,
przez 3 miesiące unikać dźwigania i wykonywania ciężkich prac fizycznych,
unikać sytuacji zwiększających ciśnienie w jamie brzusznej.

Zapobieganie przepuklinie to przede wszystkim:

unikanie zaparć, trudności w trakcie wypróżniania,
unikanie przepełniania pęcherza moczowego i silnego parcia w trakcie oddawania moczu,
leczenie przewlekłego kaszlu,
unikanie ćwiczeń z dużym obciążeniem,
redukcja masy ciała.

Autor: Mgr Renata Grzelik

Bibliografia:

Retinopatia cukrzycowa

Zapalenie zatok - objawy, rodzaje, leczenie. Kompendium wiedzy